नैसर्गिक शेतीमुळे जमिनीची उत्पादकता वाढून पुढची पिढी सुदृढ होईल - राज्यपाल आचार्य देवव्रत

कृषि महाविद्यालय, पुणे येथे नैसर्गिक शेती परिषद संपन्न

राहुरी विद्यापीठ : हरित क्रांतीच्या आधी आपल्या देशातील जमिनीचा सेंद्रिय कर्ब 2 च्या वर होता आता तो 0.5 च्या खाली झाला आहे. याचे कारण म्हणजे रासायनिक खते, कीटकनाशके आणि तन नाशकांचा वापर. यामुळे शेती खर्चिक झाली असून जमीन हळूहळू नापीक होत आहे. रासायनिक औषधे वापरून उत्पादित फळे, भाज्या व धान्यांमुळे उच्च रक्तदाब, मधुमेह, कॅन्सर सारखे आजार मोठ्या प्रमाणावर दिसत आहे. रासायनिक शेतीमुळे जमीन नापीक होत आहे व माणसांचे आरोग्य ढासळत आहे. नैसर्गिक शेतीमुळे जमीन उत्पादक होत असून, सकस उत्पादन मिळून पुढची पिढी सुदृढ होणार असल्याचे प्रतिपादन महाराष्ट्र राज्याचे राज्यपाल तथा महात्मा फुले कृषि विद्यापीठाचे कुलपती आचार्य देवव्रत यांनी केले.

राजभवनाअंतर्गत कृषि महाविद्यालय, पुणे येथे राज्यपाल आचार्य देवव्रत यांच्या अध्यक्षतेखाली नैसर्गिक शेती परिषद संपन्न झाली. यावेळी व्यासपीठावर कृषि मंत्री ना. दत्तात्रय भरणे व कृषिचे अतिरिक्त मुख्य सचिव विकासचंद्र रस्तोगी उपस्थित होते. याप्रसंगी राजभवनाचे सचिव डॉ. प्रशांत नारनवरे, राहुरी येथील महात्मा फुले कृषि विद्यापीठ तथा अकोला येथील डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषि विद्यापीठचे कुलगुरु डॉ. शरद गडाख, परभणी येथील वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठाचे कुलगुरु डॉ. इंद्र मणी, दापोली येथील डॉ. बाळासाहेब सावंत, कोकण कृषि विद्यापीठाचे कुलगुरु डॉ. संजय भावे, माफसूचे कुलगुरू डॉ. नितीन पाटील, आनंद कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. के. बी. कथारिया, दांतिवाडा कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. राघवेंद्रसिंह चौहान, पशुसंवर्धन आयुक्त डॉ. प्रवीणकुमार देवरे, कृषी आयुक्त सूरज मांढरे,गुजरात प्राकृतिक विकास बोर्डाचे कार्यकारी संचालक सी. एम. पटेल, गुजरात राज्याचे आत्मा प्रकल्प प्रमुख एस. के. जोशी, महाराष्ट्र गोसेवा आयोगाचे अध्यक्ष शेखर मुंदडा, पुणे कृषि महाविद्यालयाचे सहयोगी अधिष्ठाता डॉ. महानंद माने उपस्थित होते.

यावेळी मार्गदर्शन करताना राज्यपाल आचार्य देवव्रत पुढे म्हणाले, रासायनिक औषधांमुळे आणि हायब्रीड बियाणेमुळे आजकालची शेती महाग झाली आहे. शेतकर्यांना बियाण्यासाठी खाजगी बियाण्या कंपन्यांवर अवलंबून राहावे लागते. या वानांवर जास्त रोग व किडी येतात. त्यामुळे महागातील औषधांची फवारणी करावी लागते. यासाठी शेतकर्यांना कर्ज काढावे लागते. नैसर्गिक आपत्ती आली तर सर्व पीक नष्ट होते आणि शेतकरी कर्जाच्या विळख्यात सापडतो. यासाठी नैसर्गिक शेती महत्त्वाचे आहे. नैसर्गिक शेतीमध्ये शेतकर्याला बाजारपेठेतून काहीच आणावे लागत नाही. कमी खर्चात जास्त उत्पादन देणारी ही नैसर्गिक शेती आहे. यासाठी फक्त शेतकर्याकडे देशी गाय असणे आवश्यक आहे. नैसर्गिक शेतीमुळे शेतकरी कर्जमुक्त होईल. यासाठी सर्व कृषी विद्यापीठांवर जबाबदारी आहे की त्यांनी पारंपारिक बियाणे संवर्धन करावे व त्यांची उत्पादकता वाढविण्याचा उपक्रम घ्यावा. पशु विज्ञान विद्यापीठांनी देशी गाईंचे संवर्धनाचा व वंशवृद्धीचा उपक्रम हाती घ्यावा. नैसर्गिक शेती आणि सेंद्रिय शेती हे दोन वेगळ्या संकल्पना आहेत हे प्रथम सर्वांनी जाणून घ्यावेत. जंगलात हजारो वनस्पती वाढतात व नैसर्गिक आपत्तीमध्ये सुद्धा तग धरतात. जंगलातला जो नियम आहे तोच नियम आपल्याला शेतात राबवायचा आहे. जंगलामध्ये सेंद्रिय कर्ब फार मोठ्या प्रमाणात असते. त्यामुळे जंगलातील जमिनीत सूक्ष्म जिवाणू मोठ्या प्रमाणात सापडतात. नैसर्गिक शेतीचा पाया हा सेंद्रिय कर्बापासून सुरू होतो. जेवढ्या जास्त प्रमाणात सेंद्रिय कर्ब तेवढ्या जास्त प्रमाणात मातीत सूक्ष्म जिवाणू आणि जेवढ्या जास्त प्रमाणात सूक्ष्म जिवाणू तेवढ्या जास्त प्रमाणात पिकांना अन्नद्रव्य उपलब्ध होणार. संयुक्त राष्ट्र संघाच्या रिपोर्ट प्रमाणे भारतामध्ये युरिया, डीएपी सारख्या रासायनिक खतांचा असाच वापर होत राहिला तर पुढील 50 वर्षात जमिनीतील सर्व सेंद्रिय कर्ब नाहीसे होऊन जमीन ही फरशीसारखी कडक होणार आहे.

