कॉलेज कट्टा - भाग 7

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या या महाराष्ट्र देशात, सह्याद्रीचा सह्यकडा, हिमालयाच्याही मदतीला धावून जाणारा सह्याद्री, त्या उंचच्या उंच पर्वत रांगा, तो हिरवा कच्च निसर्ग, घनदाट निबीड अरण्य. 

महाराष्ट्र म्हणजे गोविंदाग्रजांनी केलेले यथार्थ वर्णन

राकट देशा, 

कणखर देशा, 

दगडांच्या देशा

नाजुक देशा, कोमल देशा, फुलांच्याहि देशा

अंजन कांचन करवंदीच्या काटेरी देशा,

बकुलफुलांच्या प्राजक्तीच्या

दळदारी देशा,

भावभक्तिच्या देशा आणिक 

बुद्धीच्या देशा,

शाहीरांच्या देशा

कर्त्या मर्दांच्या देशा...

जरिपटक्यासह भगव्या झेंड्याच्या एकचि देशा

प्रणाम घ्यावा माझा हा श्रीमहाराष्ट्र देशा 

अपार सिंधुच्या भव्य बांधवा, महाराष्ट्र देशा

सह्याद्रीच्या सख्या, जिवलगा, महाराष्ट्र देशा

पाषाणाच्या देही वरिसी तू हिरव्या वेषा

गोदा, कृष्णा, भीमा तुझिया ललाटिंच्या रेषा

तुझिया देही करी प्रतिष्ठा प्रथम प्राणांची

मंगल वसती जनस्थानिंची श्रीरघुनाथांची...

अशा या राकट देशातील अर्थात छत्रपती शिवरायांच्या चरण कमलांची धूळ जिथे पडली आहे जिथे कंकर कंकर शिवगर्जना करतो, अशा गडकिल्ल्यांवर जाणाऱ्यांचा एक कट्टा असतो आणि तो कट्टा म्हणजे ट्रेकिंग कट्टा, गडगिरी कट्टा, भटकंती क्लब, ट्रेकडी क्लब अशा अनेक नामानिधानाने हे कट्टे वेगवेगळ्या महाविद्यालयात विविध नावांनी पाहायला मिळतात.

मी स्वतः तीनशे दोन वेळा छत्रपती शिवरायांच्या आणि इतर अनेक किल्ल्यांवर भटकंती केलेली आहे. अगदी अकरावीला असल्यापासून शिक्षक म्हणून कार्यरत असताना आणि आत्ता प्राचार्य म्हणून सुद्धा अनेक किल्ल्यांवर फिरतो आहे, फिरलो आहे.

अकरावीच्या पुढे अनेक वर्ष शशी काळे, बाळू जाधव, ठाकूर, पुरुषोत्तम आवदे, राजू शिंदे, पेडणेकर, भालेराव, उभे, शिरीष तुपे, हेमंत, मावळे सोमनाथ गायकवाड, शशी, गोडबोले, मोहन मांडके, विजय, हजारे, कुटे, गोडसे, सांडभोर पुढच्या काळामध्ये पंडित शेळके, लतेश निकम, सुरेश रसाळे, फापाळे, अशोक दातीर, ढाकरे, किती नावे सांगावीत... अर्थात ही सगळी मंडळी मी जरी एकेरी उल्लेख करत असलो तरी आज मोठमोठ्या पदावर कार्यरत आहेत. काही डॉक्टर असेच काही इंजिनियर आहेत, काही प्राध्यापक आणि प्राचार्य आहेत, काही वैज्ञानिक आहेत, शाहीर, पोलीस, उद्योजक आहेत.

नंतरच्या काळात गडगिरी च्या माध्यमातून अनेक विद्यार्थी माझे मित्र झाले. त्यात महेश पतंगे आणि त्याची गँग..., मनोदीप ठाकूर आणि त्याची जंत्री, एच व्ही देसाईचे प्राध्यापक गणेश राऊत, बीजेएस महाविद्यालयातील उद्धव कदम आणि त्याची सगळी मित्रमंडळी, बाबासाहेब दूधभाते किती नाव सांगायची नाव सांगण्यातच वेळ पुरणार नाही. त्यामुळे ती सांगण्याऐवजी कट्ट्याविषयी बोलूया.

या कट्ट्यात काम करणारी गॅंग ही अत्यंत हरहुन्नरी उत्साही असते. इतिहासावर जशी प्रेम करतात तशी छत्रपती शिवरायांना मानाचा त्रिवार मुजरा करतात आणि एकूणच स्वराज्यावर प्रेम करणारे असतात. खूप ठरवून ट्रेक करता येतातच परंतु काही ट्रेक हे आमन धबक्या सुद्धा होतात. येत्या शनिवारी जायचे रे अशी कुणीतरी टूम काढावी वीस पंचवीस पोर पोरी तयार होतात आणि ऐन वेळी फक्त पाच-सहा जण निघायला तयार होतात.

