"बाजिंद" कथा

 "बाजिंद"

© भाग क्र.१ ला

........................................

रायगड च्या डोंगरदरीत "धनगरवाडी" हे खुप जुने गाव.

सखाराम चा जन्म याच गावचा.

शिवाजी महाराजांनी रायगड स्वराज्याची राजधानी म्हणून निवडला आणि आसपास च्या छोट्या छोट्या खेड्यांचं सोनं झाला.

जीवन स्थिर झालं.

नाहीतर कोण कुठला विजापूर,दिल्लीचा बादशहा कुठल्या सरदाराला पाठवून गावाची राखरांगोळी करेल सांगता येत नव्हते.

रायगड किल्ल्यावर "टकमक" टोक नावाचा एक प्रचंड सुळका आहे,या सुळक्यापासून खाली हजारो फूट खोल दरी असायची.

स्वराज्याशी हरामखोरी करणारे फितूर याच टोकावरुन खाली पाताळात ढकलून दिले जायचे.

टकमकाच्या बरोबर खाली बाजूच्या 10 कोसावर दाट जंगलात धनगरवाडी हे गाव.

स्वराज्याशी फितुरी करणारे हरामखोर टकमकावरून खाली फेकले जायचे तेव्हा हजारो फूट खाली धनगरवाडी जवळ पडायचे.

अक्षरश चिखल व्हायचा त्यांच्या देहाचा..!

काही दिवस कोलह्या कुत्र्यांची मेजवानी झाली,पण जंगली जनावरांचा सुळसुळाट झाला त्या मुळे..!

जंगलातील जनावरं माणसाच्या रक्ताला चाटवली आणि मग जेव्हा टकमकावरून कोणी हरामखोर खाली येईना,त्यावेळी भुकेने कासावीस असणारी जनावरे शेजारच्या धनगरवाडीत हल्ले करु लागली..!

शे दोनशे घरट्यांचे गाव त्यामुळे भयभीत झाले.

मग गावचा कारभारी असलेला सखाराम हे गाऱ्हाणे घेऊन रायगडावर सरकारी दफ़्तरी सांगायला जायला निघाला.

सोबत पाच दहा जोडीदार सोबत घेऊन दिवस उगवायला घरातून बाहेर पडायच्या बेतात होता.

सखाराम च्या दोन बायका होत्या,राधिका आणि अंबिका.

दोघींचा पण सखाराम वर जीव होता.

राधिकेला मूल बाळ नसल्याने पाचाड पलीकडच्या धनगरवाडी वरच्या नातलगांची मुलगी अंबिका त्या घरात सखाराम ची कारभारीन बनून आली.

अंबिका ला मुलगा झाला.

वंशाला दिवा झाला म्हणून आवडीने बाळकृष्ण नाव ठेवले.

शिवाजीराजे रायगडावर राज्याभिषिक्त झाले त्याच दिवशी बाळकृष्णाचा जन्म झाला म्हणून सारी धनगरवाडी हरखून गेली होती.

बाळकृष्णाला बाळ्या म्हणून सगळी हाक मारत होती.

बघता बघता बाळ्या 7-8 वर्षाचा झाला होता.

बाळ्याचे वडील सखाराम अंगापिंडांने मजबूत गडी.

शेजार च्या वाड्या वस्त्यात सर्वांच्या मदतीला धावून जाणारा सखाराम कारभारी म्हणूनच काम करत होता.

गावातील सारे लोक धनगर.

मेंढ्या,शेळ्या चरायला नेणे,कोंबड्या पाळणे,जंगलातून लाकूड तोडून आणणे हा सर्वांचा प्रमुख उद्योग.

गावातल्या ज्या कुटुंबाकडे शेळ्या मेंढ्या जास्त तो गावचा सावकार माणूस.

सखाराम कडे 700 मेंढ्या,300 शेळ्या आणि 200 कोंबड्या होत्या.

सर्वात जास्त जीतराप असल्याने तो गावचा सावकार पण होता.

पण गेल्या 5-10 वर्षात बादशाही आक्रमणे महाराजांच्या मुळे बंद झाली,पण टकमक वरुन खाली येणारी मढी हे नवे दुखणे रायगड परिसराला जडले होते.

वर स्वर्गात डोके खुपसून महाराष्ट्राला सुखी करणारा रायगड,खाली मात्र नरक यातना देत असे.

कित्येक वेळा अनेकांनी रायगड वर जाऊन ही बातमी सांगितली होती,पण दखल घ्यायलाच कोणी नव्हता,म्हणून सखाराम हे गाऱ्हाणे घेऊन खुद्द महाराजांना भेटायला निघाला होता.

त्याचे कारण पण गंभीर होते...!

"पावसाळा नुकताच संपला होता,सारा रायगड परिसर हिरवागार शालू नेसून नटल्यासारखा झाला होता.

जनावरांना खायला प्यायला वैरण पाणी मोप मिळत होते.

सखाराम चा बाळ्या सकाळी उठून टकमकाच्या खाली शेळ्या घेऊन जायला निघाला होता.

सखाराम ने त्याच्या सोबतीला घरचा नोकर पांडू ला पाठवून दिले..!

परवाच्या मध्यरात्रीला टकमकाच्या बाजूने एका माणसाच्या जिवाच्या आकांताने किंचळण्याच्या आवाजाने सारा वाडा जागा झाला होता.

अजून एक मराठेशाहीचा फितूर,गद्दार बहुतेक टकमकवरून खाली आला असणार हा अंदाज सर्वांनी बांधला होता,सकाळी जाऊन सखाराम पाहून आला होता,पण ते मढ कुठं नजरेस पडलं नव्हतं.

त्या दिवशी बाळ्या शेळ्या हिंडवायला गेला होता,माघारी येता येता संध्याकाळ होत आली आणि दाट जंगलात भुकेने व्याकुळ दोन बिबळ्या वाघ ते परवाच मढ तोडून खात होते,हे दुरुनच पाहून बाळ्याला घेऊन पांडू वाड्याकडे धावत सुटला,तितक्यात एका फांदीला पाय अडकून पांडू खाली पडला आणि मावळतीच्या बाजूला एक काळाकिभिन्न मनुष्य हातात मजबूत काठी घेऊन,गळ्यात चांदीची पेटी घालून पांडू आणि बाळ्या कडे पाहून हसत उभा होता...!

••● क्रमश :

© भाग क्र.२ रा 

.........................

पांडू आणि बाळ्या धडपडत उठले.

शेळ्या,मेंढ्या तिथेच सोडून जीवाच्या आकांताने धावू लागले.धापा टाकत ते वाड्यात पोहोचले आणि जोरजोरात सखाराम कारभाऱ्याला हाक मारू लागले .

त्यांचा आरडाओरडा ऐकून सारे गाव एकत्र जमा झाले.घडलेली हकीकत त्यांनी सखाराम ला सांगितली.

सखाराम आणि गावकार्यांनी आता हि गोष्ट रायगडावर जातीने सांगून याचा बंदोबस्त केला पाहिजे असे मनोमन योजले होते.

सर्व गावकर्यांच्या मनात भीतीने काहूर माजले होते.काहीही करून या जनावरांचा बंदोबस्त झालाच पाहिजे असे सर्वाना वाटले.

रात्री झोपताना बाळ्या अंबिका आईला घडलेली सर्व कहाणी सांगू लागला,आणि सांगता सांगता त्याला एकदम आठवले कि आपण जिथे फांदीत पाय अडकून पडलो होतो तिथे एक काळाकभिन्न माणूस आपल्याकडे पाहत उभा होता.

त्याने हि हकीकत सखाराम ला सांगितली.

निर्मनुष्य टकमक दरीच्या खाली,आपल्या वाड्यावरच्या मेंढपाळ गड्याव्यतिरिक्त दुसरा मनुष्य कसा येऊ शकतो याचे  सर्वाना नवल वाटले.

असेल कोण तरी गुराखी,जो वाट चुकून तिथे आला असावा असे म्हणत सखाराम ने विषय टाळला आणि सकाळीच रायगड च्या वाटेला निघायचे असे ठरवून सोबत कोणाकोणाला न्यायचे हे जाहीर करत सर्वाना तयारीचे आदेश दिले.

वाड्यावरचे सखाराम चे लहानपणाचे मैतर मल्हारी,सर्जा आणि नारायण याना घेऊन जायचे नक्की केले.

तिघेही अंगाने मजबूत आणि एका विचाराचे होते.सखाराम वर त्यांचा फार जीव होता.सर तयारी झाली आणि ती रात्र भूतकाळात जमा झाली.

सकाळच्या पहिल्या प्रहरी कोंबड्याने पहिली बांग दिली.

सखाराम च्या दोन्ही कारभारनी लौकर उठून स्वयंपाकाला लागल्या.

पहाटेच्या धुक्यात रायगड खूपच सुंदर दिसत होता.टकमकापासून वरचा सारा भाग धुक्यात झाकून गेला होता.

दुरून पहिले कि एखादा पैलवान कानाला पांढरी कानटोपी घालून बसल्या बसल्या गुडघ्यात मान खुपसून डुलकी मारत आहे असा भास होत होता.

राधिका आईने कोंबड्याची डालगी (खुराडी) चे झाकण काढले आणि आत विसाव्या घेणाऱ्या कोंबड्या बाहेर पडल्या..आणि मग त्या कोंबड्यांचे आवाज ऐकून गावातील इतर घरातील खुरुडे जोरात ओरडू लागली.

सखराम ने भरडलेल्या नाचणीच्या पोत्यातून काही नाचणी काढून अंगणात टाकली तशी कोंबड्यांचे थवे त्यावर तुटून पडले.

लहान लहान कोंबड्या तर सखाराम च्या खांद्यावर,डोक्यावर बसल्या.सखाराम ने त्या बाजूला करत अजून काही नाचणी टाकली.

समोरच्या शेळ्यांच्या कुंपणात शेळ्या,मेंढ्या सुध्दा आशेने त्याच्याकडे बघत होत्या.

समोर असलेली गवताची गंजी सोडून त्यांच्याही चारा पाण्याची सोय केली.

गोठ्यातला गाई,म्हैशी,बैल सर्वाना चारा टाकला.

एव्हाना तांबड फुटायला लागले होते.

सोबत येणारे मैतर अंगावर घोंगड,खायला भाकर्या बांधलेली झोळी आणि कुर्हाड घेऊन सखाराम च्या दारात हजर झाली.

सखाराम ने न्याहारी आटपली आणि कपाळाला भंडारा लावत त्या साथीदारांच्या कपाळी सुधा भंडारा लावला आणि राधिका,अंबिका ला सांगून जायला निघाले.नारळाच्या काथ्यापासून बनवलेले जाड गोणपाट निमुळते करत पावसापासून वाचण्यासाठी त्याचे गोंचे करून चौघांनी डोक्यावर घेतले होते.

एव्हाना बारीक रिमझिम पाउस सुरूच होता.

सोबत असावा म्हणून एक घोडा चौघात घेतला आणि त्यावर आणलेले जेवणाची थैली बांधत सखाराम ने एकवार टकमक टोकाकडे पाहिले.

सखाराम ला आठवले कि शेवटच्या वेळी ‘शिवाजीराजे भोसल्यांच्या’ राज्याभिषेकाला रायगडावर जाऊन खुद्द महाराज पहिले होते.

सरसर भूतकाळ त्याच्या नजरेपुढे येऊ लागला.

आजवर ज्याच नुस्त नावच ऐकून लहानाचा मोठा झालो तो शिवाजी त्या दिवशी राजा झाला होता.

जावळीच्या मोरे आणि पुण्याच्या भोसल्यांच्या दंग्यात रायरी परिसर एककाळी हादरून गेला होता.महाबळेश्वर पासून ते महाड पर्यंतचा पूर्ण दाट जंगल जाळीचा पट्टा जावळीकर मोऱ्यांच्या ताब्यात होता.काय घडले देव जाणे पण एके दिवशी भगवे झेंडे घेतलेले हजारो हशम रायगडला भिडले आणि तेव्हापासून ते आजवर कधीही रायगड परिसराला अवकळा लागली नव्हती.सर्व काही आनंदात होते.

महाराजांनी पाण्यासारखा पैसा ओतून हा रायरीचा किल्ला ‘रायगड’ केला होता.

त्यावेळी आमच्या वाड्यानेच जंगलातल्या वाटा,चोरवाटा महाराजांच्या फौजेला दाखवून दिल्या होत्या.

आणि एक दिवस महाराज राजे झाले होते.

मुठीत मावेल तितके सोन महाराज सर्व रयतेला वाटत होते..एक नाहीतर दोन क्षण त्या महाराष्ट्राच्या महादेवाचे दर्शन झाले होते..!

टकमकाकडे पाहत सखाराम हे सारे आठवत होता.

सर्वजन जायला निघाले.

वाड्यापासून टकमकाच्या खालूनच रायगडाच्या ‘चीत’ दरवाज्याकडे जायला वाट होती.वाटेत महाराजांचे मोर्चे,मेटे होतेच,पण ह्या असल्या मुसळधार पावसात तिथ कोण असेल का नाही सांगता येणार नाही. 

मल्हारी,सर्जा,नारायण आणि सखाराम हे चौघे त्या वाड्यातून चालू लागले.

वर रिमझिम पाउस होता ,पण गोंच्यामुळे डोक्याला न लागला बारीक तुषार तोंडावर पडत होते.

जेवण भिजू नये म्हणून त्यावर घोंगडे टाकले होते.

मल्हारी ने घोड्याचा लगाम पकडला होता आणि हे चौघे चिखल तुडवत टकमक दरीकडे चालत जात होते.

साधारण दोन प्रहर चालून झाले.सूर्य चांगलाच वर आला होता.

१-२ कोसावर टकमक दरी येईल असा अंदाज लागला आणि चौघांच्याही अंगावर शहरा आला.

एक प्रकारची अनामिक भीती होती मनात.

आजवर इतकी माणसे वरून खाली आली ,काय झाले असावे त्यांचे ?

माणूस मेल्यावर नक्की जातो कुठे ...आणि इतक्या वरून पडल्यावर किती बेकार जीव जात असल एकेकाचा..!

चोघांच्याही डोक्यात अनामिक भीती होतीच....आणि तितक्यात टकमकावरून आणखी एक आकाशपाताळ भेदणारी जीवघेणी किंचाळी ऐकू आली..!

चौघेही सावध होऊन वर पाहू लागले तर त्याना दिसले कि टकमकावरून आज आणखी कोणाला तरी कडेलोट झाली आहे..!

भीतीने सर्वांग थरारून उठले होते....कमी आवाज...हळूहळू मोठा झाला आणि अवघ्या काही अंतरावर धड्ड असा आवाज करत जंगलाच्या दाट जाळीत ते मढ पडलं आहे याचा चौघानाही अंदाज आला.....चौघेही एकमेकाकडे पाहू लागली.

खूप विचार करून उसन्या आवसानान सखाराम बोलला.....गड्यानो...आपण ते कोण आहे बघून येउया का र...?

••● क्रमश:

© भाग क्र.३ रा

मल्हारी,सर्जा आणि नारायण प्रश्नार्थक मुद्रेने सखाराम कडे पाहू लागली.

सारा गाव ज्या गोष्टीमुळे गेली 5-6 वर्षे भीतीच्या दडपणाखाली आहे,त्या गोष्टीजवळ येऊन हा माणूस त्या गोष्टीला जवळून पाहूया कसा काय म्हणत असेल हा प्रश्न तिघांना पडला होता.

सखाराम ने तिघांच्याकडे पाहत उचश्वास टाकत बोलला..!

अरे आजवर घर-संसार पाहतच आलोय आपण,देवाच्या दयेने आसपास च्या बारा वाड्यात चांगलं नाव हाय आपलं.

ही असली मेलेली मढी किती दिस भ्या घालणार आपणाला.

हे बगा, खंडोबाचा भंडारा लावलाय आपण भाळाला, जरा धीर धरुन ती मढ बघुया,म्हणजे वर गडावर गेल्यावर बोलायला तोंड मिळलं आपणाला,राजा देवमाणूस हाय आपला,आपल संकष्ट नक्की त्यांच्या ध्यानी येईल...चला,खंडेरायाच नाव घ्या आणि या माझ्या मागं...!

सखाराम च्या असल्या बोलण्याने तिघांनीही धारिष्ट्य केले आणि मान हालवून टकमक दरीकडे पाय वळवले.

एव्हाना रिमझिम पाऊस थांबला होता,आणि कोवळे उन्ह अंगावर पडू लागले होते.

घोड्याला पण उन्हामुळे चांगली उब मिळत होती,तो पण मनोमन सुखावला होता.

रायगड ची उंची स्वर्गाला भिडली होती.

वर पडलेला पाण्याचा थेंब न थेंब सरळ खाली येत होता.

त्यामुळे वरुन धबधबणारे पाणी ओढ्यात मिळून छोटे छोटे नाले तुडुंब भरुन वाहत होते.

पायात कातडी पायतान पाण्याने आणि चिखलाने जास्तच जड झाल्याने चौघांनी ते काढून मधोमध कासरा बांधून घोड्याच्या पाठीवर बांधले आणि एका मोठ्या चिंचेच्या झाडाला घोडा बांधून,कुऱ्हाडी आणि  घोंगडे अंगावर घेऊन ते ओढ्यातून वाट काढत टकमक दरीकडे निघाले.

चौघेजण ओढ्यातून पुढे पुढे जाऊ लागले,चांगले मध्यावर गेले आणि चिंचेला बांधलेला घोडा दोन्ही पाय वर करत जोरजोराने किंचाळू लागला..!

काय होतय चौघांना कळेना,आसपास पहिले तर गार वाऱ्याशिवाय चिटपाखरु पण नव्हतं..मग ह्येला काय झाले ओरडायला समजेना...!

त्याने हिसका मारुन लगाम,दावे तोडले आणि सुसाट वेगाने बाजूच्या जंगलात पळून गेला..!

घोड्याच्या या विलक्षण वागण्याने नारायण मात्र पुरता घाबरला,तो म्हणाला ..."गड्यानो, मला काय लक्षण ठीक दिसणा...माझा घोडा आजवर असा कवाच वागला नाय...माझं ऐका,मागं फिरुया..चार दोन दिसान पाचाड ला सांगावं धाडून सगळी हकीकत महाराजांच्या खासगीत सांगूया...पण आत्ता बाहेर पडूया...!

सखाराम त्यावर रागात बोलला..."महाराजांची खासगी तुझ्यासारख्याच ऐकून घ्यायलाच बसली हाय जणू...सारा महाराष्ट्र सांभाळायचा हाय त्यास्नी...तुझ्या घोड्यान साप-पान बघितलं असलं म्हणून तो गेला पळून... दरीकड जाऊन लौकर मागं येऊन त्याला शोधूया...चला पाय उचला लौकर...!

सारे जण त्या भयाण ओढ्यातून पुन्हा चालू लागली.

चांगलं छातीपर्यंत पाणी आलं आणि पाण्याचा जोर जाणवू लागला.

चौघांनी एकमेमेकांना हात देऊन कड केलं..!

ओढ्याच्या बरोब्बर मध्यावर आलं तस वाघांच्या एका गगनभेदी किंचाळीने पावसाने गारठून अंग चोरून बसलेली चिमणी पाखर आभाळात उडू लागली आणि चौघांच्या अंगावर भीतीने शहारे आले....ओढ्याच्या पाण्याच्या वेगाने ते एकसारखे वाहू लागले आणि चौघांची हाताची कडी तुटली आणि ते उत्तरेकडे वाहू लागली...!

जो तो आता जीव वाचवायचा प्रयत्न करु लागला..!

मल्हारी पूर्वी महाड ला सुभेदार तान्हाजी मालुसरे यांच्या तालमीत 3-4 वर्षे राहून आलेला गडी होत.

सिंहगड लढाईत सुभेदार गेलं आणि तालमीतल्या पैल्वाणांच्या वर उपासमारी आली..म्हणून चौघांनी पण कुस्तीला रामराम ठोकून गाव गाठला होता.

पण त्या कुस्ती मुळे पुरात पोहायचे कसे त्यांला चांगलेच ठाऊक होते,त्याने सर्वाना ओरडून सांगितले की काठावर असलेल्या वडाकडे बघत पोहा....!

पुरात जर फसला तर हात पाय हलवून काय उपयोग नसतो..अश्यावेळी एक करायचं की काठावर असलेलं कोणतही मोठं झाड त्याकडे लक्ष देत तिरकस पोहत पोहत जायचं...पाण्यात साप,विंचू,काटे काहीही येवो लक्ष द्यायचे नसते...चौघेही पुराची धार तोडून एका महाकाय वडाच्या झाडाजवळ पोहोचले...!

चिंब भिजलेल्या चौघांच्या कुऱ्हाडी पाण्यात वाहून गेल्या होत्या.

घश्यात पाणी गेले होते त्यामुळे चौघेही ठसके देत देत काठावर दम खात पहुडले होते...!

साधारण दम कमी कमी झाला आणि सखाराम क्षणात सावध झाला आणि मल्हारी,नारायण,सर्जा कुठे आहेत पाहू लागला..!

हाकेच्या अंतरावर तिघेही दम खात पहुडले होते.

सावकाश पावले टाकत तो तिघांच्या जवळ जाऊन तिघांना सावध केलं..!

नारायण,दम खात बोलला...तुम्हाला म्या सांगत हुतो,आरं जनावरं ते बघू शकट्यात जे तुम्हाला आमाला दिसत नसतया... खण्डेरायचा आशीर्वाद म्हणून वाचलो,पण आता हिकडं वाघाची डरकाळी ऐकली नव्ह...आता काय करायचं...?

सखाराम ने धीर देत त्याला सांगितले,अरे नको काळजी करु.. या सगळ्या भाकडकथा आहेत.

तस जर नसत तर 350 वर्षे महाराष्ट्र गुलामगिरीत राहिलाच नसता...देव देवरस पण काय कमी होत काय आपल्याकडं....पण शिवाजीराजानं तलवारीच्या जोरावर संपवलीच ना गुलामगिरी...पण विचारांची गुलामगिरी कवा संपणार आपली देव जाणे...चला धीर धरा...वाड्या जवळची हजारो घरटी आपल्या चौघांच्या नजरेला नजर लावून बसली असतील...या असल्या फालतू गोष्टीत भिऊन बसला तर शेण घालतील लोकं आपल्या तोंडात..उठा बिगीन आणि चला...!

सखाराम च्या निर्वाणीचा बोलणे तिघांनाही ऊर्जा मिळाली,चौघेजण पुढे चालू लागले...!

तो महाकाय वडाचा बुंधा पाहून कोणीही भयकंपित होईल.

त्याच्या त्या विशाल पारंब्या पाहून जणू ब्रम्हराक्षस वाटेत ठाण मांडून बसला असावा असा भास होत होता.

चौघे जण वर टकमक टोकाकडे पाहत दरी कुठे असेल अंदाज बांधत त्या वडाला बगल देऊन चालू लागले..!

ओढ्याच्या काठापासून जंगली भाग फारसा दूर नव्हता,म्हणायला म्हणून ते पठार होते,पण सारी जंगली झाडे फार.

एव्हाना सूर्य माथ्यावर आला होता,पण पावसाळी ढगाने इतकी गर्दी केली होती की संध्याकाळ झाल्याचा भास होत होता..!

तिघेही जंगलात घुसणार इतक्यात वाघांची ती प्रचंड डरकाळी समोरच्या झाडा झुडपातून येऊ लागली..!

चौघांची सर्वांगें थरारली.

जंगलातील झुडपे हालवत ती श्वापदे बाहेर पडत होती.

किती होती काय माहित,नक्कीच एक पेक्षा जास्त होती हे नक्की.

आता मात्र सखाराम च्या धीराच्या गोष्टी ऐकण्यात नारायण,सर्जा,मल्हारी तिघांनाही रस नव्हता...आणि त्या गोष्टी सांगायला सखाराम कडेही वेळ नव्हता...आल्या पावली ते वडाच्या झाडाकडे धावू लागली...!

