बदल विचारांचा... जागतिक एड्स दिनानिमित्त सामाजिक विचारमंथन

राहुरी (बाळकृष्ण भोसले) : आयुष्यात काही क्षण असे येतात की, माणसाला विचार करायला भाग पाडतात. पुण्यामध्ये असताना मी काही संस्थांना भेट दिली. तिथं मुलांशी बोलले तर छान वाटलं पण प्रत्येकाची गोष्ट मनाला पिळवटून टाकणारी होती. त्यांच्यासोबत झालेला भेदभाव आणि त्यांच्याविषयी लोकांच्या भावना हे ऐकून मन अक्षरशः अस्वस्थ झालं.

त्यानंतर 'स्नेहालय' या संस्थाला भेट दिली तेव्हा ते सांगत होते एचआयव्ही सह जगणाऱ्या व्यक्तीसोबत कसा भेदभाव होतो ते. त्यामुळे त्यांनी स्नेहलयामध्येच एचआयव्ही बाधितांसाठी शाळा सुरू केली. त्यांनी सांगितले की इथं मुलच नाहीतर महिलांसोबतही असाच भेदभाव होतो. त्यामुळे आम्ही महिलांना रोजगाराच्या संधी प्राप्त करून देतो. त्यांच्यासोबत खूप भेदभाव केला जातो हे शब्द कुठतरी बोचणारे होते. घरी आल्यानंतर मी स्नेहलयाच 'परिसस्पर्श' पुस्तक वाचलं. मुलांचे आत्मकथन होतं त्यात, पण एचआयव्ही बद्दलही दिले होते.

या गोष्टी माझ्या डोक्यात घर करून गेल्या. एचआयव्ही बद्दल खूप माहिती घेतली आणि बारीकसारीक गोष्टींचा अभ्यास केला. पुण्यामध्ये 'प्रयास' म्हणून संस्था आहे ती संस्था काउन्सलींग करते. त्या संस्थेकडून बरीच मदत झाली. म्हणजे एचआयव्ही कसा होतो? का होतो? एचआयव्ही बाधित लोकांमुळे दुसऱ्यांना होतो का? अशा खूप सगळया शंका या प्रयास मध्ये डॉक्टरांच्या चर्चेतून कळाल्या.

मी दिवाळीमध्ये गावी आले होते. माझी एक इंजिनिअर मैत्रीण मला भेटली. आम्ही दोघी कॉफी शॉप मध्ये बसलो होतो. कॉफी घेतली आणि आमचा संवाद चालू झाला. ती तिच्या आयुष्याबद्दल सांगत होती. मी तिला अचानकपणे विचारले की तुझं काय मत आहे एचआयव्ही बद्दल? ती मला बोलली एचआयव्ही खूप भयानक रोग आहे. मी तिच्याकडे प्रश्नार्थक नजरेने बघितले आणि विचारलं, का? तर ती बोलली आमच्या घरी माझ्या काकूंना होता त्यांना वेगळं जेवायला द्यायचो त्यांना आम्ही आमच्यातून वेगळं केलं होतं. त्यांचा मृत्यू झाल्यानंतर त्यांचं पार्थिव प्लास्टिकच्या पिशवी मध्ये आणलं कारण एचआयव्ही चे विषाणू पसरू नयेत म्हणून.

हे सगळं ऐकून मी तर अगदी थक्कच झाले. तिला बोलले तुझ्या विचाराची एवढी खालची पातळी असेल वाटलं नाही तीने विचारलं, म्हणजे? तू सुशिक्षित असून एका असुशिक्षित लोकांसारखी वागतेयं एचआयव्ही काय कोविड आहे का? शिक्षणाबरोबर ह्या गोष्टी पण तुला माहीत हव्या. आधीचा काळ असा होता की तेंव्हा लोकांना माहीत नव्हते एचआयव्ही म्हणजे काय? तो कशाने होतो? तू जे बोलली ते खूप अयोग्य आहे.

आणखी एक कॉफी आम्ही ऑर्डर केली. कॉफीच्या प्रत्येक घोटासोबत तिचा नवीन प्रश्न माझ्यासमोर येत होता. असंख्य प्रश्न तिचे तिला विचार करायला भाग पाडत होते.