गुजरातच्या आरोग्य विभागाचा अहवालाप्रमाणे सन 2020 पर्यंत गुजरात मध्ये 70 हजार कॅन्सरचे पेशंट होते आता त्यांची संख्या 2 लाख 40 हजार झाली आहे. आता प्रति दिवस 790 कॅन्सर पेशंट समोर येत आहेत. हे सर्व बदलती जीवनशैलीत पाश्चात्य देशांचे अनुकरण, रासायनिक खतांचा व कीटकनाशकांचा शेतीमध्ये वापर याचा परिणाम आहे. चाळीस वर्षांपूर्वीच्या लोकांमध्ये उच्च रक्तदाब, मधुमेह, कॅन्सर सारखे आजार दिसत नव्हते, कोणाचेही गुडघे बदलावे लागत नव्हते. आता लहान मुलांना हृदयविकाराचे झटके येत आहेत, आईच्या दुधात हानिकारक पदार्थ सापडत आहेत. हे सगळे रासायनिक शेतीचे दुष्परिणाम आहे. रासायनिक शेतीमुळे आपण पुढची पिढी रोगग्रस्त बनवत आहोत. काही कृषी विद्यापीठांच्या संशोधनात असे आढळून आले आहे की सध्याच्या अन्नधान्यांमध्ये 45 टक्के पोषकतत्त्व कमी झालेले आहे. जनावरांमध्ये सुद्धा कॅन्सर आढळून आले आहेत. नैसर्गिक शेती केली तर जमीन उत्पादक होईल, जमिनीमधील सूक्ष्म जिवाणू वाढतील, गांडुळांची संख्या वाढेल, पूर परिस्थिती राहणार नाही,पुढची पिढी सुदृढ होईल आणि पारंपारिक बियाण्यांचे व देशी गाईंचे संवर्धन होईल. नैसर्गिक शेती ही पुढील पिढी सुदृढ बनवेल जे विकसित भारता साठी कार्य करेल व देश श्रीमंत होऊन महाशक्ती बनेल.

यावेळी कृषिमंत्री दत्तात्रय भरणे मार्गदर्शन करताना म्हणाले माननीय राज्यपालांनी हरियाणामध्ये 200 एकरावर गुरुकुल उभे केले आहे. यात त्यांनी नैसर्गिक शेतीचे यशस्वी प्रयोग केलेले आहेत. नैसर्गिक शेतीचे महत्व पटवून देणारे आपल्याला राज्यपाल लाभले आहे, त्यांच्या ज्ञानाचा सर्वांनी फायदा घ्यावा. रासायनिक खते, कीटकनाशके व तननाशके यांचा शेतीमधील वापरामुळे जमिनीची प्रत घालवत आहे व हळूहळू जमीन नापिक होत आहे. जमिनीची प्रत उंचविण्यासाठी आणि सकस आहाराची निर्मिती करण्यासाठी नैसर्गिक शेतीची गरज आहे. नैसर्गिक शेती मिशन हा स्तुत्य उपक्रम माननीय राज्यपाल यांनी सुरू केला असून यामध्ये कृषी विभाग, कृषी विद्यापीठे आणि पशु विज्ञान विद्यापीठे यांनी उत्स्फूर्तपणे सहभाग घ्यावा असे प्रतिपादन कृषिमंत्री यांनी केले.

या कार्यक्रमाचे प्रस्ताविक राजभवनाचे सचिव डॉ. प्रशांत नारनवरे यांनी केले. याप्रसंगी आयोजित करण्यात आलेल्या तांत्रिक सतरामध्ये आनंद कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. के. बी. कथारिया, दांतिवाडा कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. राघवेंद्रसिंह चौहान, गुजरात प्राकृतिक विकास बोर्डाचे कार्यकारी संचालक सी. एम. पटेल, गुजरात राज्याचे आत्मा प्रकल्प प्रमुख एस. के. जोशी यांनी गुजरात राज्यात नैसर्गिक शेती संदर्भात केलेले संशोधचे सादरीकरण केले. या नैसर्गिक शेती कार्यशाळेसाठी राज्यातील चारही कृषी विद्यापीठांचे व माफसूचे सर्व संचालक, कृषी विभागाचे सर्व संचालक, आत्मा संचालक, आटारी संचालक, विभागीय कृषी सहसंचालक, उपसंचालक, जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी, उपविभागीय कृषी अधिकारी, कृषी विद्यापीठांचे शास्त्रज्ञ, राज्यातील सर्व कृषी विज्ञान केंद्रांचे प्रकल्प समन्वयक उपस्थित होते. या परिषदेच्या आयोजनासाठी पुणे कृषि महाविद्यालयाचे सहयोगी अधिष्ठाता डॉ. महानंद माने व त्यांचे सहकारी यांनी विशेष परिश्रम घेतले. कार्यक्रमाचे आभार कृषी विभागाचे अतिरिक्त मुख्य सचिव विकासचंद्र रस्तोगी यांनी आणि सूत्रसंचालन पल्लवी सूर्यवंशी यांनी केले.