डरकाळी चा आवाज मोठा होत गेला आणि सखाराम चा पाय फांदीत अडकून सखाराम पडला...नारायण ने ते पहिले आणि सर्जा व मल्हारी ला थांबवत त्याला उचलायला गेली तितक्यात ते पावसाने भिजलेले वाघाचे प्रचंड धूड जंगलाबाहेर पडले...त्यापाठोपाठ अजून एक..अजून एक...चौघांची डोळे विस्फारली गेली आणि हात पाय गाळून चौघे बसल्या जागी भीतीने गारठून ओरडू लागली...

किमान 5 ते 6 धिप्पाड वाघ छलांग मारत मारत चौघांचा वेध घेत येत होती...चौघांनी जगण्याचा धीर सोडला आणि डोळे मिटून त्यांचा इष्ट देव खंडेरायचा धावा सुरु केला.....वाघ चवताळत आले...बस्स आता एकच झेप आणि खेळ संपला...तितक्यात.......

सुं.. सुं... सुं.... करत एकापाठोपाठ एक बाण वडाच्या झाडापाठीमागून कोणीतरी सोडले....वाघांचा तो वादळी आवेग आणि वाऱ्यासारखा वेग क्षणात कमी झाला...ते बाण बरोबर सखाराम आणि त्या तिघांच्या पुढे काही अंतरावर जमिनीत घुसले...ज्याने ते बाण सोडले त्याकडे भयभीत नजरेने ते 5-6 वाघांचे प्रचंड धूड पाहत..आल्या पावली वाऱ्याच्या वेगाने पुन्हा जंगलात पळून गेली...!

चौघांनी डोळे उघडून ते पळून जाणारे वाघ पाहिले आणि आश्चर्यकारक नजरेने उभे राहिले व समोर घुसलेल्या बाणाकडे पाहत एकदम मागे फिरले...!

••● क्रमश ●••

"बाजींद"

© भाग क्र.४ था

आभाळातून वीज चमकावी तसे ते दोन बाण वाऱ्याच्या वेगाने येऊन समोर जमिनीत घुसले अन जिवाच्या आकांताने ते वाघांचे धूड पळताना पाहून सखाराम व मित्रांना आश्चर्य वाटले.

एव्हाना जिवाच्या भीतीने पळत सुटलेले ते चौघेही जणू काही झालेच नाही अश्या आवेशात उठली आणि आपल्या बचावासाठी एवढया पावसात आणि या दुर्गम जंगलजाळीत कोण आला आहे याचा कानोसा घेऊ लागली.

तो कोणीही असो,त्यांच्यासाठी देवदूत होता.

एक दीर्घ श्वास घेत ते चौघे वडाच्या झाडाकडे पाहू लागले...आणि त्यांना हातात धनुष्य घेतलेल्या एका योध्याचे दर्शन घडले...!

सहा साडेसहा फूट उंच,अनवाणी पण भव्य पाय,दोन्ही पायात काळा दोरा,अंगात धोतर आणि काळा अंगरखा ज्यावर रक्ताचे डाग...गळ्यात चांदीची पेटी लटकत होती.

कमरेला समशेर व पाठीला ढाल होती.

कमरेला पांढरा शेला बांधला होता,डोक्याला मराठी पद्धतीचे मुंडासे व भव्य कपाळावर भंडारा लावला होता..आग ओकणारे लाल भडक डोळे,सरळ सळसळीत नाक,कल्लेदार मिशा....एक विशी पंचविशीत तो तरुण धिप्पाड मल्ल भासत होता...!

चेहऱ्यावर एक प्रकारची गंभीरता स्पष्ट जाणवत आपले भव्य अनवाणी पाय त्या ओढ्याच्या भिजलेल्या मातीवर ताकत तो एक एक पाऊल त्या चौघांच्याकडे येत होता.

चौघांनाही कुतूहल,आश्चर्य,अनेक प्रश्न पडले होते...कोण असावा हा धीरगंभीर पुरुष...!

चौघांनीही धीर एकवटून त्या पुरुषांकडे जायला पावले उचलली आणि तितक्यात आभाळातून सरसर मेघधारा बरसू लागल्या..!

तो धिप्पाड पुरुष तसाच मागे सरकला आणि वडाच्या डोलीत थांबत त्या तिघांनी तिथे येण्यासाठी खुणावले..!

ती खून मिळताच तिघेही धावत त्या डोलीकडे धावू लागली...धावताक्षणी एवढ्या मुसळधार पावसातही वाघांच्या डरकाळ्या मात्र पुन्हा एकदा ऐकू येत होत्या....!

चोघेही त्या युवकाजवळ आले,निशब्द शांतता भंग करत सखाराम त्याला बोलला...!

"पाव्हणं... कुण्या गावचं तुमी ?

लय उपकार झाले बगा तुमचे,माझ्या खंडेरायानेच तुम्हाला हित पाठवलं बगा..तुमचे लय उपकार झाले"

सखाराम च्या शब्दाला मान डोलवत तिघेही सुरात सुर मिसळून मान हलवू लागली..!

क्षणभर शांतता पसरली,अन काही क्षणात त्या युवकाचा धीरगंभीर आवाज ऐकायला मिळाला..."कोण तुम्ही ?

का आला आहात तुम्ही इकडे ?"

निर्धारी प्रश्न विचारत त्याचे ते अंगार ओकणारे डोळे त्या चौघांवर पडले अन चौघांनाही काय बोलावे क्षणभर समजेना...!

आम्ही धनगरवाड्याचे,रायगड ला निघालो आहोत...सखाराम बोलून गेला...!

रायगडी ? कशासाठी ?

क्षणाचाही विलंब करता त्या युवकाने प्रतिप्रश्न केला...!

मग,सखाराम ने त्यांच्या येण्याचे कारण सांगितले.

टकमकावरुन येणाऱ्या मढ्यांच्या मास रक्ताला चाटवलेले वाघ,जनावरे माणसावर हल्ले करत आहेत..सारे पंचक्रोशीतील गाववाले हैराण आहेत या गोष्टीवर...म्हणून आम्ही हे प्रकरण रायगड च्या सरकारी लोकांच्या कानावर आणि गरज पडली तर महाराजांना भेटून सांगायचे म्हणून घराबाहेर पडलो आहोत...!

मूर्ख आहात तुम्ही...मोठ्या आवाजात तो युवक बोलला...तुमची गाऱ्हाणे ऐकायला असे कसेही भेटतील काय सरकारी अधिकारी आणि महाराज ?

आणि रायगड सोडून या दरीत का आलाय मरण्यासाठी ?

त्याच्या या प्रश्नाने नारायण बोलला...आर कोण र तू ?

मगापासून ऐकून घेतोय तुझं..वाघापासून वाचवलं म्हणून तुझं उपकार मानायला लागलो तर आम्हाला कायदा शिकवायला लागलास काय ?

आधी तू सांग कोण आहेस,आणि हे अंगावर रगात कसलं ?

नारायण च्या या बोलण्याने तो युवक थोडा आकसला....!

मोठा श्वास घेऊन बोलला...मी ...मी कोण ?

हाच प्रश्न जन्मापासून स्वतःला विचारत लहानाचा मोठा झालोय....!

अजून उत्तर सापडत नाही,आणि आता सापडून पण उपयोग नाही..!

खंडोजी नाव माझं..!

महाराजांच्या हेर खात्यात बहिर्जी नाईकांच्या समवेत 10 वर्ष काम केलंय... पण...पण आता भटकतोय या दरीत एकटाच..!

वाट बघतोय कोणाची तरी...!

खंडोजी च्या या बोलण्याने चौघेही आश्चर्यचकित झाले..!

चौघांना चूक झाल्याची जाणीव झाली आणि सखाराम ने खंडोजी ला माफी मागत बोलू लागला....

"माफ करा सरकार,आम्ही गरीब लोक,ह्यो नारायण,ह्यो मल्हारी,ह्यो सर्जा आणि आन म्या सखाराम"

मल्हारी पण महाराजांच्या फौजेत जायला गेला हुता सुभेदार तान्हाजी मालुसरे यांच्या तालमीत,पण हत्यारे शिकत व्हता आणि सिंहगड च्या दंग्यात सुभेदार गेलं आण मग ह्यो परत आला गावाकडं...आमची लय इच्छा व्हती की राजांच्या फौजेत सामील व्हावं पण एवढं नशीब कुठलं ओ आमचं...पण खंडेरायाच्या कृपेनं गावगाडा सांभाळतो आमी.. गावसाठीच सरकार ला हे टकमक वरची मढी काढायला कोणाची तरी नेमणूक करा म्हणून आर्जव करायला निघालोय आम्ही...तुम्ही नाईकांच्या जवळचे म्हणजे महाराजांचे पण जवळचेच... आम्ही हात जोडतो एवढं पुण्य घ्या पदरात....आमची गाऱ्हाणी सांगा सरकारी दरबारी..."

चौघांनी खन्डोजी ला हात जोडलेलं बघितलं आणि खन्डोजीने हातातलं बाण खाली टाकत सखाराम चा हात पकडत म्हणाला....नका हात जोडून अजून पापात पाडू मला....आधीच लय पापाचे ओझं घेऊन वावरतोय मी....चला मी तुम्हाला मदत करतो..."

खंडोजी च्या आश्वासनाने चौघांना धीर आला.

खंडोजी म्हणाला...पण गड्यानो..मी फक्त तुम्हाला मार्ग दावीण आणि युक्त्या सांगीन...मी स्वता काय बी करणार नाही...मला कोणीही प्रश्न विचारायचा नाही..मी सांगल तस जर वागायचं वचन देत असशील तर मी नक्कीच या कामात तुम्हाला मदत करीन.."

चौघांनीही होकारात्मक मान हलवली.

खंडोजी ने वडाच्या डोलीत ठेवलेली एक कानाबरोबर उंचीची काठी काढली आणि चौघांकडे पाहत बोलला....चला निघूया, आता जोवर तुमच काम होत नाही तोवर माघे यायचे नाही..."

सखाराम,नारायण,सर्जा,मल्हारी चौघांनाही खंडोजी च्या रुपाने आशेचा किरण दिसू लागला.

ते चौघे खंडोजी च्या पाठोपाठ पावले टाकत त्या जंगलात निघाली..!

एव्हाना पाऊस बंद झाला होता,सूर्य मावळतीला झुकत निघाला होता.

"मंडळी,रात्र होण्याच्या आधी इथून तीन कोसावर एक चोरवाट आहे दाट जंगलात,पण गेल्या 15-20 वर्षात तिकडं कोणी फिरकला नसेल.

आपल्याला रात्र काढायला चांगलं ठिकाण आहे,आजची रात्र तिथं काढूया आणि सकाळी दिवस उगवायला रायगड च्या हमरसत्याला लागूया...!

मोर्चे,मेटे आडवे आहेत,पण तिकडं गेला तर परवाने,ओळख सगळं विचारतील आणि विनाकारण तुरुंगात पण डांबून ठेवतील जर ओळख नाही पटली तर...!

मला ह्यो परिसर घरच्या वाणी आहे,मी तुम्हास्नी निम्म्या वक्तात चित दरवाजा जवळ नेतो...आणि मग पुढ काय करायचं मी संगतोच...चला लौकर पाय उचला...!

खंडोजी तरातरा चालू लागला.पायात पायतान नसताना त्याचा चालायचा वेग बघून चौघेही पाहातच राहिले,त्यांना पायात पायतान असून चालन जमत नव्हतं एवढया वेगाने...!

आणि केवळ अर्ध्या एक तासात एका दाट अरण्यात त्यांचा प्रवेश झाला.इतके दाट की झाडाला झाड लागून असावे इतकी झाडांची गर्दी...!

जमिनीवर लाकडे कुजून काळा थर चढला होता,त्यावरून खंडोजी च्या मागे ते निघाले होते.

त्या भयप्रद जंगलाला बघून मल्हारी बोलला...सखा,लगा हयात गेली मेंढर चरवण्यात इकडं कधी येन झालं नाही,कितीतरी येळा जवळन गेलोय मी,इतकी दाट झाली आईच्यान सांगतो बघितली नव्हती,ही झाडी कशी काय आली असलं इथं ?

गप र...भिऊन काय बी बरळु नको,महाराजांचा हेर आहे खंडोजी, असलं त्याला गुप्तवाट माहिती..चला गुमान.."

जंगलाच्या मध्यावर येताच जंगली किड्यांची किरकिर आवाज अतिशय वाढला,सूर्य मावळातील गेल्याने पुढचं काय दिसत नव्हतं..!

एका पाऊलवाटेने ते चालत होते आणि एका वळणावर खंडोजी बाजूला गेला आणि सखाराम पुढे आला तर खंडोजी कुठे नजरेस पडेना..!

त्याने मागे पाहिले आणि सर्जा,नारायण,मल्हारी ला सांगितले की खन्डोजी कुठे गेला ?

एव्हाना पूर्ण रात्र झाली होती,ते चालत चालत जंगलाच्या मध्यावर एका पडक्या मंदिराजवळ पोहचली.

या इतक्या दाट जंगलात हे मन्दिर कुठले असावे हा प्रश्न चौघांना पडला..!

पावसाने मंदिराच्या शिखरापर्यंत हिरवे शेवाळ दाटले होते,समोर दगडी नंदी सुद्धा पावसाने भिजून त्यावर सुद्धा शेवाळाची हिरवी झालर चढली होती..!

सखाराम म्हणाला...अरे ह्यो खन्डोजी कसा आणि कूट गेला ?

आता र काय करायचं ?

एक काम करुया आजची रात्र या मन्दिराचा आसरा घेऊया आन उद्या आपण आपलं हमरस्ता हुडकून आपल्या मार्गानं जाऊया...!

तिघांना हे ऐकण्याशिवाय पर्याय नव्हता...!

ते चौघे आत शिरले.

ते प्राचीन दगडी मन्दिर महादेवाचे होते.

कित्येक वर्षे हे दुर्लक्षित असावे असे वाटले,पावसाने पाणी आत थेंब थेंब झिरपत होते..!

नारायण बोलला,चला माझ्या महादेवाच्या गाभाऱ्यात तर आसरा मिळणार..म्हणत ते मंदिरात घुसणार इतक्यात शेकडो वटवाघळे एकाच वेळी मंदिराच्या बाहेर पडली.

चौघांनी डोळे बंद करून डोळ्यासमोर हात ठेवत मागे पाय घेतले पण तितक्यात सर्व वटवाघळे उडून गेली....!

त्यामन्दिरात चौघे जाऊ लागले..पूर्ण अंधारात असलेल्या त्यामन्दिरात थोड्याच अंतरावर आत निरंजनाचा प्रकाश दिसला...!

चौघांनी डोळे विस्फारले...अंगावर काटे आले आणि भीतीने गागारुन गेले ...अरे इतक्या पडक्या मंदिरात निरंजन लावायला कोण आले .असा प्रश्न पडून ते धावत मागे पळणार इतक्यात बाहेर धो धो पाऊस सुरु झाला होता....आता मंदिराच्या आत प्रवेश करुन काय प्रकार आहे हे पाहिल्याशिवाय पर्याय नव्हता....!

धीर धरुन ते आत आत सरकू लागले...धूप ,अत्तराचा सुगंध आणि निरंजनांच्या सोनेरी प्रकाशात महादेवाचे शिवलिंग झळाळत होते आणि उजव्या अंगाला एक जातीवन्त कुळवंत स्त्री फुलांची माळ करण्यात व्यस्त होती.....!

चौघांची भिवये वर झाली...पडके मन्दिर,वटवाघळे आणि आत इतकी सुंदर आरास करणारी हि बाई कोण ?

मल्हारी ची बोबडी वळण्याचा मार्गावर होती,त्याने सखाराम चा हात घट्ट पकडला.....!

क्षण दोन क्षण...त्या स्त्री चे लक्ष दरवाज्या कडे गेले आणि तिने खुंटी ला अडकवून ठेवलेली तलवार उपसून अंधारात लपलेल्या त्या चौघांच्यावर तलवार रोखत लढाईचा पवित्रा घेत बोलली....कोण आहे दरवाज्यात...सरळ पुढं या नाहीतर खांडोळी करीन.....!

© भाग क्र.५ वा.

आभाळातून वीज चमकावी तशी त्या स्त्री च्या एकाकी आव्हानाने सखाराम व त्याचे मित्र पुरते गांगारुन गेले.

धीर धरुन सखाराम एक पाऊल पुढे आला व बोलू लागला....

"आमी धनगरवाडी चे गावकारभारी हाओत,रायगडावर निघालोय,पावसाचा जोर वाढला म्हणून निवारऱ्याला हिकडं आलो..."

"खोटं नगा बोलू..नायतर एकेकांची खांडोळी करीन... इकडं कोणीही फिरकू शकत नाही,बिकट चोरवाट फक्त हेरांना ठाऊक आहे याची..."

ती स्त्री बोलली...!

नारायण बोलला...महादेवाची आण घेऊन सांगतो,आम्ही स्वताहून हिकडं नाय आलो...त्यो खंडोजी म्हणून एकजण भेटला,महाराजांचा हेर आहे म्हणून सांगत होता..."

काय ..?

खंडोजी ...कुठं भेटला तो तुम्हाला ?

स्त्री उदगारली....!

मग,घडलेली सारी हकीकत व ज्या कारणाने ते चौघे रायगड वर निघालेत ते त्यांनी त्या स्त्रीला सांगितले.

चौघांची कथा ऐकून त्या स्त्री ने तलवार खाली केली आणि चौघांना आत या म्हणून खुणावले...!

चौघेही आत आली...जवळच एका मडक्यात पाणी होते,ते घेऊन त्या स्त्री ने चौघांना दिले..!

सारे जण पाणी पिऊ लागले,आणि मल्हारी ने जड शब्दात त्या स्त्री ला प्रश्न केला....ताई,एवढया भयंकार जंगलात,या पडक्या देवळात,या असल्या जीवघेण्या पावसात तुम्ही एकल्या कशा ?

कोण हाय तुम्ही?

किंचित स्मितहास्य करत ती बोलू लागली.....

मला साऊ म्हणतात.....महाड चे सरदार शिर्के यांची मी मुलगी...!

आमचे वडील आदिलशाही चे  सरदार.

शिवाजीराजांनी रायगड जिंकला आणि आसपास चे सारे आदिलशाहीचे सरदार त्यांना मिळाले,फक्त आमचे वडील सोडून...पण...शेवटी त्यांनी पण महाराजांना साथ द्यायचे ठरवले...हम्म.. खूप मोठी कथा आहे दादा...वेळ आली की सांगीन...!

पण,खंडोजी तुम्हाला कुठं भेटला...?

आणि,तो कसा आला नाही इकडे...त्यालाच तर शोधायला मी इथवर आली आहे...!

काय ?

त्याला शोधायला...सर्जा बोलला..!

अहो,तो आम्हाला चोरवाट दाखवतो म्हणून हिकडं घेऊन आला आणि स्वता गायब झाला...कुठं आणि कसा गेला काय माहिती...आमाला फकस्त या रात्री हित आसरा द्या...सकाळी येरवाळी आमी आल्या पावली निघून जाऊ..."

का ?

साऊ बोलली...अहो,आजवर कोणालाच आम्हाला मदत करता आली नाय,खंडोजी आणि आम्ही सारे या जंगलात खूप दिवसापासून दबा धरून आहोत...तुमची मदत करायला आम्हाला आवडेल...इथून फक्त 10 कोसावर माझ्या वडिलांची फौज आहे,तिथं आपण जाऊया...माझे आबा तुम्हाला मदत करतील...त्यांचा आणि महाराजांचा संबंध खुप जवळचा आहे....मी नेईन सकाळी गुप्त वाटेने तिकडे...तोवर तुम्ही विश्रांती घ्या....मी जरा बाहेर जाऊन येते...!

सखाराम व त्याचे मित्र खूप आनंदले....चला खंडेरायाची कृपा...आता तर सरळ शिर्के सरदार आपल्याला मदत करणार म्हणल्यावर काम झालं....गाव आणी बारा वाड्याच दुःख कायमच संपलं... चला घ्या दर्शन देवाचं आणि झोपा...."

सर्जा,नारायण आणि मल्हारी त्वरित झोपी गेले.

दिवसभर खूप हाल झाले होते त्यांचे...पण मल्हारी ...?

त्याला बिलकुल झोप येईना...उलट त्याची विचारचक्रे सुरु झाली होती....!

कोण ह्यो खंडोजी...हे जंगल या आधी आम्हाला का नजरेस पडले नाही,हे मन्दिर जर एवढे पुरातन आहे,तर मग शिवाजी महाराजांसारखा शिवभक्त राजा आजवर इथं येऊन या मंदिराची डागडुजी का केली नाही?

तारुण्याने मुसमुसलेली ही सौंदर्यवाण साऊ इतक्या भीषण काळरात्री एकटी इथं काय करते आहे ?

आणि शिरक्यांची फौज 10 कोसावर ?

10 कोसावर तर नुसतं जंगलच आहे....फौज कशी आणि कुठे असेल....!

हे विचार चक्रे चालू असतानाच मंदिरा बाहेर एक जीवघेणी वाघाची डरकाळी सखाराम च्या कानावर पडली आणि दचकून तो उठला...आसपास पहिले पण ते तिघे तर घोरत होते...हिम्मत करुन त्याने त्या खुंटीवर असलेली तलवार घेतली आणि समोर असलेल्या महादेवाच्या पिंडाला नमस्कार करत मनात प्रार्थना केली...."माझ्या देवा...गावासाठी आम्ही जीवावरचा खेळ खेळतोय,तू काय पदरात टाकशील ते खर,फकस्त आमच्या हातून काय चूक होऊ देऊ नगो,तुझा आशीर्वाद नेहमी पाठीशी असावा"

सखाराम तडक मागे फिरला आणि त्या निमुळत्या मंदिराच्या गाभाऱ्यातून बाहेर निघाला....बाहेर निळसर चांदणे पडले होते,पाऊस बिलकुल नव्हता,झाडांच्या पानावरुन निथळणारे पाणी चेहऱ्यावर झेलत तो बाहेर आला,व वाघाच्या आवाजाचा कानोसा घेत,तो पुढे गेला व पाहतो तर काय ?

वाघाचे ते भयानक धूड रक्ताच्या थारोळ्यात निपचिप मरुन पडले होते......तो त्या वाघाकडे निरखून पाहू लागला,त्याच्या हृदयाची कम्पने वाढली,जो हळू हळू मागे जाणार इतक्यात...पाठीमागून त्याच्या पाठीवर कोणीतरी कोणीतरी हात ठेवला...."

जिवाच्या आकांताने तो ओरडला आणि मागे वळून पाहतो,तर ती साऊ होती...!

दीर्घ श्वास घेत त्याने तिच्याकडे नजर टाकली आणि म्हणाला...खर सांगा बाईसाहेब तुम्ही कोण आहे ?

ह्या वाघाला कुणी मारलं ?

आम्ही गावासाठी हिकडं आलोय...तुम्ही कस काय ऐकलंच हित हाय ?

अस बोलताना भीतीने सखाराम चा घसा कोरडा पडला व अश्रू येऊ लागले..."

स्मितहास्य करत साऊ बोलली....घाबरु नका भाऊ....मी इथं कशी हे ऐकायचं आहे ना तुम्हाला...?

तर मग ऐका........!

मी "सावित्री येसाजीराव शिर्के"

आदिलशाहीचे नेकजात सरदार राजे येसाजीराव शिरक्याची एकुलती एक मुलगी.......लहानपनापासून हौस मौज करत वाढलेल्या माझ्या आयुष्याला कधी न संपणारे दुःख ज्या हरामखोराने दिले त्याच्यामुळेच मी आज इथे आहे......!

माझ्या साऱ्या जीवनाची कथा मी तुम्हाला सांगते....ऐका आणि मग विश्वास ठेवा न ठेवा तुमची मर्जी......!

"यशवंतमाची"हे माझे जन्म गाव...!

© भाग क्र.६ वा

सर्व गोष्टीत संपन्न असणाऱ्या गावात आणि असे गाव संपन्न बनवण्यासाठी पडेल तडजोड करायला प्रसंगी प्राणाची बाजी लावायला तयार असणाऱ्या शिर्के घराण्यात माझा जन्म झाला.

वडील "राजे येसजीराव शिर्के" आदिलशाही साम्राज्याचे नेकजात,निष्ठावान मनसबदार.

आमचे सारे घराणे विजापूर च्या गादीची इमाने इतबारे सेवा कित्येक पिढ्या करत होती..!