ती बोलली एचआयव्ही कसा होतो? म्हटलं अशुद्ध रक्त चढवणे, आईकडून बाळाला, असुरक्षित सेक्स, दूषित सुया ह्यामुळे होतो, ह्या व्यतिरिक्त कशानेही होत नाही. एचआयव्ही चा विषाणू रक्तातून जातो हवेच्या संपर्कात आल्यावर तो विषाणू मरण पावतो. ती बोलली एचआयव्ही बाधित लोकांसोबत जेवल्याने, त्याचा स्पर्श झाल्याने एचआयव्ही होतो.

तिच्या त्या अज्ञानपणावर हसावं की रडावं काही कळेना. म्हणलं अग ह्या गैरसमजुतीमुळे कित्येक लोकांना भेदभाव मिळतोय.

"एखादी गोष्ट आपल्याना पूर्णपणे माहीत नसली ना आपण एकतर ती कुणाला सांगू नये आणि सांगायचीच ठरली तर प्रथम तिच्याबद्दल जाणून घ्यावे उग समाजामध्ये उगाच अफवा पसरवू नये." आपल्या ह्या अफवामुळे किती लोक मनातुन खचताय. एचआयव्ही बाधित लोक आपल्या शरीरातील विषाणू सोबत आतमध्ये लढतात आणि बाहेर समाजाशीही...!!!

समाजात खूप सगळे गैरसमज आहे जसे की एका हवेत श्वास घेणं, एकत्र जेवण करणे, खासगी वस्तू शेअर करणे, मिठी किंवा चुंबन घेणं ह्यातून एचआयव्ही होत नाही हे गैरसमज दूर केले पाहीजेत ती अगदी प्रश्नार्थक बोलली डासांमुळे एचआयव्ही होतो ना? एचआयव्ही बाधित आईकडून बाळाला होतो?

हातातून कॉफी खाली ठेवली आणि तिला सांगितले मी तुला जेवढं सांगितलं ना तेवढ्यातूनच एचआयव्ही होतो बाकी कशातून होत नाही. तरीपण तुला सांगते डासामुळे एचआयव्ही होत नाही. जेव्हा कीटक चावतात तेव्हा त्यांनी आधी चावा घेतलेल्या व्यक्तीचं रक्त दुसऱ्या व्यक्तीत सोडत नाही आणि हे संशोधकांनी सिद्ध केलं आहे. आणि तू जे बोलतीय ना एचआयव्ही बाधित आईकडून बाळाला होतो तर ते त्या आईच्या शरीरात असणाऱ्या एचआयव्ही विषाणू वरती अवलंबून असत.

समाजात असे खूप लोक आहेत की ते एचआयव्ही बाधित लोकांसोबत भेदभाव करतात. त्याच्या मनाने काही तर्क वितर्क लावत बसतात. एखाद्याच मन दुखवणे खूप मोठं पाप असत. प्रत्येकाच्या मनात ईश्वर असतो त्याला आपण आपल्या वागण्यातून, बोलण्यातून दुखवतो. आपल्याला काही गोष्टी माहीत नसल्यानं त्याची प्रथम आपण माहिती घ्यावी नाहीतर एखाद्या डॉक्टरकडे जाऊन सविस्तर विचारावे.

संत तुकाराम महाराज त्यांच्या ३८०१ अभंगात म्हणतात,

भूमी अवघी शुद्ध जाणा। अमंगळ ही वासना।।

तैसे वोसपले जीव । सांडी नसता अंगीघाव।।

जीव अवघे देव। खोटा नागवी संदेह।।

तुका म्हणे शुध्द । मग तुटलीय भेद।।

ती अगदी माझ्याकडे हसून बघत होती आणि म्हणाली धन्यवाद!!!

म्हणल का ग? तू मला ह्याबद्दल माहीती दिली समाजात कुठेही याविषयावर चर्चा होत नाही, याची मलाही खंत वाटती. आमची कॉफी संपली आणि ती मला बोलली पुढच्या वेळेस मी पण येणार तुझ्यासोबत म्हणलं कुठं? संस्थामध्ये जिथं मुलं प्रेमाचे भुकेलेले असता. अगदी मी पण चेहऱ्यावर हास्य देऊन म्हणाली हो नक्कीच. ती तिच्या घरी निघाली आणि मी माझ्या. माझा प्रत्येक पाऊल हा आत्मविश्वासाने पडत होता आणि मनात एकच आनंद होता की मी समोरच्याचे विचार बदलले...