एकदा बावीस जन ठरलेले असताना आम्ही शनिवारी रात्री दोघेच सिंहगडावर गेलो होतो. डबे घेऊन जायचे किंवा बखोटीला विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर घ्यायचं. खिचडी तयार करण्यासाठी लागणारी सामग्री बरोबर न्यायची. कुठल्या तरी गडावर जाऊन स्वतः स्वयंपाक तयार करायचा. नेहमीच्या रुळलेल्या वाटेने न जाता आडवाटेने गडावर चढायचं, गड पाहायचा, प्रचंड ऑक्सिजन कवेत घ्यायचा, फुप्फुसांमध्ये भरून घ्यायचा, नवी ऊर्जा, नवचैतन्य घेऊन पुन्हा यायचं. राजांच्या इतिहास आठवत पुढे जायचं अर्थात गड-किल्ले केवळ भोजाला शिवून आलोय असं होता कामा नये. ज्या गडावर जायचं त्या गडाचा इतिहास माहित असायला हवा!, त्या गडावर घडामोडी घडल्या हे माहीत असायला हवं. गड कसा पाहायचा? याची अक्कल असावी लागते, नाही तर दुर्घटना घडू शकतात आणि म्हणूनच पंगु लंघ येते गिरिम असं होता कामा नये. पूर्ण तयारीनिशी गेले पाहिजे.

मी खुप भटकंती केली आहे. दरवेळी नव्याने शिकायला मिळतं. एका ट्रेक मध्ये एका तरूणाने मला एक प्रश्न  विचारला की सर काय हो या ट्रेकचा फायदा ?

मी म्हणालो वर्षातून एकदा मेडिकल चेक अप करायची गरज नाही, कारण, फुफुसांची, ह्रदयाची क्षमता, आपोआप तपासली जाते,

दमा, धाप लागते का ? हे कळते.

पाय लटपटतात का ?

वय झालयं का ?

घाम आल्यावर, चक्कर येते का ?

उत्तर नाही असे आले की, तुम्ही धडधाकट आहात हे सिद्ध होते. शुद्ध निर्सगात गेलं की ओझोन च्या बरोबरीने शुध्द हवा अर्थात भरपूर प्राणवायू छातीच्या भात्यात जातो. रक्ताभिसरण जोरात होते. ह्रदयाला बळकटी येते, हालचाली वाढतात, त्वचेला तुकतुकी येते, डोळे झळाळतात, पेशी न पेशी उत्तेजीत होतात. सकारात्मक उर्जा मिळते.

अजुन मला स्वतःला एकही गोळी घ्यावी लागत नाही. हेही नसे थोडके, चला तर दोन / तिन महिन्यातून एखादया गडावर, किल्ल्यावर, डोंगरात, सहयाद्रीच्या कडेकपारीत छत्रपतींच्या पावन स्पर्शाने पावन झालेली माती भाळी लावू या ? लेणी, स्तुप, विहार, पाण्याची टाकी, शिवमंदीरे, सती शिल्पे, वीरगळी, तोफा, बारूदखाने, मुदपाकखाने, पागा, पेव, धान्य कोठारे,  शिलालेख, शिल्प शस्त्र, अस्त्र जाऊन पाहूया फुल बॉडी  मेडिकल चेकअप करूयात तेही फुकटात.

इतिहास जिथे घडला तिथे जाऊन तो शिकला पाहिजे ही माझी धारणा असल्याने मी प्राचार्य म्हणून सुद्धा अनेक ट्रेकला मुलांबरोबर गेलेलो आहे. त्यामुळे ट्रेकिंग हा आयुष्याचा एक अत्यंत अविभाज्य कट्टा असला पाहिजे. तो केवळ महाविद्यालयात असतानाच केला पाहिजे असे नव्हे! तर तो जमेल तिथे, जमेल तेव्हा, जमेल तसा, केला पाहिजे. चला तर गडकोट बघू या! किल्ल्यांवर जाऊयात.

ज्ञानसूत डॉ. संजय चाकणे

प्राचार्य : कला, विज्ञान आणि वाणिज्य महाविद्यालय इंदापूर.

सदस्य : अभ्यासमंडळ, अधिसभा, विद्यापरिषद, परीक्षा विभाग, व्यवस्थापन परिषद सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ ,पुणे.