पण,पुण्याचे शिवाजीराजे भोसले यांनी "हिंदवी स्वराज्याचा" डाव मांडला आणि केवळ आदिलशाही नव्हे तर हिंदुस्थानातील पाची पातशाह्या हादरुन गेल्या.

अफझलखानासारखा बलाढ्य सरदार फाडून जावळी पासून महाड पर्यंत असणारा जावळीच्या चंद्रराव मोर्यांचा प्रदेश एकहाती शिवाजी राजांनी जिंकला...केवळ आमची माची सोडून....!

वास्तविक आमच्याकडे लक्ष देण्याइतपत आमचे सैन्य जास्त नव्हते,पण आमचे वडील फार शूर,इमानी आणि एकनिष्ठ सेनानी म्हणून पंचक्रोशीत नाव होते,

दुसरी गोष्ट तळकोकणात सर्व हालचाली वर सहज लक्ष ठेवता येईल असे मोक्याचे ठिकाण म्हणजे "यशवंतमाची"...!

शिवाजी महाराजांच्या धाकाने आसपास ची कित्येक बलाढ्य घराणी शिवाजीराजांचा कौल घेऊन स्वराज्यात सामील झाली,फक्त आमचे घराणे सोडून....!

बस्स...हिच गोष्ट आमच्या घराण्याच्या नाशाला कारणीभूत ठरली...!

आमच्या वडिलांची फौज फार शूर व चिवट होती.

कुस्ती,तलवार,भाला, दांडपट्टा,घोडा या सर्वांचे प्रशिक्षण आमच्या वाड्यातच मिळत असे..!

आमच्या गावच्या "काळभैरव" यात्रेला कुस्तीचा फार मोठा आखाडा भरत असे.

त्यादिवशी पण गावाच्या यात्राचा फार मोठा आखाडा भरला होता ......

"राजे येसाजीराव शिर्के" यांनी अनेक मल्लांना आश्रय दिला होता.महाराष्ट्रातील एक एक तगडे मल्ल त्यांच्या तालमीत सराव करत होते.

बदाम,काजू,खारीक,सुके फळे यासह अनेक खुराकाचे पदार्थ दर महिन्याला बैलगाड्या भरून भरून तालमीत येत असे.

स्वता येसाजीराव कुस्ती मेहनत खूप करत असत.

पंचक्रोशीतील एखाद्या मैदानात चांगला लढवय्या मल्ल दिसला कि त्याच्या सार्या आयुष्याची जबाबदारी घेऊन त्याला सांभाळत असे.

असे आमचे शिर्के घराणे कुस्तीचे फार नादिष्ट्य..!

काळभैरवाच्या यात्रेत महाराष्ट्रातील अनेक मल्ल कुस्ती खेळायला येत असत.मोठमोठ्या बक्षिसांच्या रकमा,खुराकाचे साहित्य,तलवार,घोडा अशी बक्षिसे मिळवून परत जात असे.

पंचक्रोशीतील लाखो लोक त्या कुस्त्या पहायला बैलगाड्या जुंपून,घोड्यावरून,पालखीतून,पायी येत असत.

त्यांच्या जेवणा खाण्यापासून ते मुक्कामाची सोय सारे "राजे येसाजीराव शिर्के" करत असे.

शिवाजी महाराज आणि आदिलशाही चे राजकारण वेगळे आणि हा कुस्त्यांचा फड वेगळा असे समजून अनेक शिवशाहीचे सरदार सुध्दा या मैदानाला आवर्जून हजर असे.

त्या दिवशी सुध्दा असाच माणसांचा लोंढा यशवंतमाची ला पडला.

हशम हत्यारे पेलून येसाजीरावांच्या फौज्या चहू बाजूनी गस्त घालून संरक्षण करताच होत्या.

अनेक पैलवान हातात बर्चे भाले पेलून जंगलात तळ ठोकून येणाऱ्या पाहुण्यात कोणी शत्रू तर नाही याची दाखल घेत होते .....चिलट सुध्दा राजे  येसाजीरावांच्या परवानगी शिवाय आत येणार नाही अशी संरक्षण व्यवस्था होती ,आणि जर आलेच तर त्याची खांडोळी करायचे आदेश होते.

दुपारी सूर्य मध्यावर आला आणि पश्चिमेकडे झुकू लागला आणि ‘काळभैरवाच्या नावान चांगभल’ च्या आरोळीने आसमंत दुमदुमून गेला.

लाखो लोकांनी यशवंतमाचीच्या काळभैरव डोंगराच्या खाली तयार केलेल्या कुस्ती मैदानाला कडे करायला सुरवात केली.

अनेक गावाचे,अनेक नावाचे ,अनेक पदांचे सरदार ते दंगल पहायला आले होते.अनेक वस्ताद- खलिफा आपापले पठ्ठे या मैदानात लढवायला घेऊन आले होते.

एव्हाना हलगी घुमक्याच्या ,शिंग तुताऱ्याच्या निनादात दांडपट्टा,लाठीकाठी चा खेळ मैदानात सुरु झाला.

अनेक वीर आपले कसब दाखवत होते ,आणि एखादा धारकरी आवडला कि उपस्थित प्रेक्षकातील एखादा "विजापुरी सरदार"त्याला मागेल तेव्हडे धन देऊन आपल्या पदरी येण्यासाठी व्यवहार करत असे..!

असे एक ना अनेक धारकरी आपल्या कर्तुत्वावर अनेक सरदार लोकांचे मांडलिक झाले ,अजूनही होत होते.

मर्दानी शस्त्रांचा खेळ संपून लहान मोठ्या कुस्त्याना प्रारंभ झाला ,महाराष्ट्राच्या कानाकोपर्यातून आलेले अनेक मल्ल आपले कसब दाखवून उपस्थित धनाढ्य लोकांच्याकडून आणि खुद्द येसाजीरावांच्या खजिन्यातून रोख बक्षीस जिंकत होते ...!

सूर्य मावळतीला झुकणार इतक्यात राजे येसाजी शिर्के यांच्या खास तालमीत तयार केलेला "भीमा जाधव" हा लढवय्या मल्ल लांघ-लंगोट चढवून अंगाला तेल लावून मैदानात ‘’जय बजरंगाची’’ आरोळी ठोकून उतरला.त्याच्या शड्डूच्या घुणत्काराने सार्या मैदानाच्या कानठीळ्या बसल्या..!

सारेच त्याची शरीरयष्टी पाहून थक्क झाले.

शे-दीडशे किलोचा तो भीमा नावाप्रमाणे भीम भासत होता.कल्लेदार मिशा.काळाकिभिन्न दिसणारा भीमा हा पैलवान नव्हे तर प्रतिस्पर्ध्याचा यमदूत आहे असे वाटत होते.

अनेक ठेकेदार भीमावर रोख रकमा,सोने चांदी,तलवार ढाली,बैलजोड्या,घोडे,गदा.यासःह हिरे मोती सुध्दा बक्षीस लाऊ लागली,

बक्षिसांचा आकडा चांगलाच फुगला तरीपण उपस्थित वस्ताद,खलिफा खाली मान घालून उभे होते.

भीमाला जोड काही मिळेना.

कशी मिळणार जोड ?अहो त्या भिमाशी लढणे म्हणजे साक्षात मृत्यूशी लढणे होय.कधी काय मोडून टाकल नेम नाही....!

राजे येसाजी उठले आणि मोठ्या रवात बोलू लागले......!

माझ्या भिमाशी चार हात करायला महाराष्ट्रात कोणी नाही ?

वऱ्हाड,खानदेश,कृष्णाकाठ,देश,कोकण सारे इथे जमले आहेत.कोणाच्याही तालमीत नाही का एखादा सुरमा मल्ल ?

आणि नसेल त्याला जोड तर मानाने त्याला बक्षीस देऊन सर्वांनी मान्य करा कि राजे येसाजींच्या पदराचा मल्ल महाराष्ट्रात अजिंक्य आहे ...!

पूर्वेकडून हलगी,घुमके,शिंग तुताऱ्या कल्लोळ करू लागल्या...लाखांची गर्दी कुजबुजू लागली...!

सर्व बक्षीस एका हारकार्याने एका पोत्यात फिरून गोळा करून मैदानाच्या मधोमध आणले..स्वता राजे येसाजीनी ५ शेर वजनाचे सोन्याचे कडे भीमाला बक्षीस देऊ केले ...ते मनोमन खुश होते...!

भीमा बेजोड मल्ल म्हणून विजयी ठरणार होता.

पण...पण तितक्यात मैदानाच्या उजव्या अंगाकडून एका गंभीर आवाजाने मैदानात शांतता पसरली...!

‘थांबा.....’

माझा पठ्ठा लढेल भिमाशी तुमच्या....!

कोण ?..

एकाने विचारपूस करून ठावठीकाणा माहिती आणली...!

गुंजनमावळातील शिळमकर देशमुख सरदारांच्या पदरी असणारा एक लढवय्या मल्ल खंडेराव सरदेसाई आणि त्याचे वस्ताद काकासाहेब जेधे आले आहेत..!

दोन्ही वस्ताद पैलवानांचे गुळ पाणी देऊन स्वागत झाले आणि कपडे काढून राजे येसाजीना मुजरा करून तो मल्ल मैदानात आला....!

घोटीव,पिळदार शरीर...मजबूत मांड्या,बलाढ्य बाहू....ओठावर किंचित काळी रेघ आणि स्मितहास्य..गोरापान नितळ चेहरा,सरळ सळसळीत नाक ....आणि पायात काळा दोरा बांधलेला खंडेराय सहीसही साक्षात "मल्हारी मार्तंड" वाटत होता..!

त्याच्या देखणेपणा आणि शरीराचे कौतुक गर्दीत होऊ लागले...!

एक मुठी माती त्याने हातात घेऊन कपाळाला लावली....आणि राजे येसाजींच्या कडे पाहत प्रचंड शड्डू ठोकला...सारे मैदान हादरले......!

मान्यवरांच्या हस्ते हातसलामी झडली ...आणि काही क्षण भूतकाळात जमा झाले..!

भीमा आणि खंडेराय यांची कुस्ती म्हणजे जणू दोन वादळे एकमेकांशी भिडणार होती.

निकाल काय होईल याचा अंदाज बंधने मुश्कील होते..!

भीमा-आणि खंडेराय मनगटाला मनगटे भिडली...गर्दनखेच सुरु झाली..!

बघता बघता मैदानांत डावांची वलये सुरु झाली 

भीमाने वर्षभर कसून तयारी केलेला एक एक डाव खंडेरायावर मारत होता,आणि त्याची सहजच उकल करत खंडेराय सुटत होता...दोन्ही मल्ल चिखलाने माखले..!

कुस्तीचे पारडे कधी भीमा तर कधी खंडेराय च्या बाजूला झुकत होते.

भीमा एखाद्या भरपावसात भिजत उभा असलेल्या बुरूजासारखा वाटत होता तर खंडेराय गोऱ्या रंगावर तांबड्या मातीच्या चिखलाने केशरी आंब्याप्रमाणे भासत होता ...!

आणि ,

आता मात्र खंडेरायाने आक्रमक पवित्रा घेतला आणि भीमा चा उजवा हात बगलेत दाबून "आतली टांग" डाव इतक्या जोरात मारला आणि अक्षरश सुदर्शन चक्र फिरावे तसे भीमा गर्दीशी फिरून मैदानावर आडवा झाला.....सपशेल चीतपट कुस्ती...!

सारे प्रेक्षक आनंदाने बेभान झाले ....खंडेरायाला डोक्यावर घेऊन सारे लोक आनंदाने नाचू लागले.

हे सर्व पाहत राजे येसाजी उठले....शेजारी उभे असलेल्या कारभार्याला बोलले...या पोराला आणि त्याच्या वस्तादाला घेऊन वाड्यावर या....असे म्हणत राजे निघून गेले....!

खंडेराय गळ्यात फुलांच्या माळा,गुलाल आणि रोख बक्षिसात न्हावून गेला ....!

सर्व जण बेभान आनंदात होते...पण खंडेरायाची गूढ नजर मात्र वेगळीच भाषा बोलत होती...चेहऱ्यावर एकप्रकारची गंभीर शांतता दिसत होती......!

सारे लोक आनंदात होते....फक्त राजे येसाजीराव मात्र मनस्वी दुखी.

आजवर त्यांच्या गावात येऊन खुद्द राजांच्या मल्लाच्या छातीवर बसून विजयी आरोळी ठोकणारा खंडेराय त्यांच्या नजरेसमोरून हटत नव्हता..........त्याना ओढ होती त्यांच्या भेटीची...आणि खंडेरायाला ओढ होती...’यशवंतमाचीची’...?

© भाग क्र.७ वा

राजे येसजीरावांच्या मस्तकात फुटाणे उडत होते.

साऱ्या महाराष्ट्रातील मनसबदारांच्या पुढ्यात नाचक्की झाली होती.

काय कमी केलं होत "भीमा" च्या कुस्ती-मेहनत-खुराकात ?

रोज सकाळी पाच रात्री पाच शेर दूध.

दररोजचा 6-6 तास व्यायाम.

तगड्या मल्लांसोबत लढती.मालीश, मसाज करायला नोकर चाकर...मेहनत मोजून घ्यायला मुनीम.. सगळं राजेशाही असून शिळमकर देशमुखांच्या मल्लाला ऐकला नाही...!

डोकं भनभनत होत.

तेवढ्यात एका हुजऱ्यान वर्दी दिली..."राजे,ते मैदानातले पैलवान आणि वस्ताद आल्यात भेटाया"

राजे सावरुन बसले,भोवताली दिगग्ज सल्लागारांचे पथक दिमतीस होतेच....."बोलवा,त्यांना" राजांनी आदेश दिला....!

काही क्षण भूतकाळात विलीन झाले आणि चारचौकी शिर्के वाड्यातील सदरेत पैलवान खंडेराय आणि त्याचे वस्ताद आले...!

खंडेराय....अगदी वीस-पंचवीशीतला उमदा जवान गडी.ओठावर नुकतीच काळी रेघ दिसत होता.अंगापिंडाने धिप्पाड खण्डेराय पाहून कोणीही त्याच्या प्रेमात न पडावे तर नवल.

डोईला मराठेशाही पगडी,कमरेला तलवार असलेल्या खंडेराय व त्याच्या वस्तादांनी राजाना मुजरा केला.

उजवा हात वर करत राजांनी पण मुजरा स्वीकारला आणी बोलू लागले...."पैलवान,आम्ही तुमच्या कुस्ती वर निहायत खुश झालो आहोत,आमच्या भीमाला इतक्या सुंदर डावपेचात अडकवून चित करणारा पैलवान साधासुधा नाही हे आम्ही जाणतो,बोल काय बक्षीस देऊ तुला आम्ही "?

राजांचे स्तुतीपर ते शब्द ऐकून खंडेराय किंचित स्मित करत वस्तादांच्या हातात असलेले बक्षिसाने भरलेले पोते एका हातात धरून राजे येसजींच्या पुढ्यात ओतले...आणि बोलू लागला..."

"राज... मला द्यायचच असलं तर तुमच्या तालमीत आश्रय द्या,कुस्ती-मेहनत करुन गावोगावच्या यात्रा जत्रा मारुन वैतागलोय आमी, ही माज वस्ताद आणि म्या तुमच्या तालमीत राहिलो तर तुमचं लय नाव करुन दावीन..."

काय ?

राजे प्रश्नार्थक बोलून गेले ..!

अरे तुम्ही गुंजनमावळातील शिळमकर देशमुखांचे मल्ल,म्हणजे एकाअर्थी भोसल्यांच्याच हद्दीतले...!

भोसले-आदिलशाही दुष्मनी विकोपाला आली असताना तुला आम्ही आमच्या पदरी ठेवणे योग्य नाही...."

तेवढ्यात खंडेराय बोलला...."तस नव्ह राज...शिळमकर आणि आमचं संबंध जावळीच्या दंग्यावेळीच तुटलं,आणि शिळमकर तर चंद्रराव मोर्यांचा सख्खा भाचा हुता...त्यांना तर कुठं शिवाजीराजांच अभय हाय...?

हिकडं आड, तिकडं हिर नगासा करु... नायतर मग तुम्ही नाय म्हणला तर सरळ रायरी गाठून शिवाजीराजांची चाकरी पत्करायची का आमी ??

राजे,क्षणभर विचारात पडले.

खंडेराय चांगला पैलवान आहे यात शंकाच नाही,उद्या जर शस्त्रांचे चार हात शिकला तर चोखट धारकरी बनू शकेल,शिरक्याची दौलत सांभाळायला मजबूत मनगट मिळेल..."

"ठीक आहे खंडू....आम्ही ठेवू तुला आमच्या तालमीत...,असे म्हणत येसजीराजानी नोकराला हाक मारून,त्यांचे सामान उचलून वाड्याच्या मागे असलेल्या भव्य तालमीत ठेवायला लावले..!

ते म्हणाले...तुमची तात्पुरती सोय पुढे घोड्याच्या पागेभोवती असलेल्या घोडेवानाच्या खोलीत करु... चार दोन दिसानी तालमीत रहा..."

काही हवं नको याची सोय करुन राजे..वाड्याच्या आत निघून गेले...!

नोकरांनी खंडेराय व वस्तादांची साहित्याची पोती उचलून घोडेवानाच्या खोलीत ठेवली....!

"यशवंतमाची" च्या यात्रेत खुद्द येसाजीराजांच्या मल्लाला पराभूत केले ही बातमी वाऱ्यासारखी येसाजीराजांच्या अंतरमहालात गेली.

राजांना एकच मुलगी.

"सावीत्री"तिचे नाव.रुपाने अतिशय रूपवान.

गोरापान चेहरा,सतेज कांती,सरळ सळसळीत नाक..पांढरे शुभ्र मोत्यासारखे दात,सहीसही राजलक्ष्मी भासत असे...!

शिर्के घराण्याची "सावित्री"म्हणजे यशवन्तमाचीचे नाकच होते...लाडाने सर्व तिला "साऊ"म्हणत असे....खूप खूप लाडात वाढली होती ती..!

राजांना कधी आपल्याला मुलगा नाही याची उणीव तीने भासुन दिली नव्हती..!

नाजूक रुसव्या फुगव्यात कधी ती अडकलीच नव्हती.

भरधाव घोड्यावर मांड ठोकून वाऱ्याच्या वेगाने घोडा फेकत सह्याद्रीच्या दर्याखोऱ्यात स्वछंद भरारी मारणे,तलवार,भाला,गदा,धनुष्यबाण सर्वकाही लीलया चालवत असे...आणि एवढे असूनही शिरक्यांच्या वाड्यात नजरेने कधी जमीन सोडत नसे...!

जशी यशवन्तमाची साऊ जीव मानत असे किंबहुना त्यापेक्षाही जास्त यशवन्तमाचीची इज्जत साऊ ला प्रिय होती...!

आजचा घडलेला प्रकार तीला जिव्हारी लागला होता.

दस्तूरखुद्द शिरक्यांच्या गावात येऊन शिरक्यांच्या पैलवानाला आव्हान देऊन चितपट करणारा कोण हा ऎरा गैरा आहे त्याला चांगलाच धडा शिकवायची मनीषा साऊ च्या मनात आली होती...!

दिवस उगवला,सह्याद्रीच्या कडेकपारीत सहस्रोसूर्यनारायणाची सहस्रो किरणे आपल्या सुवर्ण किरणांनी दाही दिशा उजळून टाकू लागली...पण राजे शिरक्यांच्या वाड्यामागील तालमीत भल्या पहाटेच शड्डू घुमू लागले होते.

खंडोजीच्या जोराचा ठेका पाच हजाराच्या वर गेला होता...!

घामाने निथळत असलेले त्याचे शरीर एखाद्या चिरेबंद बुरुजाप्रमाणे भासत होते.

सकाळ होताच राजे स्वता तालमीत आले.

सर्व जवान धारकरी नुकताच कुस्तीचा सराव आटोपून आपापली हत्यारे परजत तालमीबाहेरच्या मैदानात तलवार-पट्टयांचा सराव करु लागली..."

"खडूं... उचल तो पट्टा ,अन घे पवित्रा...."

राजे खंडेराय ला बोलले.

त्यांच्या बोलण्याने खंडेराय बोलला...."नाय राजं... म्या पैलवान गडी...ही धारकऱ्याची कामं, मला नाय जमायचं.."

यावर हसून राजे बोलले..."अरे, माझ्या भीमाला चित केलंस त्यापेक्षा सोप्प काम आहे हे...चल उचल "

भीत भीत खंडेरायाने पट्ट्याच्या खोबणीत हात घातला..आणि एक एक हात करु लागला...सारे मल्ल त्यावर हसू लागले..."

खंडेराय ला काही केल्या पट्टा चालवता येईना,दमून त्याने त्याचा नाद सोडला व राजे येसजींची मालीश करतो म्हणाला...."

राजांचे सर्वांग तेलाने माखून खंडेराय आपल्या मजबूत हाताने मालीश करत होता,सारे मल्ल आसपास हत्यारांचा सराव करत होती....खंडेराय घामाने ड्बडबला होता अन तितक्यात तालमीच्या दरवाजावर थाप पडली..!

"बघ रे,कोण आहे ते....

खंडेराय उठला आणि घाम पुसत तालमीचा दरवाजा उघडला....सुर्याची किरणे एकदम तालमीच्या दरवाजातून आत प्रवेशली आणि त्याच्या आडवी उभी असणारी एक जातीवन्त देखणी स्त्री हातात दुधाचा तांब्या घेऊन उभी होती.....खंडेराय तीचे ते जातिवंत सौंदर्य पाहू लागला.....आणि ती ....ती सुद्धा त्याचे देखणेपण न्याहळत होती....,काही क्षण तसेच निघून गेले अन....राजे येसाजी गर्जले...कोण आहे रे ?

"आबा,दूध आणले आहे.....साऊ चा नाजूक आवाज आला,"

"खंडू...तांब्या घे तो"....राजे बोलले.

खंडेराय निशब्द होता,त्याच्या हृदयाची कंपने अतीतीव्र झाली होती...आणि साऊ...तिचीही अवस्था काहीशी तशीच होती...अजून काही क्षण भूतकाळात गेले आणि ते दोघेही नजरभेटीचे सुख अनुभवत तिष्ठत उभेच होते...."

"साऊ..........पाठीमागून कोणीतरी हाक मारली आणि दोघेही सावध झाले...सावित्री ने दुधाचा तांब्या खंडेराय च्या हातात देऊन धावत मागे गेली"

राजांच्या हाती तांब्या देऊन खंडेराय उभा होता...5 शेर दुधाचा पितळी तांब्या बघता बघता राजानी रिचवला...आणि अंघोळीला निघून गेले..."

खंडेराय मात्र त्या गूढ डोळ्यांची आठवण कितीतरी वेळ काढत तालमीत बसला होता...."

साऊ च्या मनाची घालमेल पण अशीच होती...कोण होता तो ?

याआधी कसा पाहिला नाही ...कित्येक प्रश्नांनी मनात काहूर माजले होते...."

अंघोळ पाणी आटोपून खंडेराय राजे येसजींच्या परवानगी ने गावात जाऊन येतो म्हणून निघाला......"

सकाळचा सूर्य माथ्यावर आला नी खंडेराय यशवन्तमाची पासून 5-6 कोसावर एका डोंगररांगेतल्या जंगलात गेला.

एक मेंढरांचा कळप चरणाऱ्या मेंढपाळाला पाहून त्याने हाक मारली.........."जय मल्हारी"

त्याची ती हाक ऐकून त्या मेंढपाळणे प्रतिउत्तर दाखल दुसरी हाक मारली........ "जय रोहिडेश्वर"

आणि दुसऱ्याच क्षणी दोघेही खदखदून हसू लागली...!

खंडेराय त्या मेंढपाळाला बोलला....खेडेबाऱ्याला निरोप द्या.....सांबाच्या पिंडीवर नाग पोहचता झालाय....लौकरच पंचमी खेळायला आवतण धाडतो......असे म्हणत पुनश्च एकदा...."जय मल्हारी...जय रोहिडेश्वर गजर झाला".....!

खंडेराय दुपारच्या प्रहरी पुन्हा यशवंतमाचीत राजे येसाजी शिर्के यांच्या तालमीत दाखल झाला...."

••●क्रमश●••

© भाग क्र.८ वा

त्या दिवशी दिवसभर "साऊ"ला काही सुचत नव्हते,सतत सकाळचा प्रसंग तिच्या डोळ्यासमोर तरळत होता.

पण,राजे येसाजीरावांच्या एकुलत्या एक मुलीला असे विचार करणे शोभत नाही,म्हणून तिचे मन तिलाच समजावत होते.भावना आणि कर्तव्य यांचा मनात झालेला महापूर प्रथमच साऊ अनुभवत होती.

इकडे,खंडेराय आणि त्याचे वस्ताद काकासाहेब मोठ्या गूढ चर्चेत व्यस्त होते..!

ती चर्चा कोणती त्या दोघांनाच माहिती ..!

एव्हाना तालमीत चीटपाखरू नव्हते..शिर्क्यांची शिबंदी येसाजीरावंच्या आदेशाना त्यांच्यासोबत घाटमाथ्यावर टेहळणी ला गेली होती,जेमतेम शे दोनशे धारकरी वाडा राखत होते.

फौज टेहळणी करून यायला अजून बराच अवकाश होता.

शिर्क्यांचा आजवर कोणी पाडाव करू शकले नाहीत याचे कारण म्हणजे त्यांच्याकडे नेकजात,इमानदार मराठ्यांची फौज,त्यात कुस्तीचा प्रचंड नाद असलेले राजे एक एक माणूस तोलून मापून दिमतीस घेत असत ..!

फंद फितुरीला स्थानच नव्हते.

पण,त्या दिवशी......!

शेजारच्या डोंगरातल्या दरोडेखोरांचा मोठा छापा यशवंतमाचीवर पडला...!

खंडेराय आणि वस्ताद चर्चेत व्यस्त होते तितक्यात गावात दंगा-गोंगाट ऐकू येऊ लागला.

दोघेही उठले...खुंटीला टांगलेली तलवार खंडेरायाने हातात घेतली आणि धावत तालमीतून बाहेर पळत सुटला...!

यशवंतमाची आणि पलीकडच्या डोंगरातील दाट जंगलातील "बेरड" यांची पिढ्यानपिढ्यांची दुष्मनी..!

अशी पिढी जात नव्हती कि एकमेकांचे मुडदे पडत नव्हते.मागच्या वेळेस तर याच बेरडानी शिर्क्यांचे सारे लग्नाचे वऱ्हाड कापून काढले होते.

त्याचे कारण असे,कि येसाजीराजांचे वडील आणि यशवंन्तमाची पलीकडच्या "मोऱ्यांची" हद्द एकमेकाला लागून होती.

जहागिरी,वाटणे यासाठी स्वकीयांच्यात होणार्या मारामाऱ्या कमी नव्हत्या,त्यात शिर्के –मोरे वैर महाभयानक.

आजवर ज्यांनी ज्यांनी मध्यस्ती केली त्यांचीही मुंडकी शाबूत राहिली नव्हती..!

मोऱ्यांचे पिढ्यानपिढ्यांचे कारभारी हे जाधववाडी चे "लखुजी बेरड"पाहत होते.

लखुजी बेरड मोठे बुद्धिमान आणि शूर.सारी जाधववाडी त्याना देव मानत होती,आणि लखुजी मोर्यांना देव मानत असे.

त्या दिवशी मैत्रीची खोटी आश्वासने देऊन येसाजीरावांचे वडील पिराजीराव शिर्के यांनी हद्दीसाठी मोर्यांशी दगा केला.घाटमाथ्यावरची सारी फौज कापून काढली...मात्र लखुजी बेरड आणि त्याची शे दोनशे चिवट धारकरी काही केल्या मागे हटेनात.

बरीच शिर्के मंडळी त्यांच्या हातून कत्तल होत आहे हे पाहून पिराजीरावांनी जाधववाडीवर छापा मारायला सांगून लखुजीच्या गावाची राख केली होती.....हे ऐकून लखुजीने तलवार टाकली आणि हताश होऊन कोसळला..हि संधी साधून पिराजीने त्याचे मुंडके कापले.......बस्स...तो दिवस मोरे-शिर्के वैर संपले आणि शिर्के-बेंरड वादाला तोंड फुटले...!

लखुजीच्या गावात ज्यांच्या ज्यांच्या स्त्रिया मृत्युमुखी पडल्या त्यांच्या त्यांच्या मुला-बाळांनी हातात तलवारी-कुर्हाडी घेऊन शिर्के घराणे संपवायचा विडा घेऊन गाव सोडले आणि जाधववाडी-यशवंतमाची दरम्यान च्या घनदाट जंगलात गुहेत राहून लुटालूट,जाळपोळ करून आयुष्य जगणे पसंद केले...!

त्यावेळी त्यांचा म्होरक्या होता लखुजीचा मुलगा रायराव. 

रायरावाने अवघ्या २ ते ३ वर्षातच शिरक्यांच्या एका शुभ प्रसंगात चिवट बेरड फौजांनी पिराजीराव शिर्क्यांना ठार केले....आणि त्याचा बदला म्हणून काहीच दिवसात जंगलात छापा मारून रायरावाचे मुंडके शिर्क्यांनी तोडून आणले ...!

या अश्या कत्तलींचा लेखाजोखा पहिला तर साक्षात चित्रगुप्ताला शहारा येईल.....!

मुंडक्याला मुंडकी तोडली नाही तर ते शिर्के – बेरड वैरच नव्हे .....पण जेव्हापासून राजे येसाजीनी शिर्क्यांची गादी सांभाळली आहे त्यांनी बेरड आणि शिर्के यांच्या एकजूटीसाठी खूप प्रयत्न केले होते.

पण,दुहीचा शाप अजूनही संपला नव्हता......"रायराव" च्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी त्याचा तरुण मुलगा "सूर्यराव"आता बेरडांचा म्होरक्या होता.

अतिशय शांत,शूर,मुत्सद्दी असलेला हा सूर्यराव जणू काही शपथ घेऊन होता कि शिर्के कुळ संपवले पाहिजे.

त्याने आजवर अनेक प्रयत्न केले पण ‘यशवंतमाची’ ला काही केल्या खिंडार पडत नव्हते.

राजे येसाजीनी माचीची सुरक्षा इतकी कडवी केली होती कि बेरडच काय कोणालाही अशक्य होते ते ...जर माची जिंकायचीच असा चंग बांधला कोणी तर मुंडक्यांची रास नक्कीच पडणार हे जगजाहीर होते,आणि एवढ्याश्या माचीसाठी एवढी मोठी किमत चुकवणे कोणाही मुत्सद्दी राजकर्त्याला परवडणारे नव्हते......!

पण,त्या दिवशी घात झाला होता.

राजे येसाजी सारीच फौज घाटमाथ्यावर घेऊन गेले ,अगदी थोडी फौज गावात होती ,आणि हीच खबर सूर्यराव बेरडच्या भयानक फौजेच्या कानी लागली आणि वाऱ्याच्या वेगाने ते यशवंतमाचीवर तुटून पडले.

गावातील सावकार,व्यापारी लोकांची घरे फुटू लागली.

खूप लुट जमा करून सूर्यराव बेरडाने लुट जंगलात धाडली आणि कडवे हशम बरोबर घेतले आणि त्याने त्याचा मोर्चा शिर्क्यांच्या वाड्यावर वळवला...!

डोळ्यात वडिलांच्या मृत्यूची आग घेऊन तो बेफाम घोड्यावर स्वार होऊन निघाला होता......!

खंडेराय हातात तलवार घेऊन बाहेर आला आणि त्याला जाणवले कि हातात पेटते पलिते घेऊन समोरून दौडत येणारी सारी फौज आता वाड्यावर कोसळणार...!

त्याने प्रसंगावधान राखले आणि वस्तदाना घेऊन सरळ वाडा गाठला..!

शिर्क्यांचा वाडा जणूकाही भुईकोट किल्लाच होता.

आत प्रवेश करून वाड्याचे मुख्य लाकडी द्वार बंद करायला सांगून वाड्यात मौजूद असणारी सारी फौज एकत्र केली...जेमतेम ३०/३५ लोक असतील ते ..!

प्रत्येकाला कामे वाटून देऊन वाड्याचे संरक्षण करायला सांगितले आणि तडक आपला मोर्चा वाड्यातील शिर्क्यांच्या कुटुंबाकडे वळवला.

घरातील आया-बाया आकस्मित हल्ल्याने हादरून गेल्या होत्या.

त्याना धीर देऊन तो निघणार इतक्यात शिर्क्यांची पत्नी रखमाईबाईसाहेब मोठ्या आवाजात रडत म्हणाली......थांबा...!

"माझी लेक हातात तलवार घेऊन मगाशीच चोरवाटेने बाहेर गेली आहे.काहीही करा पण माझ्या साऊला मागे आणा...बेरड –शिर्के वैर मला विचारा काय आहे ते .....एकवेळ आमच्या साऱ्यांचा जीव गेला तरी बेहत्तर पण माझ्या साऊ ला काही होता कामा नये तिने माझे काही न ऐकता १०० पैलवानांची फौज घेऊन वाड्याच्या चोरवाटेने बेरड फौजेवर चालून गेली आहे...."

हे ऐकून खंडेराय मात्र पुरता थक्क झाला......सकाळी दुध घेऊन आलेली नाजूक "सावित्री" हि शिर्क्यांची मुलगी होती तर ..!

आणि जीला नाजूक समजतोय ती रणांगण गाजवायला निघाली आहे ....!

तो खरोखर सावित्रीच्या या कामगिरीवर मनोमन खुश झाला ..!

‘’बाईसाहेब’.....राजांच्या फौजेला निरोप धडायला कोणाला तरी पाठवाल का ?

खंडेराय रखमाई बाईसाहेबाना बोलला....!

‘होय...निरोप घेऊन एक निशाणबारदार गेला आहे....फक्त काही तासात शिर्क्यांची फौज येईल...पण तोवर काही आक्रीत घडू नये ...तुम्ही जा...माझ्या साऊ ला तेवढे मागे आणा ....!

तुम्ही काळजी नका करू बाईसाहेब ....मी नक्की त्याना मागे आणतो...असे म्हणत खंडेरायाने तलवार पेलली आणि छलांग मारत तो वाड्याबाहेर दौडत गेला...!

एव्हाना माचीच्या पूर्वेकडून आर्त किंकाळ्या ऐकू येऊ लागल्या होत्या...सावित्रीच्या नेतृत्वाखाली पैलवान फौजेने सुर्यरावाच्या फौजेवर हल्ला चढवला असावा बहुतेक.....!

सूर्याजीने पागेतील काळेभोर चांगले घोडे निवडून त्यावर मांड ठोकली..आणि वस्ताद काकाना बोलला.....काका ...प्रसंग बाका आहे,मला आई भवानी जसे सुचवते आहे तसे वागतो...ही खबर मात्र लौकर खेडेबारयाला पोहोच करा....!

मान हलवत काका बोलले...काळजी घे..आणि काका सुध्दा निघून गेले ...!

खंडेराय बेफान दौडत चालून गेला ...!

गावाच्या नदीपात्राजवळ सावित्री आणि पैलवानांच्या एकत्रित फौजेने सुर्यरावाच्या फौजेवर हल्ला चढवला...आकस्मित हल्ल्याने बेराडांची ती चिवट फौज मात्र पुरती हादरली...पण त्वरित सावरली...!

हल्ला कोणी आणि कोणाच्या नेतृत्वाखाली केला समजले....!

शिर्क्यांची लेक सावित्री.....!

सुर्यरावाने इशारा केला.....सावित्री जिवंत पकडा.

बस्स ..हजारांच्या फौजेपुढे सावित्रीचा तो हल्ला तोकडा पडला ,सावित्रीच्या घोड्याला दोर टाकून बांधून खाली पाडले..सावित्रीच्या डोक्यावर आघात झाला आणि ती बेशुद्ध झाली......!|

मासे पकडायची जाळी टाकून तिला कैद केले...!

आल्या पावली सुर्यरावने माघारी फिरायची आज्ञा केली....!

जे साधायला आलो होतो,त्यापेक्षा कितीतरी पट गवसले अशी भावना सुर्यरावच्या मनात थैमान घालू लागली...अवघ्या काही क्षणात यशवंतमाची ओसाड झाली.......सावित्रीला जिवंत कैद करून सूर्यराव जंगलात निघून गेला...!

काही क्षणात खंडोजी तिथे पोहचला.....पण वेळ निघून गेली होती.

आता ?

आता काय...विचार करून काय होणार नव्हते...त्याने लगाम खेचला आणि बेरडांच्या फौजेमागे त्यानेही पाठलाग सुरु करायचा ठरवत घोडे जंगलात घातले.

वार्यासारख्या वेगाने खंडेराय सुर्यरावाचा पाठलाग करू लागला.

अगदी काही अंतरावर सुर्यरावाची फौज आहे याची त्याला जाणीव झाली.

त्याने घोड्याचा वेग अजून वाढवला आणि मजल दरमजल करत एका भव्य पठारी प्रदेशात त्याचे घोडे आले आणि दुसऱ्याच क्षणांत घोड्याच्या खुरात आधीपासून पेरून ठेवलेली वाघर अडकली आणि घोडा कोसळला.....सूर्यरावांच्या फौजेला क्षणात समजले होते की कोणतरी पाठलाग करतोय..!

 

खंडेराया जमिनीवर पडणार इतक्यात त्याने स्वताला सांभाळत सावध पवित्रा घेतला आणि उठणार इतक्यात हजारो तलवारी त्याच्या नरड्यावर आल्या......पाच पंचविस धिप्पाड हशमानी खंडेरायाला जेरबंद केले....!

क्रमश:

© भाग क्र.९ वा

कोणीतरी पाठीमागून खंडेरायाच्या डोक्यात जोराचा दणका दिला अन खंडेराय शुद्ध हरपला....!

खंडेराय ला घेऊन सूर्यराव व त्याचे पथक दाट जंगळजाळीत घुसले.

जंगलाच्या मधोमध एका गुप्तठिकाणी सूर्यरावच्या फौजेचा अड्डा होता.

गंभीर मुद्रेच्या "सूर्यरावाच्या" चेहऱ्यावर आनंद दिसत होता.

ज्या "पिराजी" शिरक्याने साऱ्या जाधववाडीच्या हातात हत्यारे घ्यायला भाग पाडले त्याची इज्जत,त्याची नात आता त्याच्या ताब्यात होती.

त्याच्या मनात कल्पनेचे खेळ सुरु होते.

एक हशम धावत आला आणि त्याने वर्दी दिली...,

सरदार,आपण माची लुटून येताना एका घोडेस्वाराने पाठलाग चालवला होता,त्याला जेरबंद केला आहे.

सूर्यराव उठला,बोलला..."कोण आहे तो ?"

शिरक्यांच्या वाड्यातील हशम किंवा त्याच्या कुटुंब कबिल्याचा अंगरक्षक असावा बहुतेक...त्याला आणा इथे "....त्याच्या आज्ञेने खंडेराय ला समोर आणले गेले...!

एव्हाना साऊ ला शुद्ध आली होती,पण तिचे हात पाय बांधल्याने ती हलू शकत नव्हती.

ती जोरजोरात किंचाळून त्या साऱ्यांना आव्हान देऊ लागली....."हिम्मत असेल तर एकदा माझे हात पाय खोला,ही शिरक्याची अवलाद काय आहे तुम्हाला दाखवते..."

तिच्या आकस्मित आव्हानाने सूर्यराव चे डोके भडकले....तो तडक सावित्री जवळ गेला आणि तिला जोरात थप्पड मारली,एक,दोन,तीन....त्याच्या प्रहाराने सावित्रीच्या तोंडातून रक्त येऊ लागले...."

"हरामखोर शिरक्याची अवलाद....तोंड बंद ठेव...तुझ्या साऱ्या घराण्यात गद्दारी,क्रूरता भरली आहे.

गरीब,भोळ्या जनतेला लुबाडून,त्यांची कत्तल करून सत्ता मिळवलेले तुझे बापजाडे काय लायकीचे आहेत आम्हाला माहित आहे..."

असे बोलत तो निघणार तितक्यात सावित्री ने बांधलेल्या हाताने सूर्यराव वर झडप घातली....आकस्मित हल्ल्याने सूर्यराव तोल जाऊन खाली पडला.....तितक्यात बाजूला उभे असलेल्या हशमानी सावित्रीला धरून बाजूला केले...."

आता मात्र सूर्यराव बेभान झाला...त्याने कमरेला असलेली तलवार म्यानातून उपसली आणि सावित्रीचे केस धरुन तिचे हात बांधलेला दोरखंड तलवारीने तोडला,पाय खोलले आणि पुन्हा एक जोरात थप्पड देऊन तीला ढकलून दिले....सावित्री तोल जाऊन पडली.....तडक सूर्यराव ने बाजूला उभे असणाऱ्या हशमाच्या हातातील तलवार हिसकून घेऊन सावित्रीच्या पुढ्यात टाकली.....आणि बोलू लागला....

चल,उचल ती समशेर आणि दाखव तुझ्या रक्ताची उसळी...मला ही पाहुदे, ज्या शिरक्यांनी निशस्त्र आजवर बाया बापड्यावर हत्यार उचलले,त्यांच्या घरातल्या स्त्रिया हत्यारे कशी चालवतात....उठ,आता बोलू नको,तुझी तलवार बोलू दे..."

सूर्यराव चे वाक्य पुरे होते न होते इतक्यात विजेच्या वेगाने सावित्रीने तलवार हातात घेऊन क्षणाचाही विलंब न करता सूर्यराववर हल्ला चढवला...!

तितक्याच चपळाईने सूर्यरावने बचावात्मक तलवारीचे हात सुरु केले....आणि मग त्यानेही आपला हात चालवायला सुरु केली...!

एव्हाना खंडेराव ला शुद्ध आली,आणि समोर सावित्री आणि सूर्यरावची लढाई तो पाहू लागला,त्याचे रक्त एक सळसळळे...पण त्याचे हात पाय बांधून ठेवल्याने तो सावित्रीची मदत करायला असमर्थ होता,पण प्रचंड ताकतीने त्याने हात सोडवायचा प्रयत्न सुरु केला पण दोर काही सुटत नव्हता...!

समोर मात्र तलवारी तलवारीवर आपटून खणखणाट वाढू लागला आणि सूर्यराव ला सवित्रीचा तलवार चालवायचा हातखण्डा मनोमन आवडला....तो पण कच्चा नव्हता...त्यानेही प्रचंड प्रतिहल्ला करत सावित्रीला हुलकावणी दिली...क्षणभर सावित्री फसली,ती संधी घेत सूर्यराव ने तलवारीच्या मुठीचा वर्मी घाव सावित्रीच्या तोंडावर मारला....तिच्या तोंडातून रक्त येऊ लागले...पण क्षणात सावरुन तिनेही प्रतिहल्ला केला आणि झुकत सूर्यराव च्या मांडीवर प्रहार केला...मांडीतून रक्त येऊ लागले...हे पाहताच बाजूचे पथक तलवार उपसून सवित्रीवर धावून आले...मात्र,सूर्यराव ने थांबायचा हातवारा केला.....आता मात्र सूर्यराव बेभान झाला...एक स्त्री म्हणून सावित्रीच्या तलवार हल्ल्याला त्याने नगण्य समजले होते,त्याचा तो भ्रमनिसरण झाला आणि आता मात्र त्याने प्रचंड वेगात तलवारीचे वलये,डाव-प्रतिडाव,हूल सुरु करत सावित्रीला बरेच मागे रेटले

...पण सावित्रीने सर्व हात धुडकावत लावले आणि प्रतिहल्ला सुरूच ठेवला....आणि एक क्षण..सूर्यराव ने हवेत झेप मारत गोल घिरकी घेत वार केला,ज्याने दुप्पट वेगाने हल्ला वाढला आणि तो वार सावित्रीच्या तलवारीवर लागला व तलवार हातातून खाली पडली...बस हाच क्षण सूर्यराव ने प्रचंड ताकतीने तलवार सावित्रीच्या दंडावर वर्मी मारली...रक्ताचे फवारे उडाले अन सावित्री किंचित मूर्च्छित होऊ लागली अन खाली पडली...."

बरेच वेळ प्रयत्न करून खंडेराय चे हात सुटले,त्वरित पाय सोडवून त्याने विजेच्या वेगाने सूर्यराव वर झेप घेतली....गरुड जसा सर्पावर झेप घेतो,त्यासारखीच व्याकुळता खंडेरायाच्या डोळ्यात होती.

सावित्री थोडी शुद्धीवर आली आणि समोर सुरू असलेला प्रकार पाहत तशीच पडून होती...अधीर वेदना तिला उठून देत नव्हत्या....!

खंडेराय च्या आकस्मित हल्ल्याने सूर्यराव तोल जाऊन खाली पडला,खंडेराय त्याच्या छातीवर बसून तोंडावर प्रहार मारु लागला,पण इतक्यात सावध झालेले सूर्यराव चे जवान खंडेराय वर तुटून पडले...त्याने सूर्यराव ला खंडेराय च्या तावडीतून सोडवले आणि ओढत बाजूला आणले...20-25 जणांनी करकचून धरलेल्या खंडेरायाने एकाच हिसड्यात सर्वाना भुईवर आदळले.... रागाने लालबुंद झालेला त्या वीराने समोर सावित्रीच्या हातून गळून पडलेली तलवार उचलली....क्षणभर डोळे मिटून तलवार कपाळाला लावली आणि तो समोरच्या 20-25 जणांच्या तुकडीवर तुटून पडला...!

प्रचंड रणकंदन सुरू झाले.खंडेराय च्या आडवे येणारा तुटून पडू लागला...कोणाचे हात तुटले तर कोणाचे पाय...कोणाची शिरे धडावेगळी होऊ लागली तर कोण उभा चीरु लागला...!!

काही दिवसापूर्वीच याच खंडेराय ला हातात तलवार धरायला येत नव्हती,अन आज हा इतक्या सफाईने तलवार चालवत आहे हे पाहून साऊ आश्चर्याने थक्क झाली,ती वेदना विसरून विचार करु लागली...हा खंडेराय नव्हे तर समशेरबहाद्दर वाटतो...!

ती उघड्या डोळ्यांनी खंडेराय चे शौर्य पाहू लागली...!

सैन्याची ही कापाकापी पाहून सूर्यराव लाव्हारसाप्रमाणे उसळून हाती तलवार घेऊन खंडेराय च्या आडवा आला.......आणि मग दोन महावादळे एकमेकांवर प्राणपणाने तुटून पडले...!

खंडेराय चा त्वेष,हल्ला जोमाने आडवत आडवत सूर्यराव तलवारीचे हात करु लागला....!

सूर्यराव ही कच्चा नव्हता....तोही चिवट धारकरी होता,त्यानेही प्रचंड प्रत्युत्तर दिले....ते दोन्ही वाघ रक्ताबंबाळ होऊन लढू लागले....!

अखेर खंडेराय चा आवेश पाहून सूर्यराव ने रणनीती बदलत....झुकते माप दिले अन तिथेच खंडेराय फसला....त्याचा तोल जाता क्षणीच सूर्यराव ने त्याच्या मांडीवर वर्मी घाव मारला....रक्ताचा कारंजा उसळला.....खंडेराय आलेली वेदना सहन करायला एकदम खाली बसला.....हे पाहताच सूर्यराव ने आपली समशेर खंडेराय च्या मानेवर ठेवली.....एक क्षण...त्याने प्रचंड ताकतीने तलवारीने खंडेरायाचे मुंडके तोडायला तलवार मागे नेली आणि ....सु सु सु करत एक बाण पलीकडच्या जंगलजाळीतुन सूर्यराव च्या खांद्याचा वेध घेत आला आणि समुद्रात उल्का पडावी तशी सूर्यराव च्या खांद्याचा वेध घेऊन सूर्यराव अक्षरश मागे उचलून पडला....!

दुसऱ्याच क्षणी त्या जंगलातून शेकडो बाण सूर्यराव च्या फौजेवर तुटून पडले अन फौज जखमी होऊ लागली......आणि जंगलाच्या पूर्वेकडून आरोळी घुमली..... हर हर हर महादेव......छत्रपती शिवाजी महाराज कि जय...."

भगव्या जरीपटक्यांचे निशान डोलवत शिवछत्रपतींच्या मावळ्यांची एक तुकडी हातात नंग्या तलवारी घेऊन सूर्यराव बेरड च्या फौजेवर तुटून पडली...."

सूर्यराव सावध झाला...खांद्याच्या घुसलेला बाण काढत बाजूच्या हशमाला बोलला..ही तर महाराजांची तुकडी आहे....पांढरे निशाण दाखवून थांबायला सांगा सर्वाना.....सूर्यराव मनात विचार करु लागला,आपण शिवाजी महाराजांच्या कोणत्याच गुन्ह्यात नसताना हा छापा कशासाठी असावा ?

••● क्रमश : ●••

© भाग १० वा

हातात पांढरे निशाण घेऊन एक हशम क्षणात झेपा टाकत निघून गेला.

हातात पांढरे निशाण पाहताच मावळ्यांच्या तुकडीचा बाणांचा वर्षाव कमी झाला..!

सूर्यराव च्या भोवती अंगरक्षकांचे कडे पडले.

बाजूच्या दाट झाडीतून निथळती तलवार घेतलेला,आश्वावर स्वार असलेला एक शिलेदार घोड्याचा लगाम खेचत खेचत सूर्यराव च्या पुढे आला..!

त्यांच्या मागे केस पांढरे झालेला वयोवृद्ध मावळाही घोड्यावर स्वार होऊन आला होता.

त्या वृद्ध माणसाची नजर काहीतरी शोधत होती,आणि त्याने एका व्यक्तीला हेरले आणि घोडे त्याच्या जवळ नेत बोलला....."खंडोजी.....बरा हायसं नव्ह "

मांडीवरची जखम धरत,वेदना सहन करत तो बोलला..."होय वस्ताद काका...! ठीक आहे मी "

असे बोलत त्याने एक कटाक्ष समोर अर्धमूर्च्छित असलेल्या सवित्रीकडे पहिले 

मागे उभे असलेला स्वार एकदम पुढे आला आणी सूर्यराव ला बोलला.....!

"सूर्यराव तुम्हीच ना ?"

त्या स्वाराच्या आकस्मित बोलण्याने सूर्यराव आश्चर्य व्यक्त करत बोलला...."होय जी,मीच सूर्यराव "

पण,आम्ही महाराजांच्या कोणत्याच गुन्ह्यात नसताना आमच्या तुकडीवर महाराजांच्या जरीपटक्याच्या तुकडीचा न सांगता छापा का शिलेदार ?

महाराजांच्या कोणत्याही वाटेला आम्ही नसतो,तर आज कसे का ?

सूर्यराव बोलला...!

यावर तो स्वार उत्तरला...!

"सूर्यराव.... आपण ज्यावर शस्त्र रोखले होते,तो मराठेशाहीचा अधिकारी आहे,महाराजांच्या हेरखात्यातील एक प्रमुख हेर...बहिर्जींचा खास हेर...खंडोजी "

हे ऐकून सूर्यराव बाजूला उभा राहिला 

त्या स्वाराच्या या बोलण्याने समोर अर्धमूर्च्छित असलेली सावित्री अवाक झाली,ज्या खंडेराय ला तलवार भाला चालवता येत नाही,जो केवळ नोकरीसाठी आमच्या वाड्यात आला,हे केवळ नाटक होते तर....तिला त्याच्या पराक्रमावर खुश व्हावे हे समजेना की त्याच्या खोटे बोलून वाड्यात येण्यावर राग व्यक्त करावा हे समजेना"

तो स्वार घोड्यावरून पायउतार झाला आणि समोर उभ्या खंडेराय उर्फ खंडोजी ला मुजरा करत बाजूला नेले आणि बोलू लागला..."

"नाईक.....हे काय करुन बसला आपण?

तुम्ही स्वराज्याच्या कामगिरीवर असलेले सैनिक आहात,असा जीव धोक्यात घालणे आपणास शोभत नाही....बहिर्जी नाईकांनी आपणास घेऊन येण्यास पाठवले आहे "

काय ?

मला घेऊन यायला मी कोणती चूक केली आहे ?

असे बोलताच तीन चार शिलेदारांनी खंडोजी च्या दंडाला धरले....

नाईक...आम्हाला माफ करा,आम्ही हुकमांचे गुलाम आहोत....!

खंडोजीने पुन्हा सवित्रीकडे पहिले....त्याच्या मनाची घालमेल सुरु झाली....एक कर्तव्यदक्ष सैनिक असून असा आततायीपना खरच त्याला शोभत नव्हता,पण सावित्रीला सूर्यराव च्या फौजेने पकडून नेले तेव्हापासून त्याचा मनावरचा ताबाच सुटला होता....!

खंडोजी ला पकडून ते शिलेदार नेऊ लागले इतक्यात बाजूच्या जंगलातून शिंगे-कर्णे गर्जू लागली.....हजारो हशमांच्या किंचाळण्याचा आवाज आणि घोड्यांच्या टापांचे आवाज घुमू लागले....."

कोणाचा हल्ला असेल हा ?

सूर्यराव,खंडोजी आणि वस्ताद काकासह तो स्वर विचारात पडला,पण सावित्रीने ओळखले......"

ही फौज राजे शिरक्याची नेकजात फौज..."

आपल्या एकुलत्या एक लेकीला चार दोनशे लोकांनी पळवून न्यावे,हे त्यांच्या मनाला अतिशय झोम्बले होते,त्यांच्या डोळ्यात केवळ आग होती,त्यांच्या हातातील तलवार आणि मनगटे केवळ शत्रूच्या रक्तासाठी आसुसली होती......

खंडोजीलाही समजले की नक्कीच राजे येसाजीची घाटमाथ्यावर टेहळणी ला गेलेली फौज सावित्री साठी येत आहे...त्याने पटकन त्या स्वराला ही गोष्ट सांगितली....माझं ऐका,ही शिरक्याची लेक सावित्री या सूर्यराव च्या पळवून आणली आहे.

आपण जर तिला परत शिरक्यांच्या हाती सुपूर्द केले तर शिरक्यांचा जास्तच विश्वास आपल्यावर बसेल..."

यावर तो स्वार उत्तरला...सूर्यराव व शिरक्यांच्या वादात पडणे हे आपले काम नव्हे...तुम्हाला बहिर्जी नाईकांच्या पुढे उभे करणे हे माझे काम आहे..."

त्या स्वरांच्या त्या बोलण्याने खंडोजी पुरता चवताळला,त्याने क्षणात आपल्या दंडाला हिसडा मारला आणि दंड धरुन नेणारे मावळे धरणीवर पडले,दुसऱ्याच क्षणी त्या स्वरांच्या कमरेला लावलेली तलवार उपसली आणि त्याच्याच नरड्यावर धरत तो बोलला......मला माझ्या हिशोबाने काम करु दे ....नाईकांना सांगा,काम जोवर होत नाही,खंडोजी परत येणार नाही..."

बाजूला उभे असलेल्या वस्ताद काकांनी पुढे येत खंडोजीला बोलले....खंडोजी,तुझे डोके आहे का ठिकाण्यावर ?

आपण कोणत्या कामगिरीवर आहोत,आणि तू करत काय आहेस...?

काका...माझ्यावर विश्वास ठेवा मी करतो ते ठीकच करतो..तुम्ही निघा इथून...शिरक्यांच्या पदरी कडवे धारकरी आहेत....निभाव लागणे कठीण आहे..."

इतक्यात शिरक्यांच्या पहिल्या तुकडीने हल्ला चढवला....सूर्यराव आणि मावळ्यांची तुकडी दुहेरी लढत सुरु झाली.

खंडोजी ने त्वरित त्या स्वराला बाजूला केले आणि प्रसंगावधान राखत तो सवित्रीजवळ आला,आणि तिच्या हाताला धरुन उठवू लागला,तितक्यात तिने तो हात झिडकरला आणि त्याच्यावर हाताने प्रहार करु लागताच त्याने तिचा हात पकडून मुरगळला आणि तिला उचलून पलीकडच्या जंगलातून निघून गेला....

शिरक्यांच्या कडव्या फौजेपुढे सूर्यराव आणि मावळे तोकडे पडू लागले....क्षणात त्यांनी काढता पाय घेत माघार घेतली आणि वाटा चोरवाटेने निघून गेले...."

इकडे खंडोजीने सावित्रीला उचलून जंगलातून बरेच बाहेर आणले होते...पुढे डोंगराची कडेतुट होती आणि हजारो हात खाली नदीचे विशाल पात्र......खंडोजीने एकदा मागे पाहिले आणि ताडले की शिरक्याची फौज पाठलाग करत आहे....त्याने कशाचाही विचार न करता सवित्रिसह स्वतःला त्या कडेतुट वरुन त्या विशाल नदीच्या पात्रात झोकून दिले...."

ही गूढ कथा ऐकता ऐकता सखाराम ला कधी झोप लागली त्यालाच समजले नाही, सकाळी कोमल सूर्यकिरणांनी त्याची झोप मोड केली....सखाराम सह त्याच्या साथीदारांना जाग आली आणि समोरच खंडोजी ते कधी उठतात याची वाट पाहत होता..."

खंडोजीला पाहताच त्यांची झोप उडाली...."

उठा...किती वेळ झाला वाट पाहतोय तुमची..."

खंडोजी बोलला...!

सखाराम ने आजूबाजूला पाहिले तर केवळ गर्द दाट झाडी......त्याच्या मनात प्रश्नाचा काहूर माजला..!

कुठे गेले ते महादेवाचे मन्दिर ?

कुठे गेली ती सुंदर सावित्री ?

कुठे गेला तो मेलेला वाघ ?

हा खंडोजी रात्रभर गायब होता,आता कुठून आला ?

त्यां चौघांच्या डोक्यात प्रश्नांनी थैमान घातले होते,खंडोजी मात्र धीरगंभीर मुद्रेने त्या चौघांकडे पाहत होता..! 

•●क्रमश :●•

© भाग क्र.११ वा

कुठे गायब झालात तुम्ही काल रात्री मला सोडून ?

खंडोजी ने प्रश्नार्थक मुद्रेने त्या चौघांना सवाल केला...!

यावर सखाराम बोलला...गायब..आणि आम्ही ..?

तुम्हीच काल संध्याकाळी त्या दाट जंगलाच्या जाळीत आम्हा चौघाना गुंगारा देत गायब झालात...!

आणि हो.....रात्री तुमची सावित्री पण भेटली होती आम्हाला....तिनेच आम्हाला तुमची पूर्ण कथा सांगितली ..पण आम्हाला कशी झोप लागली आम्हालाच समजेना...!

आम्हाला इथे कोणी कसे आणले तेवढे सांग बाबा ....नसता डोक्याला ताप झाला आहे...!

कुठली अवदसा सुचली आणि तुझे ऐकून तुझ्या मागे आलो असे झाले आहे ...!

काहीसा वैतागल्यागात सखाराम खंडोजी ला बोलला...!

‘’काय...?

सावित्री होती काल तिथे  ?

अहो, मी तिलाच शोधायला काल जंगलात बाजूला गेलो,काळ सकाळीच मला ती तुम्ही भेटला त्या वडाच्या झाडाजवळ भेटणार होती,तिच्या वडिलांची फौज पण १० कोसावर आपली वाट पाहत आहे..!

तिथेच तुम्हाला नेऊन तुमच्या प्रश्नाचा निवडा करण्यासाठी आमचे वस्ताद काका तुम्हाला महाराजांच्या जवळ घेऊन जातील आणि आम्ही आमच्या वाटेने जाऊ असे नियोजन होते माझे  ..पण..तुम्ही अचानक कुठे दिसेनासे झालात आणि रात्रभर तुमचा शोध घेत मी पहाटे त्या महादेवाच्या पडक्या मंदिराजवळ पोहोचलो तर तिथे एक वाघ रक्ताच्या थारोळ्यात मरून पडलेला दिसला....मला वाटले इथे अजूनही वाघ असतील,आपल्या जीवाला धोका आहे, म्हणून मी मंदिरात आलो,तर तिथे तुम्ही चौघे झोपला होतात.

मग एका एका खांद्यावरती घेऊन पहाटेच या डोंगरावर आणले .....म्हणून तुम्ही चौघे आणि मी जिवंत आहे...आणि तुम्ही उलट मलाच प्रश्न विचारताय ?

खंडोजी चे ते बोलणे ऐकून त्या चौघाना जरा धीर आला.

अहो,खंडोजीराव आम्हाला माफ करा,पण भीतीने आमची बुद्धी काम करेना,त्यात रात्रभर तुमच्या सावित्रीने तुमची जी कथा सांगितली,त्यावरून तर जास्तच शंका आली.

आम्ही साधी जंगलात राहणारी शेतकरी धनगर लोक,तुमच्या थोरा मोठ्यांच्या भांडणाची शिकार नको व्हायला....आम्ही जातो माघारी,...राहिला सवाल आमच्या वाडीच्या सुरक्षेचा,तर बघू..सगळ्यांना घेऊन काहीतरी निवडा होईलच...!

सखाराम निर्धारी आवाजात बोलून गेला....!

अहो,आता ३-4 कोसावर वस्ताद काकांचे गुप्त ठिकाण आहे आमच्या ...कशाला मागे जाता ?

सरळ महाराजांच्या कानावर तुमचा विषय घाला,तुमची समस्या कायमची मिटेल आणि सारा वाडा सुखी होईल...माझ ऐका ,माघारी फिरून रात्रभर चाललेली मेहनत वाया जाईल...!

खंडोजी च्या त्या प्रश्नावर चौघांनी पण विचार केला ...मागे जाऊन काय प्रश्न सुटणार नाही.

खंडोजी तर महाराजांचा हेर आहे,तो तर किमान खोट बोलायचा नाही....साधले तर सगळेच चांगले साधले जाईल....असे म्हणत चौघांनी होकारार्थी मान हलवत खंडोजी सोबत जायचा निर्णय घेतला....!

एव्हाना सूर्य चांगलाच वर आला होता,भुकेने ते चौघेही हैराण झाले होते.

त्यांनी खंडोजी ला प्रश्न केला....

खंडोजी राव ...कुठतरी न्याहारी मिळेल का बघूया का ?

यावर त्वरित खंडोजी म्हणाला, चला चला....या डोंगराच्या खालीच मझा घोडा बांधला आहे ,त्यावर खाण्यापिण्याचे साहित्य आहे ..चला आपण निघू...असे म्हणत टे पाचही जण डोंगर उतरू लागले...!

घोड्याचे नाव घेताच सखाराम ला त्याचा घोडा आठवला,काल ओढा पार करताना काय दिसले त्याला काय माहिती ,कुठे पळून गेला.

पण,माझा घोडा खूप इमानदार आहे,अशी साथ सोडून जाणार नाही कधी,नक्कीच काय तरी आक्रीत बघितलं असणार त्याने...येईल तो नक्की परत,मला विश्वास आहे...आपल्या मनाशीच सखाराम बोलत होता...!

बराच वेळ डोंगर उतरत असताना त्याना दुरूनच खंडोजीचा घोडा दिसू लागला...आणि खंडोजी ला पाहून त्याचे खिंकाळणे सुरु झाले....!

खंडोजी ने घोड्याच्या मानेवर,तोंडावर मायेने हात फिरवला.

रात्रभर पावसात भिजून गारठलेल्या घोड्याला त्याने दिलासा मिळाला.

त्याने घोड्यावर एका घोंगडयात बांधलेली चटणी,कांदा आणि नाचणीची भाकर काढली.

खंडोजी ने घोड्याचे दावं सोडलं आणि त्याला चरायला सोडलं...!

पाचही जण भाकरीचा तुकडा मोडून खावू लागले ...!

खाता खाता दूरवर सखाराम चा काल गायब झालेला घोडा दूरवर दृष्टीस पडला.

त्याला पाहताच सखाराम आनंदाने उठून उभा राहिला..!

त्याने जोरजोरात त्याच्याकडे पाहत हाका मारायला सुरवात केली आणि त्याच्या रोखाने चालू लागला.

आपल्या धन्याची हाक ऐकून सखाराम चा घोडा धावत त्याच्याकडे येऊ लागला...सखाराम खूप आनंदी झाला.

पाठीमागून खंडोजी ने सखाराम च्या पाठीवर हात टाकला,आणि "जातीवन्त जनावर दिसतंय"

व्हय...लय जीव हाय माजा हेज्यावर...!

पण,काय झाले कोणास ठाऊक,समोरून धावत येणारा सखाराम चा घोडा क्षणात थांबला,सखाराम कडे पाहत पाहत मागे सरकू लागला,आणि क्षणात सुसाट वेगाने मागे पळून गेला...!

त्याचे धावणे पाहताच सखाराम पण मागे लागला,पण घोडा क्षणात जंगलात गायब झाला.

खिन्न मनाने सखाराम खन्डोजी जवळ आला,म्हणाला...काय याला आक्रीत दिसतय समजना... मला सोडून कवाबी असा वागला नव्हता आजवर....नक्कीच कायतरी आक्रीत हाय"

जाऊदे,जातोय कुठं...येईल माघारी,चला चार घास खाऊन घेऊया...असे बोलत खंडोजी व सखाराम माघारी आली.

सर्वजण भाकरी चटणी कांदा खाऊ लागली..!

सखाराम बोलला.....खन्डोजीराव ,रात्री सावित्री बाईनी तुमची कथा सांगितली...खरच मला अभिमान वाटला कि मी एका मराठेशाहीच्या हेरासोबत हाय.

पण,मला पुढ काय झाल तुमच सांगशीला का ?

त्या डोंगरावरून तुम्ही दोघांनीही खाली नदीत उडी का मारली ?

त्यानंतर काय झाले....!

किंचित हसत  खंडोजी बोलू लागला......

काय सांगू मंडळी,आयुष्यात केवळ व्यायाम,धाडस आणि मेहनत याच्या जीवावर महाराजांच्या सैन्यात प्रवेश मिळवला होता.

ऐन तारुण्यात खुद्द बहिर्जी नाईकांचा खास मर्जीतला हेर झालो होतो..आयुष्यात प्रेम म्हणजे काय असते हे कधी समजून घ्याला वेळच मिळाला नव्हता...!

पण,शिर्क्यांच्या लेकीला जेव्हा पहिल्यांदा पहिले ,तेव्हा त्या रात्री डोळ्याला डोळा लागला नव्हता.....सारख तिचा तो चेहरा आठवायचा प्रयत्न करत होतो..!

मनात एकप्रकारची ओढ निर्माण झाली होती....!

त्या रात्री बेरडांच्या हल्ल्यात तिने एकाकी चढाई केल्याचे समजताच माझा तोल गेला..मी वस्ताद काकाना सांगून तिचा जीव वाचवायला सुर्यरावांच्या फौजेचा एकट्याने पाठलाग केला...मी जाणून होतो सूर्यराव आणि महाराजांचे कोणतेच वैर नव्हते...पण साऊ साठीची तळमळ स्वस्थ बसून देत नव्हती...!

मी धोक्यात असल्याची खबर काकांनी खेडेबार्याला पोहोच केली आणि २०० मावळ्यांची तुकडी माझ्यासाठी धावून आली.....मी जर साऊ ला तिथेच सोडून गेलो असतो तर नक्कीच सूर्यरावाने तिला एकतर मारून टाकले असते नाहीतर यातना देत शिर्क्याना झुकवले असते..आणि जर शिर्क्यांच्या हाती दिले असते तर माझे गुपित तिला समजले होते ,आणि ती सुध्दा जातिवंत होती,तिने नक्कीच हे सर्व तिच्या बापाला सांगितले असते आणि आमचा शिर्क्यांच्या राज्याचा पाडाव करायचा बेत फसला असता ,म्हणून मी कोणताही विचार न करता वस्ताद काकांचाही हुकुम डावलून तिला घेऊन त्या भयान कड्यावरून नदीत उडी मारली....!

दुथडी भरून वाहणाऱ्या त्या नदीत आम्ही दोघेही पडलो.....साऊ च्या नका तोंडात पाणी गेल्याने तिची शुद्ध हरपली...पण मी शुद्धीत होतो...तिचा हात धरून कसा बसा पोहू लागलो...पण पाण्याच्या वेगाने मी खूप दूरवर वाहत वाहत एका भयान जंगलात पोहोचलो....!

खंडोजीने साऊचा हात धरून तिला नदीच्या काठावर पण जंगलाच्या तोंडावर असलेल्या एका विशाल दगडावर झोपवले आणि कमरेला असलेले कट्यार,खंजीर काढून बाजूला ठेवला आणि शेल्याने तोंड पुसत साऊ च्या डोक्याखाली शेला ठेवला.......सावित्रीचे ते सौंदर्य खंडोजी कितीतरी वेळ पाहत होता.....त्याच्या हृदयाची कंपने तीव्र होत होती...आयुष्यात पहिल्यांदाच कोणत्या तरी स्त्रीचे सौंदर्य तो पाहत होता.

तितक्यात अचानक सावित्रीला जाग आली.

डोक्यावर हात ठेवत ती वेदना सहन करत उठली आणि बाजूला उभा असलेल्या खंडोजीकडे कटाक्ष टाकला आणि दोन्ही हात छातीवर नेत बोलले....दूर व्हा...!

क्षणात खंडोजी ने शेला तिच्या हातात देत बोलला....घाबरू नका बाईसाहेब..तुम्ही सुखरूप आहात...!

त्वरित हाताला हिसडा मारत तो शेला घेऊन तिने खांद्यावर छातीवर झाकत सावरत बोलली.....मी सुखरूप राहीनच...तुम्ही तुमची काळजी करा....!

आमच्या वडिलांचा विश्वास घात करून त्यांच्या वाड्यात प्रवेश मिळवला आणि आमच्या खबरा शिवाजी महाराजाना देता ?

एका पैलवानाला शोभत का ही गद्दारी ?

खंडोजी बोलला......गद्दारी...आणि आम्ही ?

गद्दारी केली तुमच्या वडिलांनी......सारा महाराष्ट्र शिवाजीमहाराजांच्या मागे ठाम असताना तुटपुंज्या फौजेच्या जीवावर मराठेशाहीशी वैर शोभते का शिर्क्यांना ?

सूर्यराव बेरडांच्या हातात शस्त्र घ्याला मजबूर करणारे तुमचे बापजादे शिवाजी महाराजांची महती काय समजणार ..?

यावर सावित्री खवळून बोलली....ते काहीही असो....शिर्क्यांची जरी दौलत महाराजांच्या सैन्यापुढे तोकडी असली तरी आमच्या राज्यापुरते आम्ही सुखी आहोत....कोणीही दुखी नाही...आमच्या आबांच्या वर निष्ठा बाळगणारी कित्येक जण तरी आहे....!

निष्ठा ..?

खंडोजी सुध्दा संतापाने बोलला ...!

निष्ठा सत्कारणी असावी....आगलाव्या आगंतुक आदिलशाहिवर कसली निष्ठा ?

ज्यांना माणुस आणि जनावरे यातला भेद माहिती नही...ज्यांचा इतिहास हा कत्तली आणि जाळपोळी ,बलात्कार,लुटालूट यांनी भरलेला आहे.

350 वर्ष जुलूम जबरदस्ती करणारे तुमचे आदिलशाही हात तोडून टाकले आमच्या महाराजांनी..!

आज महाराष्ट्र सुखात आहे,तो केवळ महाराजांच्या पुण्याईमुळे...बस्स...आम्ही त्यांच्यासाठी जीवही देऊ...!

बोलून ताकत वाया घालवू नका...क्षणात सावित्री बोलून गेली...असेल हिमत तर माझ्याशी चार हात कर आणि तुझा प्राण वाचव...मी पण माझ्या राज्यासाठी प्राण देऊ शकते...!

सावित्रीच्या आकस्मित आव्हानाने खंडोजी सावध झाला,तितक्यात सावित्री ने खंडोजी वर जबरदस्त प्रहार सुरु केले...खंडोजीचा तोल गेला,पण क्षणात सावध होऊन त्याने गिरकी घेत,सावित्री चा हात मुरगळुन मागे आवळत बोलला....बाईसाहेब...आम्ही शिवछत्रपतींचे शिपाई आहोत,स्त्रिया वर कधीच हात उगारत नसतो...बऱ्या बोलान गप्प बसा नाहीतर हात पाय बांधून उचलून न्यावं लागेल...!

सवित्रीचा हात घट्ट मागे धरल्याने तिचा आवेश पूर्ण मावळला...!

हे सर्व सुरु असताना जंगलातून एक बाण वेगाने बाहेर आला ज्याने खंडोजी च्या पायाचा वेध घेतला,एका आर्त वेदनेने खंडोजी ला भोवोळ आली,आणि तो सावीत्री ला सोडून खाली पडला...!

क्षणात सावित्री सावध होऊन पळून जायच्या बेतात होती,

तितक्यात जंगलातून पाच पन्नास काळीकभिन्न नरभक्षक आदिवासी जमात हातात भाले, बरचें घेऊन बाहेर आली...त्यांचे ते उग्र कुरूप चेहरे पाहताच सावित्री भयकंपित झाली....!

क्रमश:

© भाग क्र.१२ वा

सडसडीत देहाचे,अंगावर,शरीरावर चित्रविचित्र पांढरे पट्टे ओढलेले,केवळ लज्जारक्षणाएवढे कपडे घातलेले ते भिल्ल जमातीचे लोक कमालीचे क्रूर असावेत हे त्यांच्या चेहऱ्यावरुनच दिसत होते...!

एकाने पुढे होऊन सावित्रीच्या दंडाला पकडायचा प्रयत्न केला,पण सावित्रीने त्याचा हात वरच्यावर पकडून हिसडा मारला,त्याचा तोल जाऊन तो खाली पडला.आपल्या साथीदाराला खाली पडलेले पाहताक्षणी ते भिल्ल बेताल किंचाळत सावित्रीच्या रोखाने धावत सुटले आणि ते पाहताच सावित्री सुद्धा पुन्हा नदीच्या दिशेने धावू लागली...पुढे नदी,पाठीमागे भिल्ल अश्या विचित्र परिस्थितीत तिने कशाचाही विचार न करता नदीच्या प्रवाहात उडी टाकली.

नदीच्या वेगवान धारेत ती वाहून जाऊ लागली,आणि तिच्यापाठोपाठ ते सर्वच्या सर्व भिल्लही नदीत उडी मारून सवित्रीचा पाठलाग सुरु ठेवला.

बराच वेळ पाण्यात वाहत गेल्यानंतर एका वळणावर असलेल्या गुंफेत सावित्रीने पोहणे सुरु केले आणि काही वेळ पोचल्यानंतर गुंफेत पोहचली...!

पोहून दमलेली सावीत्री त्या गुहेत दमछाक होऊन पडली,पण आपल्या पाठीमागून भिल्ल येत आहेत याची जाणीव तिला होताच ती गुहेतील पाण्यात हळू हळू चालू लागली...!

बराच वेळ चालून झाला आणि गुहेतील पाणी कमी होत जमीन लागली...क्षणात ती आत धावत सुटली.

बराच वेळ तिने धावणे सुरु ठेवल्यानंतर सूर्यकिरणांचा दूरवर प्रकाश दिसू लागला.

ती त्या प्रकाशाकडे धावली आणि तिला जाणवले की आपल्या पाठीमागे भिल्लांचा पाठलाग अजूनही होत आहे.

ती त्या प्रकाशाजवळ आली.

एक पुरुष आत जाईल इतक्या उंचीची ती एक वाट होती जी जंगलाच्या दुसऱ्या टोकाकडे निघत होती..!

ती त्या वाटेतून बाहेर पडली आणि जंगलात पोहचली...!

समोर एक विशाल शिळेवर चित्रविचित्र आकृत्या कोरल्या होत्या....एका उंच झाडाच्या फांदीवर एक मनुष्याच्या हाडाचा सांगाडा लटकत होता,ज्याचे पाय वर आणि हात खाली अशी स्थिती होती...!

सवित्रीचा पाय एका दगडाला थडकला व तिचा तोल गेला आणि पडली...!

काहीच अंतरावर ते भिल्ल तिचा पाठलाग करत तिच्या पर्यंत पोहचले होते....ते मनस्वी खुश झाले की बऱ्याच दिवसांनी त्यांची भूक मिटणार होती,पण...पण तितक्यात एका चित्रविचित्र आवाजाने त्या सर्वांचे लक्ष समोरच्या दगडावर गेले.

आणि भीतीने त्यांचे डोळे विस्फारले गेले....!

त्या भिल्लांचा म्होरक्या हात जोडून भीतीने बोलू लागला...ब... ब...ब बाजींद.... बाजींद...!

असे बोलत बोलत अक्षरश वाऱ्याच्या वेगाने आल्या पावली परत धाऊ लागले.

धावताना कोणी धडपडत होते,कोणी किंचाळत होते,तर कोणी जीव वाचावा म्हणून फक्त धावतच होते...त्या गुहेतून ते कोणताच विचार न करता पुन्हा नदीत उडी टाकून पोहत पोहत मागे येऊ लागले.......!

इकडे,सावित्रीला समजेना,की या भिल्लानी असे काय पाहिले ज्याला बघून हे इतके घाबरले आहेत....!

तिने स्वतःला सावरले.मन खंबीर केले आणि समोर च्या भव्य पाषणाकडे पाहू लागली आणि क्षणात अनेक वटवाघुळ पक्षी एकाच वेळी बाहेर पडले....!

दोन प्रचंड वाघ हळू हळू सवित्रीकडे येऊ लागले...!

एखाद्या राजाच्या ऐटीत,आणि राजबिंड्या चालीत ते दोघे चालत होते,आणि त्यांच्या मधोमध एक धिप्पाड युवक,सिंहासमान चालीने चालत होते,ते दोन वाघ जणू त्याच्या अंगरक्षकासारखे त्याच्या बरोबर चालत होते.

सरळ नाक,आग ओकणारे त्याचे घारीसारखे डोळे,चेहऱ्यावर एखाद्या राजपुत्रासारखी चमक,कमरेला लटकत असलेली तलवार,एखाद्या पुराणपुरुषांसारखे अजस्त्र बाहू,पिळदार दंड,भरीव छाती......पाहताक्षणीच कोणाच्याही हृदयाचा थरकाप उडावा असे त्या युवकाचे एकंदरीत व्यक्तिमत्व पाहत सावीत्री उभी होती...!

जंगलात सर्वत्र पक्षांचा किलबिलाट सुरु झाला,आसपास सरपटणारे निशाचर एकाच वेळी बाहेर आले....जंगली प्राणी अस्वस्थ होऊन किंचाळू लागली....जणू काही तो युवक या सर्व जंगलाचा नव्हे तर सभोवतालच्या अणूरेणुचा स्वामी होता....!

तो महत्वकांक्षी नजरेचा युवक जसाजसा सावित्रीच्या जवळ येऊ लागला,तसे तसे रात्रकिडे,पक्षी,वटवाघुळे,असंख्य लहान मोठे जीवांचा गोंगाट प्रचंड वाढू लागला,सावित्रीच्या कानाला ते सहन होईना,तिने तिचे दोन्ही हात कानावर ठेवले....तो आवाज वाढू लागला.......बस्स आता काही पावले...एकतर ते वाघ सवित्रीवर तुटून पडणार नाहीतर,हे जंगली जीव तरी सवित्रीचा प्राण घेणार....तिला हे सर्व असह्य झाले आणि तिने डोळे बंद करत प्रचंड किंचाळी फोडली........!

तीची किंचाळी ऐकताच तो युवक जाग्यावर थांबला...एक स्मित हास्य करत त्याने चहूबाजूला नजर फिरवली तसे सर्व पशुपक्षी,जीवजंतू शांत झाले....एका क्षणात सारा गोंगाट मौन झाला....!

सावीत्री ने डोळे उघडले...तिथे फक्त तो पुरुष तिच्याकडे स्मितहास्य करत उभा होता...!

इकडे,जिवाच्या आकांताने ते भिल्ल पुन्हा जिथे खंडोजी बेशुद्ध होता,तिथे आले...!

धडपडत,धापा टाकत ते खंडोजी कुठे दिसतो का ते पाहू लागले,अन क्षणात सपा-सप वार त्या भिल्लांच्या वर कोसळू लागले.

कोणाचा हात तुटून पडतो,तर कोणाचा पाय...काही क्षणात १० / १२ भिल्ल कर्दळीसारखे तुटले गेले...काही जंगलात पळून गेले ,उर्वरित तिघे चौघे हे जीवाची भिक्षा मागत जमीनीवर लोळू लागले....!

समोर पाहतो तर,खंडोजी ने विरासन घालून त्या भिल्लांच्यावर तलवार रोखून उभा होता....!

जे जीवाची भीक मागत होते,त्यातल्या एकाच्या छातीवर पाय ठेवत खंडोजी गर्जून बोलला....सांग,माझ्याबरोबर असणारी मुलगी कुठे आहे,काय केले तुम्ही...?

जिवाच्या भीतीने थरथर कापत त्यातल्या एकजण बोलला.....बाजींद......बाजींद...बाजींद.....!

असे म्हणत ते उर्वरित तिघे चौघे जंगलात धाऊ लागले...!

खंडोजी ने त्यांचा पाठलाग करायचा प्रयत्न केला आणि एकाला पकडले आणि बोलू लागला....!

बाजींद काय ??

बोल नाहीतर ही खंजीर तुझ्या छातीत घुसवेन...!

त्याचे ते बोल ऐकताच त्या भिल्लाने स्वतावर रोखलेले खंजीर धरले आणि खसकन स्वतःच्या छातीत खुपसले...आणि मान नाकारार्थी हालवत,डोळ्यात एका भीषण संकटाची खून देत तो पुट्पुटू लागला...बाजींद....बाजींद...!

क्रमश:

© भाग क्र.१३ वा.

भिल्ल जाग्यावर गतप्राण झाला.त्याच्या छातीत घुसलेला खंजीर उपसून तो कमरेला लावत खंडोजी ने त्याला खाली ठेवले.

सावधपणे चौफेर नजर फिरवत खंडोजी विचार करु लागला......"बाजींद"...काय असेल हे बाजींद...?

एव्हाना सुर्य मावळतीकडे झुकला होता,संध्याकाळच्या संधीप्रकाशाने जंगलातील झाडे झुडपे सुवर्णाची झळाळी मारत होती..!

एक दीर्घ श्वास घेऊन खंडोजी ने पायात घुसलेल्या बाणामुळे झालेल्या जखमेची वेदना सहन करत त्याला जंगलातील पाला बांधला...!

तो चालत जंगलाच्या बाहेर आला,मृत भिल्लांचे शव उचलून एका बाजूला ठेवत तो नदीच्या पात्राकडे पाहू लागला ?

मनात विचारांचे काहूर माजले.

सावीत्री कुठे गेली असेल..?

हे भिल्ल जिवाच्या आकांताने का धावत होते ?

बाजींद ....?

काय असेल हा प्रकार,ज्याचे नाव घेताच त्या भिल्लाने मरण पत्करले पण गूढ नाही सांगितले....!

हा काय प्रकार आहे,हे मात्र आता शोधून काढ्लेच पाहिजे,असा निर्धार करत खंडोजी ने त्या नदीच्या विशाल पात्रात उडी घेतली...!

नदीच्या पाण्याच्या ओढीने तो वाहू लागला,तिरकस पोहत पोहत तो किनाऱ्याकडे पाहू लागला.

बराच वेळ पोहून झाले अन त्यालाही ती गुंफा दिसली.

या स्मशान जंगलात,नदीच्या कडेला गुंफा असणे हे नक्कीच नवल आहे हे त्याने जाणले आणि त्याने त्या गुंफेकडे पोहणे सुरु केले.....!

काही वेळात गुहा जवळ आली आणि खंडोजी चे पाय जमिनीला लागले,दम खात तो गुंफेकडे चालू लागला...!

ती गुहा खूप अंधारी होती,एकेक पाऊल तोलून मापून टाकत खंडोजी गुहेच्या आत जाऊ लागला...एव्हाना गुहेतील पाणी संपून जमीन लागली होती.

बराच वेळ चालून झाले आणि गुहेच्या त्या बाजूला मंद प्रकाश दिसू लागला,नक्कीच त्या बाजूने बाहेर पडायची वाट असेल असा विचार करत खंडोजी ने कमरेची तलवार ,खंजीर उपसली आणि एका हातात तलवार,दुसऱ्या हातात खंजीर पेलून सावध पावले टाकत खंडोजी त्या गुहेतून बाहेर आला.

सुर्य पूर्ण अस्ताला गेला होता,खंडोजी जखमी होता,त्याच्या वेदना सहन करत तो सावीत्री चा माग शोधत तिथे आला होता...!

ते अगदी घनदाट अरण्य होते,रात्रपक्षी भिरभिरत होती,रातकिड्यांचा आवाज मेंदूला झिणझिण्या आणत होता..पाय पडेल तिथे टाकत खंडोजी पुढे चालू लागला आणि अचानक त्याला कोल्हेकुई सोबत रानकुत्रें केकाटल्याचा आवाज आला...त्याच्या सर्दिशी अंगावर काटे आले...आजवर इतक्या मोहिमेत हेरगिरी केली पण या जंगलातील भयनकता खरोखर अंगावर काटा आणणारी होती...!

आवंढा गिळत खंडोजी चालत होता,प्रत्येक पाऊल सांभाळून टाकत होता तितक्यात समोरच मोठ्या वडाच्या झाडामागून कोणीतरी एकदम वेगात धावत त्याच्याकडे येत होते,त्याच्या पावलांचा आवाज स्पष्ट कानी येताच खंडोजी ने विरासन पवित्रा घेतला आणि समोर पाहू लागला,त्याच्या हृदयाचे ठोके वाढले,सर्वांग घामाने भिजले...त्याने मनोमन विचार केला,ही पावले जर माणसाची नसून एखाद्या जनावराची असली,तर आपला खेळ सम्पला आज...आणी नक्कीच ते जनावर असेल,असल्या भयाण जंगलात कोण मनुष्य येतो मरायला....!

त्याने डोळे मिटून एक क्षण शिवछत्रपतींचे स्मरण केले ,ज्यांनी केवळ खंडोजीची नव्हे तर साऱ्या महाराष्ट्राची भीती घालवून आयुष्याला अर्थ प्राप्त करून दिला होता,त्यांचे क्षणभर स्मरण करुन तो मरायला,मारायला तयार झाला..!

आता क्षण दोन क्षण बस्स...काहीही होणार हे त्याने ताडले..अन...

क्षणार्धात त्याच्या मागून त्याचे कोणीतरी तोंड दाबले आणि त्याला ओढत ओढत एका झाडाच्या मागे नेले.....त्याचे तोंड दाबणार हात खूप शक्तिशाली वाटला,पण एकप्रकारची नाजूकता होती त्या हातात....त्याने ताकतीने त्या हाताची मिठी सोडवली आणि क्षणात सावध होऊन मागे पाहतो,तर ती प्रत्यक्ष "साऊ" होती...त्याने डोळे वठारले आणि भीतीने मागे सरकू लागला....तो मागे हटतोय हे पाहताच तिने त्याचा हात पकडला आणि त्याच्या ओठावर हात ठेवत मान नाकारार्थी हलवू लागली..!

हा प्रसंग सुरु असतानाच तो आवाज पुन्हा तीव्र झाला आणि झाडामागून दौडत गेला आणि जोरदार मोठ्या आरोळीने तो आवाज शांत झाला..!

आकस्मित घटनेने भांबावून गेलेल्या खंडोजीला नेमके काय सुरु आहे समजेना,त्याने प्रश्नार्थक नजरेने सवित्रीकडे पाहिले,सावित्रीने त्याच्या ओठावर दाबून ठेवलेला हात सैल करत बोलली....तुम्हाला माहिती नाही किती महाभयानक धोक्यात फसलोय आपण..!

लहानपणापासून या भागाबद्धल मी केवळ ऐकून होते,इथे घडत असणारे चित्रविचित्र प्रकार,आकस्मित घटना जे काही ऐकले होते ते आज नशिबाने भोगणे माझ्या वाटेला आले,आणि भरीस भर म्हणून तुम्हीही इथे आलात...मला खात्री आहे आपल्या दोघांपैकी कोणी जिवंत राहील असे वाटत नाही,पण नेमके आपले मरण कसे असेल याचाच मी विचार करत आहे,असे बोलत सावीत्री धाय मोकलून रडू लागली...!

तिला सावरण्याचा प्रयत्न करत खंडोजी बोलला,बाईसाहेब शांत व्हा,नेमका काय प्रकार आहे मला सांगा..असे काय आक्रीत घडले जे तुम्ही धीर सोडून बोलत आहात ते....?

मी शिवछत्रपतींचा शिलेदार आहे..संकटांशी लढणे हा माझा छंद आहे...सांगा....काय आहे इथे ....?

आलेला हुंदका आवरत ती बोलू लागली...आपण अनावधानाने एका महाभयानक जंगलात आलोय,जिथून परत जाणे यमलाही अशक्य आहे...हे जंगल "बाजींद" चे आहे...........बाजींद नाव उच्चारताच वाऱ्याची मोठी झुळूक आली,आणि सावित्रीचे केस वाऱ्यावर उडवुन गेली.....!

"बाजींद"...?

काय आहे हा प्रकार ?

मगाशी तुमच्या पाठीमागे लागलेल्या भिल्लाने जीव दिला पण बाजींद बाजींद बोलत प्राण सोडला..!

मला सांगा नेमके बाईसाहेब...मला जाणून घ्यायचे आहे ते...!

सावीत्री गूढ आवाजात सांगू लागली....बाजींद...!

असेल ही 100 एक वर्षांपूर्वीची गोष्ट,मी खूप लहान होते तेव्हा माझ्या आजीने सांगितली होती.

तशी ती आमच्या गावातल्या सर्व लोकांना माहिती आहे.

मोगलांच्या टोळधाडी महाराष्ट्रावर कोसळू लागल्या होत्या आणि गावेच्या गावे होरपळत होती...अन्याय,अत्याचार याने कहर माजला होता..!

यशवंतमाची पलीकडे 100 कोसावर असलेल्या चंद्रगड गावात तो राहत असे..!

एक अजिंक्य मल्ल, सावध नेता,कुशल राजकारणी,मुत्सद्दी सरदार..!

"बाजीराव सरदेशमुख"

त्याच्या बेडर स्वभावामुळे आणि कधीच पराभूत न होणाऱ्या चालीमुळे त्याला पंचक्रोशीतील "बाजींद" म्हणत होते...!

एक दिवस मोगली सरदार हुसेनखान आपल्या 4 हजार स्वारांना घेऊन तळकोकणात उतरला आणि त्याचा मुक्काम पडला चंद्रगड पासून अवघ्या 10 कोसावर...!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.१४ वा.

"चंद्रगड"

एक हजार दोन हजार लोकवस्तीचे गाव.

महाबळेश्वर महादेवाच्या घनदाट अरण्यातील शेवटचे टोक.

सह्याद्रीच्या दर्याखोऱ्यात बिकट अडचणीत वसलेले हे गाव.

अशा घनदाट अरण्यात राहण्याचे धाडस केवळ वाघातच असते.

चंद्रगड ची माणसे पण काही वाघापेक्षा कमी नव्हती.

अश्या हजार दोन हजार वाघांचा म्होरक्या होता चंद्रभान सरदेसाई..!

बाराव्या शतकाच्या अखेरीस महाराष्ट्रात ज्ञानेश्वर माऊली समाधिस्त झाल्या आणि सर्व महाराष्ट्रावर जणू अवकळा पसरली.

राजे रामदेवराय यादवांचा वैभवसंपन्न महाराष्ट्र गनिमांच्या परकीय सत्ताधाऱ्यांच्या टोळधाडींची रतीबाने शिकार होऊ लागला.

कर्तृत्ववान मनगटांची कित्येक राजघराणी परकीय सत्तेची मांडलिक बनू लागली.!

सत्ता,जहागिरी,स्वार्थ यासाठी स्वकीयांच्या माना तलवारीने उडवणे म्हणजे पोरखेळ होऊ लागला होता..!

स्वाभिमान,स्वत्व नावालाही शिल्लक नव्हते असे म्हटले तरी वावगे ठरणार नव्हते.

पण अशा प्रतिकूल परिस्थितीत मूळचे क्षत्रिय तेज असणारी काही छोटी छोटी राजघराणी आजही महाराष्ट्रात नावापुरते का होईना आपले अस्तित्व टिकवून होती.

आजून परकीय किंवा स्वकीय मांडलिकांच्या नजरा त्यांच्यावर पडल्या नव्हत्या...आणि पडल्याही असत्या तरी ही घराणी स्वाभिमानासाठी मरणही पत्करणारी होती.

अशा अगदी बोटावर मोजण्याइतपत शिल्लक असणाऱ्या राजघराण्यापैकी एक छोटेसे घराणे होते...चंद्रगड चे सरदेसाई घराणे..!

चंद्रभान सरदेसाई म्हणजे गावातील प्रमुख कारभारी.

गनिमांचा अन्याय,अत्याचार राजे चंद्रभान ऐकून होते.

म्हणून त्यांनी गावातील शे पाचशे तरुण पोरांची फौज तयार केली होती.

गावचे ग्रामदैवत भैरवनाथाचे अतिप्राचीन मन्दिर गावात होते,त्याच्या मागे भव्य तालीम उभी केली होती.

त्यामध्ये कुस्ती,तलवार,भाला,गदा,धनुष्य यासह अनेक युद्धप्रकारचे प्रशिक्षण सुरु होते...!

बाजीराव सरदेसाई हा चंद्रभान सरदेसाई यांचा तरुण मुलगा.

आपल्या गावावर,देवावर,वाडीलांच्यावर त्याचे खूप प्रेम होते.

ऐन तारुण्यात कुस्तीसह इतर युद्धकला त्याने लीलया आत्मसात केल्या होत्या.

नेहमी स्वप्नात वावरणाऱ्या बाजी ला एकटे राहणे खूप आवडत असे.

दिवासदीवस भर घनदाट जंगलात तो फिरत असे.

वेगवेगळ्या जंगली प्राण्यांचे आवाज त्याला समजू लागले होते.

पशुपक्ष्यांच्या अदभूत दुनिया तो समजून घेऊ लागला होता.

किडा,कीटक मुंगी पासून ते क्रूर वाघ सिंहासारखे हिंस्त्र पशूंची गूढ भाषा त्याला अवगत झाली होती.

चिमणा चिमण्यायांचे भांडण सुद्धा त्याला समःत असे.

अस्वले,हत्ती सारेच त्याच्या ओळखीचे बनले होते.

अंघोळ पाणी आवरून तालमीत कुस्तीचा सराव करत असे..अगदी दोन दोन तासांची लढत झाली की मग जोराचा ठेका सुरु होत असे.

जोराचा आकडा पाच हजार ओलांडत असे मग कुठेतरी त्याला दम लागत असे.

त्यानंतर तलवारीचे हात,दांडपट्टा याचा सराव झाला की शेरभर तुपातला शिरा न्याहारीला येत सोबत पाच शेर देशी गाईचे आकरी दूध रिचवून बाजी धनुष्यबाण अडकवून आपल्या आवडत्या "पक्ष्या" घोड्यावर मांड ठोकून जंगलात जात असे...!

आणि जे व्हायचे तेच झाले.

गनिमांची नजर या चंद्रगड वर पडली.

चंद्रगड मारल्याशिवाय तळकोकणात जाणे अवघड होते हे जाणून मोगली सरदार हुसेनखान हा त्याच्या चार हजार कडवट स्वारासह आणि कुटुंबकबिल्यासह उतरला होता.

हुसेनखान ची खबर त्वरित चंद्रभान ला समजली आणि त्याने त्वरित बाजी व सहकाऱ्यांची तातडीची बैठक बोलावली.

आता आपले गाव गनिमांची खास शिकार होण्याच्या भीतीने चंद्रभान हतबल होऊन बोलू लागला.

चार हजार सैन्यापुढे आपला टिकाव लागणे अवघड आहे त्यामुळे त्याच्या सैन्यात फूट पाडून त्याला जंगलात संपवणे हे उचित होईल त्यामुळे बाजी ला या कामाचा विडा दिला गेला.

बाजी ने आपल्या वडिलांना धीर देत आपण ही कामगिरी चोख बजावू अशी ग्वाही दिली.

बाजी ने त्याच्या विश्वासातील शंभर चिवट धारकरी निवडले आणि मध्यरात्री हुसेनखानाच्या छावणीत घुसायचे ठरवले..साधलेच तर खुद्द हुसेन ला ठार करु आणि मागे येऊ असा बेत ठरऊन ते १०० वीर वाघाच्या काळजाने निघाले.

काळा पोषाख, तलवार घेऊन ती १०० भुते जंगलाची वाट चालू लागली.

दरम्यान छावणी जवळ आल्याची चाहूल लागली.

मोगली चंद्रचांदणी चा ध्वज फडकत असलेली छावणी हुसेनखानाची आहे असे बाजीने ताडले आणि सर्व धारकर्यांना वेगवेगळी कामे सांगून स्वतासोबत ५ अंगरक्षक घेऊन तो स्वता छावणीकडे निघाला.

छावणी जवळ आली आणि त्याने मांजराची पावले टाकत, परिस्थितीचा अंदाज घेत छावणीच्या मागून चाल करायचे ठरवले.

छावणीच्या जवळ पोहचल्यानंतर बाजी ने कमरेची तलवार उपसली आणि छावणीच्या कणातीत घुसवून आत घुसला...!

हुसेनखान कुठे झोपला असावा याचा अंदाज बांधत त्याने तंबूच्या एका विभागात पाऊल टाकले तितक्यात मागून कोणीतरी त्याला घट्ट पकडले..!

क्षणात ती मिठी सोडवून त्याने समोरासमोर पवित्रा घेतला आणि समोर तोंड बांधलेला एक हशम दिसला आणि त्यांची लढाई ऐन तंबूतच जुंपली.

तलवारीच्या खनखनाटने सारी छावणी जागी झाली आणि तंबू कडे धाऊ लागली.

बाजी ने बगल देताच पुढचा हशम झुकला आणि तितक्यात त्याने आपली तलवार त्याच्या तोंडावर बांधलेल्या अवलानात घुसवली आणि ते कापड फाडले......तो हशम नसून एक स्त्री आहे हे बाजी ने पहिले...!

तिचे केस विस्कटले गेले आणि मशालीच्या उजेडात तिची सतेज कांती आणि बोलके डोळे दिसले आणि बाजींच्या हृदयाचा ठाव घेतला...!

आपण लढाईत आहोत याचे भान हरपून तो तिचे मूर्तिमंत सौंदर्य न्याहाळू लागला...इतक्यात शेकडो हशम एकाच वेळी त्याच्यावर तुटून पडले आणि दोरखंडाने त्याला बांधून मैदानात आणले गेले.

हुसेनखान स्वता युद्धाचा पोषाख घालून हातात नंगी तलवार घेऊन बाहेर आला आणि त्या स्त्री ला उद्देशून बोलला...बहुत खूब नूरजहा... हमे फक्र है की आप हमारी बेटी हो...!

बाजी ला कळले की ती मुलगी हुसेनखान ची मुलगी आहे.

चवताळलेल्या हुसेनखानाने रागाने बाजीकडे पाहत त्याची समशेर त्याच्यावर रोखली तितक्यात सारी छावणी थरारली.

साऱ्या जंगलात किडा,कीटक,साप,मुंगी पासून हत्ती,सिंह,वाघ एकाच वेळी प्रचंड गर्जना करत बाहेर पडले आणि समोर जो जो दिसेल तो तो त्यांची शिकार होऊ लागला.

हुसेनखान ला समजेना समोर काय होत आहे.

त्याची शूर फौज साप चावून, हत्तीच्या पायाखाली,अस्वलांच्या हल्लात ,वाघाच्या तोंडी मरु लागली...उरलेली वाट दिसेल तिकडे पळत सुटली....सारी फौज अस्ताव्यस्त होऊन गेली.....!

काय घडत आहे बाजीला सुद्धा समजेना...एकटा तो सोडून सर्वाना कीडा मुंगी चावत होत्या....क्षणात एक हिंस्त्र वाघ छलांग मारत नूरजहा च्या समोर आला आणि तिच्यावर हल्ला करणार इतक्यात बाजी सावध झाला आणि क्षणात एका हाताने त्या मुलगी ला बाजू करत आपली तलवार त्या वाघावर रोखली....!

बाजी ची तलवार पाहताच त्या वाघाने सपशेल माघार घेतली.

हे पाहताच बाजी ला नवल वाटले...तो सर्वत्र पाहू लागला...ही सारी जनावरे माझ्यासाठी इथवर आली आहेत याचे त्याला खूपच नवल वाटले...!

त्याने पुढे होऊन सर्वांच्याकडे पाहत जोरात आरोळी ठोकली..."थांबा".....!

त्याचा तो गगणभेदी आवाज ऐकून सारे पशु पक्षी स्तबद्ध झाले...हे पाहताच हुसेनखान सुद्धा भारावून गेला...!

चला मागे...जावा निघून...यांना आपली चूक समजली आहे....जावा निघून...!

बाजीचे हे शब्द ऐकताच सर्व सर्व किडा कीटक मुंगी,सर्प,हत्ती,वाघ,अस्वल,सिंह जसे आले होते तसे निघून गेले ....!

एव्हाना हुसेनखानाची निम्म्यापेक्षा जास्त फौज मृत्युमुखी पडली होती,उरलेली जखमी होती...!

या हिंस्त्र प्राण्यांना केवळ शब्दाने मागे घालावंणारा हा वीर कोण याचे कुतूहल हुसेनखानाला लागले होते.

त्यांने बाजी च्या रुपात दैवी अवलीयाला पाहिले आणि त्याच्या पुढे गुडघे टेकून त्याच्या समोर नतमस्तक होऊन तलवार आडवी धरली...!

बोलला...ज्याच्या केवळ नावाने मोगली दरबारातील मोठमोठे सरदार अदबीने झुकतात, ज्याची तलवार शत्रूचे रक्त पिऊन मगच म्यानात जाते असा मी हुसेनशहा महम्मदशाही तुझ्यासारख्या विरासमोर शरण जात आहे....!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.१५ वा.

समोर काय आक्रीत घडत आहे हे खुद्द बाजी ला सुद्धा समजत नव्हते.

केवळ कुतूहल,करमणूक म्हणून वन्य प्राण्यांशी आजवर त्याने संवाद साधला होता,ते वन्य प्राणी आज त्याच्यासाठी धावून आलेच पण चंद्रगड वर आलेल्या आस्मानी संकटाला त्याच्या पायाशी लोळण घ्यायला लावत होते हे पाहून तो मनोमन थक्क झाला होता...!

एक श्वास घेत त्याने समोर गुडघे टेकून तलवार दोन्ही हातात आडवी करुन मान झुकवून बसलेल्या हुसेनखानाच्या दोन्ही खांद्याना धरुन उठवले व बोलू लागला...उठिये खांनसाहेब..किसीके सामने झुकना एक वीर को शोभा नही देता...और आप तो महावीर है..!

बाजींचे ते आपुलकीचे बोलणे ऐकून हुसेनखानाने तलवार फेकून देऊन बाजी ला मिठी मारली....तो बोलू लागला..

काबुल से लेकर कंदाहार तक,और काश्मीर से लेकर कन्याकुमारी तक मेरी पुरी जिंदगी जँग मे चली गयी लेकिन आप जैसा तीलस्मी सुरमा बहाद्दर नही देखा जिसके एक इशारो पे माशाअल्ला जंगल के बेरहम जानवर भी चूप हो जाते है... अल्लाह के शरीफ बंदे कौन है आप ?

बाजी गालात किंचित हसला व बोलू लागला...

खानसाहब.. मै राजे चंद्रभान सरदेसाई का पुत्र बाजी सरदेसाई हु...चंद्रगड सलतनत का रखवाला...!

चंद्रगड.....मै तो समझा था की चंद्रगड जैसी मामुली सलतनत के लिये बादशाह हमे भेज कर मेरा अपमान कर रहे है...लेकिन आप जैसे सुरमा से मिलकर मेरा यह भरम टूट गया....आज से केवल चंद्रगड ही नही ये पुरा इलाका आज से आपका है...आ जाओ हमारे गले लग जाओ...!

दोन्ही वीरांची कडकडून मिठी झाली आणि दोघेही शाही तंबूत गेले.

जनावरांच्या हल्ल्यात शेकडो मेलेली प्रेते एका बाजूला,जखमी एका बाजूला अशी प्रतवारी करत विल्हेवाट व उपचार सुरु झाले.

नुराजहाँन ही हुसेनखानाची लेक.

हुसेनखानाला मुलगा नसल्याने त्याने आपल्या मुलीला मुलासारखे वाढवले होते.

मोगली मोहिमेत नूरजहान स्वता वडिलांच्या सोबत येत असे.

तिला तर रात्रीच्या प्रकरणाचा खूप धक्का बसला होता.

वरवर शांत,हिरवेगार दिसणारे हे जंगल किती महाभयानक आहे तिचा प्रत्यय तिला आला होता.

मोगलांची शूर सेना ते राक्षसी हत्ती सोंडेने उचलून धुणे आपटतात तसे आपटून मारत होते,वाघसिंहांनी कित्येक वीरांच्या नरडीचा घोट घेतला होता,काळवीटाची शिंगे पोटातून आरपार जाऊन आतडीच बाहेर काढत होता,कित्येक अजगरे सैनिकांना पिळखा देऊन हाडांचा चुरा करत होते,कित्येक अस्वलांची नखे हृदय फाडून हातात घेत होती...साप,विंचू कीटकांची तर किती शिकार झाली असतील त्याची मोजदाद नव्हती.

आणि ती क्रूर जनावरे किंबहुना किडे मुंगी साप सुद्धा ज्याच्या आज्ञेने माघारी गेले तो "बाजी" काय प्रकार असेल असा विचार करत ती उभी होती.

*जिवाच्या भीतीने त्या रात्री कित्येक सैनिक बिथरले होते,त्यांना धीर देण्याची ती काम करत होती तितक्यात खुद्द बाजी तिथे आला,आणि त्याला पाहून पुढचे सैनिक भीतीने पळूनच गेले....!*

बाजी ला पाहताच नुराजहान ने पदर सावरत मागे हटली....!

बाजी बोलू लागला....

आप औरत होकर इतनी अच्छि तलवार चलाती है..यह देखकर हम बहुत खुश हुये....!

आमच्या पुऱ्या हयातीत एखादी स्त्री सुद्धा इतकी अप्रतिम लढू शकते हे पाहून खरोखर नवल वाटले..."

शुक्रिया...पण काल रात्री आम्ही तुमची जी करामत पहिली ती केवळ दैवी करामत होती...कुठून शिकलात ही विद्या...?

नूरजहान चे मराठीवर प्रभुत्व पाहून बाजी आश्चर्याने बोलला....तुम्ही मराठी सुद्धा बोलता हे नवल आहे...!

नूरजहान बोलली...हो माझ्या खूप मैत्रिणी मराठी आहेत व गेली 5 वर्षे महाराष्ट्रात आहे...मराठी बोलू,समजू शकते मी...."

खूप छान....तुमची तलवार आणि भाषा दोन्हीही आम्हाला आवडल्या...आमच्या गावचा आपण पाहुणचार स्वीकारावा यासाठी मी आपणास आमच्या गावी चंद्रगड ला तुम्हास व तुमच्या वडील फौजेसह उद्याचे आमंत्रण देतो..!

किंचित लाजून ती बोलली...जरुर...आम्ही सर्व येऊ..असे बोलून ती निघून गेली...!

बाजी ने दस्तुरखुद्द हुसेनखानला फौजेसह गावात येण्याचे आमंत्रण देऊन बाजी त्याच्या पक्षा घोड्यावर त्याच्या अंगरक्षकासह दौडत गेला....!

इकडे सारे चंद्रगड राजे चंद्रभान च्या महाला समोर गोळा झाले होते.

रात्रभर गगनभेदी किंचाळ्यांनी साऱ्यांच्या काळजाचा ठाव घेतला होता.

4 हजाराच्या विरुद्ध शे दोनशे धारकरी कसे टिकणार ?

रात्रीच फन्ना उडाला असणार अशी काळजीची कुजबुज सुरु झाली होती.

आता सारे संपणार...300 वर्षे रक्ताचे पाणी करुन स्वाभिमान जपत मानाने चंद्रगड चे स्वातंत्र्य अबाधित ठेवलेले चंद्रभान व त्यांचे वंशज त्यांच्या त्यागाची हि निर्वाणीची वेळ..!

उद्या हुसेनखान व मोगली फौजेचा लोंढा चंद्रगड वर कोसळणार आणि सारे सारे नष्ट होणार..!

डोळ्यांच्या कडा ओलावत, आवंढा गिळत,मोठा श्वास घेऊन राजे चंद्रभान सार्या गावकर्यांना उद्देशून बोलले.

"गड्यानो,प्रसंग बाका आहे.आपला स्वाभिमान,स्वातंत्र्य जर टिकवायचे असेल तर आता सर्वांनी हातात शस्त्रे घ्या...जर जिंकाल तर इतिहासात अमर व्हाल आणि हारलात तर हुतात्मा व्हाल...आपली तरणी ताठी पोर काल त्या छावणीवर तुटून पडली...त्यांचे जीवाचे काही बरे वाईट झाले असेल आणि नसेल ही... आपण सर्वांनी मरेपर्यंत लढायचे....बोला....आहे मंजूर ????

मंजूर....मंजूर.....

सारा गाव एका सुरात बोलला आणि तितक्यात चंद्रगड च्या समोरच्या डोंगरातून धुळीचे लोट उडू लागले...चौताड थडाडत घोड्यांच्या टापा कानावर येऊ लागल्या....सर्वांनी नजर रोखून पाहिले आणि काळजातून आनंदाची लकेर उडाली.......बाजी......बाजी....बाजी.......!

राजे चंद्रभान धाय मोकलून रडू लागले...त्यांना विश्वास बसेना की दौडत येणारे अश्वपथक चंद्रगड च्या विजयाचे निशाण आकाशात फडफड करत येत होते....!

सारा गाव त्यांच्या स्वागताला पुढे गेला.......

बाजी व त्याचे सहकारी गावातील मुख्य प्रवेशद्वारातून आत आले आणि गावकऱ्यासमोर घोड्यावरून पाय उतार झाले.

सुवासिनी हळद कुंकू लावून त्यांचे औक्षण करु लागल्या....गावकरी फुले उधळू लागली....!

चंद्रगड चे स्वातंत्र्य अबाधित राखून विजयाची परंपरा प्रतिकूल परिस्थितीत कायम ठेवत वाघासमान चालत आणि सार्या गावचे अभिनंदन स्वीकारत बाजी चंद्रभान राजांच्या दर्शनाला निघाला.....!

बाजीने वडिलांचे दर्शन घेतले व सविस्तर घडलेला प्रकार त्यांच्या कानावर घातला.

चंद्रभान ला विश्वास बसेना की उद्या हुसेनखान फौजेसह आपल्या गावात भोजनास येणार आहे.

त्यांने सर्व गावकर्यांना बोलावून उद्या भोजनाचे नियोजन करायचा आदेश दिला...!

दिवस उगवला ,कोंबड्याने बांग दिली आणि चंद्रगड च्या समोरच्या डोंगरावरून चांद सितारा असलेला मोगली ध्वज व मागे समुद्रासारखी मोगली फौज दिसू लागली....!

सारा गाव आनंदात होता,येणाऱ्या पाहुण्यांचा पाहुणचार करण्यात जे ते व्यस्त होते...!

आणि मजल दरमजल करत हुसेनखान मोगली फौजेसह चंद्रगड मध्ये डेरेदाखल झाला.

गावाला यात्रेचे स्वरुप आले.

प्रत्येक गावकरी तळमळीने आपल्या पाहुण्यांचा पाहुणचार करण्यात व्यस्त होता.

हुसेनखान व नूरजहान राजे चंद्रभान यांच्या महालात आदरातिथ्य स्वीकारत गेल्या.

शिंग,तुताऱ्या,हलगी या मराठ्मोठ्या पद्धतीने त्यांचे स्वागत झाले.

राजे चंद्रभान व हुसेनखान यांच्या राजकीय चर्चेला रंग चढला....!

बाजी ने नूरजहान ला सारा महाल फिरवून दाखवला.

नूरजहान बोलली....राजाजी,तुमच्या पाहूनचाराने आम्हाला आमच्या आईची आठवण झाली.

खूप चांगले लोक आहेत तुमच्या गावात,आम्ही हा तुमचा पाहूनचार कधीही विसरणार नाही...!

नूरजहान च्या बोलण्याने बाजी किंचित हसला व बोलू लागला.....

पाहुणा हा चंद्रगड वासियांना देव असतो,आणि देवाचा पाहूणचार करणे हे पुण्याचे काम आहे...!

दोघांचीही नजरेला नजर भिडली आणि एका अनामिक आकर्षणात दोघेही बांधले गेले,आणि दुनियेचा विसर पडला,दोघेही एकमेकांच्या मिठीत विसावले....देहभान विसरुन ते क्षणभर तसेच बाहुपाशात अडकले गेले होते...!

जगाचा त्यांना विसर पडला होता....शरीरे दोन मात्र मने एक झाली होती...एक अशी अनुभूती ज्यात आता मिळवायचे असे काहीच राहिले नाही असा अनुभव येतो....यालाच प्रेम म्हणतात का ?

नक्कीच....प्रेम प्रेम म्हणतात ते हेच....आयुष्यात ज्याने केले आहे त्यालाच हे समजणार...!

नाही..बिलकुल नाही...ज्याने कधी केलेच नाही फक्त त्यांनाच हे समजणार....!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.१६ वा.

वर्षानुवर्षे पावसाच्या केवळ एका थेंबाची तहान घेऊन आसुसलेल्या जमिनीवर एकाकी धुव्वाधार पावसाने सुरवात करावी,जमीनीच्या धुंद सुवासाने आसमंत दरवळून जावा आणि सारी सृष्टी तृप्त व्हावी...अगदी असेच काहीसे नुराजहाँ आणि बाजी च्या अंतर्मनात घडत होते.

एक आनंदाची अनामिक लकेर त्यांच्या सर्वांगात उठली होती.

एकमेकांच्या मिठीत स्वर्गीय सुखे अपुरी पडावीत अशी अवस्था....!

असेच काही क्षण गेले अन बाजी भानावर आला,त्याने नुराजहाँ चे बहुपाश मोठ्या मुश्किलीने सोडवले आणि एक स्मित हास्य करत बोलू लागला...!

राजकुमारीजी.. क्या जमीन और आस्मान कभी एक हो सकता है...?

माझी आणि तुमची भेट या जन्मात तरी शक्य आहे ?

यावर नुराजहाँ बोलली...!

क्यो नही राजाजी....नक्कीच...आजवर आयुष्यात जणू काही तुमचीच वाट पाहत मी जगत होते की काय असे वाटत आहे...!

दिघेही स्मितहास्य करत महाराज व हुसेनखान जिथे चर्चेत बसले होते तिथे पोहचले..!

एव्हाना सार्या गावाला यात्रेचे स्वरूप आले होते.

सर्व गावकरी मोठ्या आनंदाने हुसेनखानांच्या फौजेच्या पाहूनचारात व्यस्त होते.!

आजची रात्र सारे इथेच मुक्काम करणार होते,व उद्या दिवस उगवण्याआधी गाव सोडून जाणार होते ते कायमचेच....परत कधीही चंद्रगडवर कोणताही बादशाही अंमलदार येणार नव्हता..!

चंद्रगड चे स्वातंत्र्य अबाधित राहणार होते...!

सर्व गावकरी आनंदात होते.

राजे चंद्रभान यांच्या महालात हुसेनखान सह बाजी व नुराजहाँ यांची चर्चा रंगली होती.

हुसेनखान बाजीला बोलला...!

राजाजी..आप जितने बहादूर है,आपके पिताजी भी आपसे ज्यादा बहाद्दर है...!

राजनीती के बारे मे इनके जैसा ज्ञान मैंने आजतक किसीसे नही सुना...!

हमे फक्र है,इस दख्खन की मूहीम मे हमे आप जैसे दोस्त मिले..!

जब हम आग्रा जायेंगे आपके लिये बादशाह से जरुर दरख्वास्त करेंगे...!

यावर राजे हसत उत्तरले....!

जरुर खानसाहेब...आजवर मोगलांच्या अन्याय,अत्याचाराच्या कथा ऐकत आम्ही मोठे झालो.

आपल्यासारखा नेकदील सिपेसालार भी मोगल फौज मे हो सकता है...सचमुच हम सारे हैराण है...आपकी दोस्ती का कर्ज हम चंद्रगड के लोग कभी नही भुलेंगे...!

सर्व हसत उठले...!

बाजी राजे..क्यो न आप हमारी बेटी को आपका चंद्रगड नही दिखा लाते...!

आपकी जानवरोन की भाषा का रहस्य जरुर बताईये..!

हम और राजसाब अभी खूब बाते करेंगे..!

नक्की खानसाहब...हम राजकुमारीजी को चंद्रगड घुमाकर लाते है...शाम होणे तक हम लौट आयेंगे..!

असे म्हणून बाजी व नूरजहा निघून गेली..!

आपल्या "पक्षा" घोड्यावर मांड ठोकली आणि नुराजहाँ ने तिच्या घोड्यावर मांड ठोकून ते दोघेही दौडत चंद्रगड च्या जंगलात निघाले....!

बाजी च्या जंगलात येताच सर्व पशु पक्षी जनावर कीटकांनी एकच कल्लोळ माजवला...!

जे ते त्याच्या जवळ येऊ लागले...!

त्या जनावरांना पाहून बाजी स्मित हास्य करत नुराजहाँ ला बोलला.....!

राजकुमारीजी हे सर्व माझे सवंगडी पहा...यांच्याशिवाय मी काहीच नाही.

माझा दिवस-दीवस या सर्वांच्यासोबत जातो.

चंद्रगड ची खरी दौलत म्हणजे ही जनावरे आहेत...या सर्वांची भाषा मला समजते.

यांचे सुख दुःख सर्वकाही हे मला सांगतात व मी त्यांची माझ्या माझ्या परीने मदत करतो..!

खूप मजा येते यांच्यासोबत जीवन जगण्यात...!

यावर आश्चर्य व्यक्त करत नुराजहाँ बोलली...पण राजसाहब...या हिंस्त्र पशूंची भाषा तुम्हास कशी काय अवगत आहे ?

खरोखर हा केवळ चमत्कार आहे.

एखाद्या देवदूतालाच ही भाषा समजु शकते..खरोखर आम्ही सर्व तुमच्यापुढे नतमस्तक आहोत.

यावर हसत बाजी उत्तरला.

काही नाही राजकुमारी...एकदा एकमेकांची मने समजू लागली की जगातल्या सर्व भाषा एकच आहेत याची अनुभूती येते..!

प्रत्येक प्राण्यांचे एक वेगळे विश्व असते,प्रत्येकाला समस्या,संकटे असतात...पण मन मोकळे करायला कोणीच नसते...ज्याला आपले आपले म्हणत असतो...ते सुद्धा आपल्या माणसांची मने ओळखायला अपुरे असतात..!

बघा ना...हा ची ची करणारा प्रचंड हत्ती..पण मनाने खूपच हळवा आहे....बिचारा सर्व गोष्टी मला सांगत असतो.

हे वाघ,सिंह,सर्प,विंचू....सर्वच्या सर्व बोलू शकतात.

त्यांनाही मन आहे...फक्त मनुष्य आणि ते यांच्यातील अहंकाराचा अभेद्य पडदा जोवर लंघून आपण पुढे जात नाही...तोवर..बोलणाऱ्या माणसांचीही मने आपण समजू शकणार नाही.....!

त्यांच्या दोघांची ही चर्चाच सुरु असतानाच एक घार उंच आकाशात घिरट्या घालत घालत मोठ्याने आवाज करत खाली येऊ लागली आणि बाजींच्या अंगावर सर्दिशी काटा आला...त्याने कान टवकारून त्या घारीकडे पहिले आणि बेभान होऊन तो पक्षा घोड्यावर स्वार झाला आणि बेताल दौडत चंद्रगड च्या वाटेला लागला...!

त्याच्या पाठोपाठ नुराजहाँ पण निघाली...तिला काही समजेना की बाजी असा बेभान होऊन का निघाला आहे...ती त्याला हाका मारत होती ,पण काहीच ऐकण्याच्या मनस्थितीत तो नव्हता..!

त्याला घारीच्या एकसारख्या ओरडण्याचा अर्थ समजला होता......बाजी...तुझ्या चंद्रगड ची राखरांगोळी उठली आहे.

हजारो पठाण एका दिवसात जंगल पार करुन तुझ्या राज्यावर तुटून पडले आहेत...तुझी माणसे मरत आहेत....तुझ्या गावात आलेला हुसेनखान तुझा मित्र नसून तुझा घात करायला आलेला तुझा शत्रू आहे..."

बाजी च्या डोळ्यात आग होती.

त्याचे दौडणे बेभान झाले आणि लांबूनच लोकांच्या गगनभेदी किंचाळया त्याच्या कानी पडल्या...असंख्य लोक मोगली तलवारीखाली कापले गेले होते...शेकडो पठाण हातात नंग्या तलवारी घेऊन मुलाबाळांच्या कत्तली करत होते.

बाजी चा राहता महाल पेटला होता....सारे नष्ट झाले होते..!

राजे चंद्रभान हे हुसेनखानाशी लढता लढता गतप्राण झाले होते....!

काहीच शिल्लक नव्हते...केवळ मोगली अत्याचार दिसत होता...!

बाजी च्या डोळ्यात आता रक्त उतरले होते...समोर ते धिप्पाड मोगली हशम हातात रक्ताळलेल्या तलवारी घेऊन चंद्रगड वासीयांची कत्तल करत होते.

गोड बोलून आपला व आपल्या वडिलांचा केलेला हा विश्वासघात त्याला जिव्हारी लागला होता.

बाजी ने कमरेची तलवार उपसली आणि तुफान दौडत असलेल्या घोड्यावरून झेप टाकली ती सरळ समोर कत्तल करत असलेल्या हशमाच्या छातीवर.

तलवार छातीतून आरपार करत बाजी ने आकाशाकडे पाहत एक गगनभेदी किंचाळी फोडली आणि समोर दिसेल त्याचे तुकडे करु लागला..!

सळसळत्या नागिणीसारखी तलवार फिरू लागली आणि जो आडवे येईल त्याची खांडोळी उडू लागली.

बाजी ने केवळ एकट्याने तुफान कत्तल मांडलेली पाहून नुराजहाँ ने सुद्धा समशेर उपसली आणि तिनेही लढा सुरु केला.

आता हि लढाई केवळ बाजी ची नव्हती...तिची सुद्धा होती.

प्रत्यक्ष तिच्या बापाने असा घोर विश्वासघात केलेला तिला मनस्वी दुःखी करून गेला होता.

आता मरण आले तरी बाजी सोबत मरायला ती सिद्ध झाली आणि तिची समशेर तिच्याच फौजेचे रक्त पिऊ लागली..!

बाजी च्या किंचाळन्याने जंगलातील सर्व प्राणी चंद्रगड कडे दौडू लागली.

विषारी सर्प,काटे फेकणारी साळींदर, चित्ते,वाघ,सिंह,अस्वले,हत्ती...शेकडो प्राणी आपल्या जिवलग मित्रासाठी चंद्रगड वर तुटून पडले....आणि बाजी च्या एकाकी लढ्याला बळ मिळाले...!

हत्तीच्या पायाखाली कलिंगड फुटावे तसे मोगली सैनिकांची मुंडकी फुटू लागली.

सर्पां चावल्याने तोंडात फेस येऊन सैनिक मरु लागले...!

वाघ सिंह तर चिंध्या फाडाव्यात तशी माणसे फाडून टाकू लागळी.

साळींदराची काटे गळ्यात घुसत प्राण घेऊ लागली...!

आणि बाजी व नुराजहाँ ची तलवारी तुफान कत्तल करु लागली.

बघता बघता निम्म्यापेक्षा जास्त फौज कत्तल झाली होती.

जवळपास दोन तास चाललेले हे महाभयानक थरारनाट्य आता रंगात आले होते.

नुराजहाँ पुरती दमली होती.

तिच्या सर्वांगातून रक्ताच्या धारा वाहू लागल्या होत्या.

तिला चक्कर आली आणि ती तोल जाऊन पडली.

कत्तल आणि मरणाच्या भीतीने सारी फौज डोंगरवाटेने पळू लागली आणि बाजी चे लक्ष नुराजहाँ कडे गेले..!

त्याने क्षणात तलवार टाकली आणि तिची मान आपल्या हाती धरुन तिला सावध करु लागला...!

आता तिच्याशिवाय बाजी चे कोणी नव्हते....ती सावध झाली.

प्रचंड जखमेने रक्त खूप गेले होते..!

ती बोलू लागली.....राजे,मला माफ करा.

माझ्या वडिलांनी तुमचा क्रूर विश्वासघात केला ,तुमच्यासाठी मला मरण आले,मी माझे पाप माझ्या रक्ताने धुवून जात आहे......तुमच्यासारखा वीर मी आजवर पहिला नाही....तुम्ही बाजी नाही...तर बाजींद आहात....बाजींद....बाजींद....!

असे बोलत नुराजहाँ ने डोळे मीटले...!

साऱ्या चंद्रगड बरोबर आयुष्यात प्रथमच केलेले प्रेमही बाजींच्या आयुष्यातून कायमचे गेले म्हणून तो उठून उभा राहून जोरजोराने रडू लागला....!

इतक्यात एक बाण सु सु  करत आला आणि त्याने बाजींच्या छातीचा वेध घेतला......!

गतप्राण होऊन बाजींचे तो देह खाली कोसळला.

सारे संपले.

तेव्हापासून ते आजतागायत हे जंगल शापीत झाले आहे.

इथे येणारा प्रत्येक माणूस आजवर जिवंत माघारी गेला नाही.

आज 100 वर्षे होऊन सुद्धा बाजींद चे भूत या जंगलात भटकते..!

केवळ आम्हीच नव्हे तर मोठमोठे सत्ताधीश सुद्धा बाजींद च्या जंगलात पाऊल ठेवत नाही...!

आणि आज केवळ तुमच्या अल्लड पणामुळे एका भयानक संकटात आपण अडकलो आहोत...आपण आता बाजींद च्या जंगलात आहोत...आपले मरण नक्की...!

सावीत्री मोठ्या चिंतेत हि सारी कथा खंडोजी ला सांगत होती आणि तो लक्षपूर्वक ते ऐकत होता...!

●●क्रमश●●

© भाग क्र.१७ वा.

हुंदका देत रडत असणाऱ्या सावित्रीच्या खांद्याला धरत खंडोजी निर्धारी शब्दात बोलला....

सावीत्री....रडू नको.

हा खंडोजी तुझ्या सोबत असताना बाजींद काय..साक्षात यम जरी आला तरी त्याला चार हात करावी लागतील या खंडोजी बरोबर...!

शिवछत्रपतींचा धारकरी आहे मी,आम्हाला भुते लागत नाहीत...उलट भुतानाच आम्ही लागतो.

या खुळचट मनाच्या कल्पना असतात साऊ... असे म्हणत खंडोजी ने तलवार उपसली आणि बोलू लागला...!

आता मला हा बाजींद व त्याचे झपाटलेले जंगल काय आहे याचा उलगडा केलाच पाहिजे..असे म्हणत तो उठला..!

त्याच्या नजरेत त्याच्या विचारांचा ठामपणा होता,दृढ निश्चय होता तो स्वतःच्या मनगटावर आणि चित्तात होते ते शिवछत्रपती.

ही हिम्मत,ही ताकत त्याच्यात आली होती ती शिवाजी महाराजांच्या उत्तुंग जीवनप्रकाशामुळे..केवळ खंडोजीच नव्हे...त्यांचे सारे सारे सवंगडी उरात अशी जग जिंकायची उमेद ठेवत होते...!

मूर्तिमंत जिद्द,प्रेरणेचा झरा...महाराज शिवछत्रपती.

एव्हाना तांबडं फुटलं होत..!

त्याने पुढे होऊन रात्री ज्या आर्त किंकाळीने त्याचे लक्ष वेधून घेतले तिकडे मोर्चा वळवला.

समोरच एक मनुष्याचा देह गतप्राण होऊन पडलेला होता.

जरा निरखून पहिले अन जाणवू लागले की तो भिल्ल असावा.

कदाचित सावित्रीच्या पाठलागात तो इथवर पोचला असावा आणि "बाजींद" च्या येण्याने घाबरुन इकडे तिकडे लपला असावा व रात्री त्याला कोणीतरी ठार केले असावे...!

एक मोठा श्वास घेत खंडोजी ने सावीत्री चा हात धरला.

हातावर शिरक्याचे वैभवाचे प्रतीक उगवता सुर्य गोंदनाने गोंदले होता...!

खंडोजी बोलला...साऊ मला सांग...जर बाजींद तुझ्या समोर होता,तर त्याने तुला का ठार केले नाही ??

काहीशी घाबरत ती बोलली,

काल मी इथे पोहोचले आणि ती भयानक घटना घडली.

वेगवेगळी हिंस्त्र जंगली प्राणी किंचाळत होती.

मी क्षणात ओळखले की भिल्लांच्या भीतीने मी बाजींद च्या हद्दीत पाऊल ठेवले आहे.

आणि काल मी त्याला पाहिले.

घारे डोळे,कोवळी दाढी,अनामिक असे गूढ हास्य आणि सभोवतालच्या अणुरेणुचा स्वामी असल्याची एक प्रकारची मग्रुरी दिसत होती त्याच्या स्वभावात..!

माझी भीतीने गाळण उडाली होती,समोर दोन वाघ माझ्याकडेच येताहेत हे पाहताच मला मूर्च्छा आली..!

परत तो कुठे गेला मला काहीच आठवत नाही..!

जेव्हा जाग आली तेव्हा 2 भिल्ल अजूनही माझ्या मागावर होते,ते माझ्या शुद्धीवर येण्याची वाटच पाहत बसलेले होते.

मी सावध होताच वासनात्मक नजरेने ते हसू लागले,मी त्यांच्यावर हल्ला करत मागे पळून जाण्याचा तयारीत होते तितक्यात जंगलात पुन्हा जनावरांच्या किंचाळया पडल्या व माझ्याअगोदर तेच भिल्ल धाऊ लागले..!

धावता धावता मी इथे पोहोचले तर दुरुनच तुम्ही येताना दिसला आणि माझे हृदय अक्षरशः आनंदाने भरुन गेले,जणू माझे आपलं कोणी माझ्यासाठी इथवर आले आहे..!

मी क्षणात तुमच्या मागे येऊन तुमचे तोंड दाबत इथे लपवले आणि समोर या भिल्लाला कदाचित बाजींद किंवा त्याच्या जनावरांनी मारुन टाकले असावे...!

सर्व प्रसंग सांगत असताना सावीत्री गहिवरून रडू लागली अन खंडोजीच्या मिठीत विसावली..!

तिच्या आकस्मित मिठीने खंडोजीच्या सर्वांगातून जणू वीज थरारली...!

त्याने तिला समजवत तिची मिठी सोडवली...तो बोलू लागला...!

"साऊ... तुला पहिल्यांदाच पहिले अन आयुष्यात प्रेम कशाला म्हणतात याची अनुभूती आली.

तु बेरडाशी एकटी सामने गेलेले ऐकले आणि माझ्या हातातून काही सुटत आहे असे वाटू लागले आणि मी कोणताही विचार न करता मोहिमेवर असूनही कर्तव्य विसरुन तुझ्यामागे आलो...मी जर तुला जंगलातून घेऊन आलो नसतो तर तुलाही गमावून बसलो असतो आणि माझे कर्तव्य सुद्धा...!

माझे जितके तुझ्यावर प्रेम आहे तितकेच माझ्या कर्तव्यावर...असे म्हणत त्यानेही साऊ ला मिठी मारली...दोघेही काही क्षण तसेच उभे होते...!

माझ्यावर विश्वास ठेव..मी सर्व ठीक करेन..!

काही क्षण गेले आणि जंगलात पुन्हा बाजींद च्या येण्याची चाहूल लागली.

पशु पक्षी जनावरे किंचाळू लागली...!

सावित्रीने क्षणात खंडोजीचा हात धरला आणि म्हणाली...चला...जवळच गुहा आहे...लौकर बाहेर पडूया.... बाजींद च्या तावडीतून जिवंत राहणे सोपे नाही...!

धीराच्या शब्दात खंडोजी बोलला....

साऊ माझ्यावर विश्वास ठेव...मी सामने होते त्याच्या...साधले तर 100 वर्षाची तुमची कल्पना खोटी ठरेल..आणि तू म्हणतेस तसे खरेच निघाले..तर मात्र असा अनुभव माझ्या हेरखात्याला सांगेन...दोन्ही साधले जाईल..!

असे म्हणत तो जिकडून आवाज येत आहे तिकडे जाऊ लागला....!

दाट जंगलात किर्र झाडीत चित्रविचित्र आवाज येत होते..पुढे जाईल तसे आवाज तीव्र होत होते...आणि एक वळण घेतले तो पुढे ते विहंगम दृश्य दिसले..!

कमरेला तलवार अडकवून तो धीरगंभीर पुरुष एका मोठ्या दगडावर उभा होता..आसपास जंगली जनावरे बसली होती...!

खंडोजी व सावीत्री ला पाहताच बाजींद ने स्मित हास्य केले आणि जोरात गर्जना केली....!

"स्वागत आहे योध्या ,तुझे मी माझ्या जंगलात स्वागत करतो...असे बोलत तो दगडावरून खाली झेपावला...!

खंडोजी ला काहीच समजेना काय घडत आहे ते...हे भूत असेल तर हवेत का उडत आले नाही...जर नाही तर 100 वर्षे जगलेच कसे...डोक्यात प्रश्नांचे काहूर माजले...सावित्रीच्या तर हृदयाची घालमेल सुरु झाली...!

प्रसंगाचे गांभीर्य राखत खंडोजी ने तलवार समोरून चालत येत असलेल्या बाजींद वर रोखली...!

ते पाहताच पक्षी,कीटक आणि प्राण्यांनी पुन्हा जोरात आवाज वाढवला..वाघांच्या डरकाळ्या फुटल्या...पण शांत बाजींद ने हात वर केला तसे सर्व प्राणी शांत झाले....!

त्याने मोठ्या आवाजात एक गूढ आवाज काढला...तो एक सांकेतिक आवाज होता,क्षणात सारी जनावरे,पशु,पक्षी तिथून निघून जाऊ लागले...जंगल एकदम मोकळे भासू लागले..!

समोर चालत येत असलेल्या बाजींद ने पुन्हा दोन्ही हात वर केले आणि डोळे मिटून पुन्हा एक गूढ आवाज केला...क्षण,दुसरा क्षण...जंगलाच्या बाजूने शेकडो घोडेस्वार हातात तलवारी,भाले घेऊन हजर झाले..!

सारे जंगल स्वारांच्या गर्दीने भरून गेले...त्यातल्या एका स्वाराच्या हातात भव्य असा परमपवित्र"भगवा ध्वज" होता...!

खंडोजीने हातातील तलवार टाकली...तो पुटपुटला...भगवा जरीपटका ...?

ज्याच्यासाठी हजारो वीरांनी आयुष्याची होळी करुन ,रक्त सांडून हिंदवी स्वराज्य शिवाजी महाराजांच्या नेतृत्वाखाली निर्माण केले...असा स्वराज्याचा भगवा ध्वज त्या स्वाराच्या हातात पाहताच...खंडोजी कमरेत झुकला....एक ...दोन...तीन....मानाचे तीन मुजरे त्याने त्या परमपवित्र ध्वजाकडे पाहून केले...!

क्रमश...

© भाग क्र.१८ वा.

खंडोजी ने एक दीर्घ श्वास सोडला आणि त्या चौघांकडे एक दृष्टिक्षेप टाकला.

सर्जा,सखाराम,नारायण आणि मल्हारी गंभीर पणे खंडोजी भूतकाळ त्याच्याच तोंडून ऐकत होते..!

एव्हाना खूप दूर आपण चालत आलो आहोत याची जाणीव त्या पाचही जणांना झाली.

सखाराम बोलला....खंडोजीराव,तुमची कथा लईच भारी वळणावर गेली हाय गड्या.

जित्रापांच आवाज बी वळकता येत्यात हि मातूर नवालच हाय...!

नवाल ?

नवाल नव्हे...महाआश्चर्य होते ते.

खंडोजी बोलून गेला.

सर्जा मध्येच थांबवून सखाराम ला बोलला...कारभारी हि कथा ऐकत लई लांब आलूया आपण..निदान खंडोजीराव निदान सांगा तरी अजून कितीसा दूर जायाचं हाय आपणासनी ?

खंडोजी बोलला...झालं..अजून एक दोन कोसावर जंगलात एक गुहा लागेल..!

तिथे पोहचला कि आमचे वस्ताद काका भेटतील.

तेच तुम्हाला पुढे शिवाजी महाराजांच्या खासगीत घेऊन जातील आणि तुमचे काम मार्गी लागेल..!

यावर मल्हारी बोलला...वस्ताद घेऊन जातील म्हणजे तुम्ही नाही का येत सोबत ?

खंडोजीकडे पाहत मल्हारी बोलला.

मी नाही येऊ शकणार गड्यानो...माफ करा.

मला माझ्या कर्तव्यात कसूर नाही करता यायची.

मी मोहिमेवर असलेला शिपाईगडी,अजून मला सावित्रीला शोधायची आहे.

पण,तुम्हाला मी वाट दाखवतो गुहेची...तिथं गेलात की मी,सावीत्री तुम्हाला भेटलो होतो हे सांगू नका काकांना.

विनाकारण आमची काळजी करत बसलेले असतात,उलट त्यांना सांगा...खंडोजी आणि सावीत्री आयुष्यभर स्वराज्य आणि भगव्यासाठीच जगतील... आणि त्यासाठीच मरतील..!

खंडोजी खिन्न पणे बोलला..!

पण,नकाच बोलू त्यांना की मी तुम्हाला इथवर आणले आहे.

यावर सखाराम बोलला..अहो,पण ते विचारतील ना की एवढया गुप्त वाटेने तुम्ही कसे काय आला ते ?

थोडा वेळ शांत राहून खंडोजीने त्याच्या दंडावर बांधलेली चांदीची पेटी काढली आणि सखाराम च्या हातात देत बोलला...वस्ताद काका काही विचारायच्या आत ही पेटी त्यांना दाखव आणि परवलीचा एक शब्द सांग त्यांना......"चंदन"

सखाराम ने ती पेटी जवळ घेतली आणि खंडोजीकडे पाहत बोलला...

बर मग आम्ही चौघेच जाऊन येऊ म्हणता वस्तदाना भेटायला ?

होकारार्थी मान हालवत खंडोजी बोलला ,होय सखाराम ..तुम्ही तुमची टकमकाची समस्या बोला त्यांना...ते लगेच तुम्हाला खाजगीकडे पत्र देऊन रवाना करतील.

तिकडे गेला की तुम्हाला शिवाजी महाराजांना भेटायला मिळेल आणि तुमची समस्यां कायमची सुटेल...!

हे ऐकताच चोघांच्या चेहऱ्यावर आनंद ओसंडून वाहू लागला...!

चला,अजून 1-2 कोस मी तुमच्यासोबत येतो,मग तिथून मी येऊ शकत नाही.

तुमचे काम झाले की मलाही सुटका मिळेल.

आता तुमचे काम ते माझे काम आहे असे वाटू लागले आहे...!

ते पाचही जण पुन्हा जंगलातील ती वाट चालू लागले...!

काही क्षण गेले आणि मल्हारी बोलला...खंडोजीराव पुढे काय झाले हो ,मगाशी सांगता सांगता थांबला....!

खंडोजी हसला आणि पुन्हा भूतकाळात रममाण झाला....!

बाजींद च्या फौजेचा भगवा ध्वज मला व सावीत्री ला धक्का देणारा होता.

तो ध्वज केवळ मराठ्यांची फौज वापरत होती आणि बाजींद तर भूतच आहे असे माझे आणि सावित्रीचे मत होते.

मग हा काय प्रकार असावा असे माझ्या मनात आले..!

मी मुजरा करुन होताच बाजींद माझ्या समोर आला..

आणि बोलू लागला..

खंडोजी राव...आम्ही तुम्हास व सावित्रीला ओळखतो,जणू काही आजवर आम्ही तुमचीच वाट पाहत आहोत..!

सावीत्री...काल तुझ्या मागे भिल्ल होते आणि तू इथे आलीस तेव्हा तुझ्या हातावर शिरक्याचे चिन्ह पाहताच मी समजलो की तू शिरक्याची सावीत्री आहेस,आणि खंडोजी तुम्ही बहिर्जी नाईकांच्या खास मर्जीतले....!

हे सर्व ऐकताच खंडोजी व सावीत्री थक्क झाली.

आश्चर्याने ते बाजींद कडे पाहू लागले...खंडोजी बोलला...!

पण,तुम्ही कोण आहात ?

100 वर्षे झाली बाजींद च्या कथेला...तुम्ही भूत आहात ??

यावर हसत बाजींद बोलला...भूत ?

होय,जगासाठी आम्ही भुताची फौज आहोत.

भूत म्हणून जगण्यातच आमचे खरे वैभव आहे...!

पण,आम्ही भूत नाही.....!

तुमच्यासारखीच आम्हीही माणसे आहोत.

आम्हालाही 100 वर्षे ज्या गोष्टीसाठी असे जीवन स्वीकारले त्यातून मुक्ती पाहिजे खंडोजीराव,म्हणून आम्ही आजवर तुम्हा दोघांची वाट पाहतोय...!

काय ?

आम्हा दोघांची वाट पाहताय?

खंडोजी आश्चर्याने बोलला....!

मला खरोखर इथे काय घडतंय सांगा...तुम्ही आमची वाट पाहताय याचा काय अर्थ ?

मला जाणून घ्यायचे आहे सर्व...!

बाजींद शांतपणे बोलू लागला..........

त्या दिवशी हुसेनखान व त्याच्या फौजेने केलेली गद्दारी चंद्रगड च्या विनाशाला कारणीभूत ठरली होती.

नूरजहा आणि बाजींद दोघेही गतप्राण झाले होते...चंद्रगड च्या जंगलातील झाडून सारे प्राणी हुसेनखानाच्या फौजेचा बळी घेत होते.

चंद्रगड चे वैभव जळून खाक होत होते...!

दिवस उगवला....साऱ्या चंद्रगड ची मसणवाट झाली होती..!

कोणीही जिवंत नव्हते...ठायी ठायी गतप्राण झालेले वीर दिसत होते...तितक्यात एक पोरगासावळा मुलगा जखमी अवस्थेत बाहेर पडला...!

त्याचे सुर्यकांत नाव .......!

चंद्रगड च्या सरदेसाई घरण्यातलाच त्याचाशी जन्म..!

बाजींद चा चुलत भाऊ...बाजींद म्हणजे साऱ्या चंद्रगड ची शान होती...!

पण,आता सर्व संपले होते.

तो मुलगा हेलखावे खात बाजींद ला शोधू लागला,रात्रीच त्याची लवलवणारी तलवार त्याने पाहिली होती...!

दुरुनच ती चमकली आणि त्याने ओळखले, की बाजींद इथेच आहे...!

काळजातुन आरपार गेलेला बाण त्यांने ताकतीने उपसला...रक्ताचा धबधबा सुरु झाला आणि एक आर्त किंकाळी फुटली...!

सुर्यकांत ने जाणले की बाजींद जिवंत आहे.

त्याने धावत जाऊन पाणी आणले आणि बाजींद ला पाजले....बाजींद ने डोळे किंचित उघडले...एक क्षण त्याने सुर्यकांत कडे पाहिले...बाजूला गतप्राण होऊन पडलेल्या नुराजहाँ कडे पाहिले...त्याच्या डोळ्यांच्या कडा ओलावल्या होत्या.....त्यांने क्षणात गळ्यात बांधलेला ताईत काढला व तो सुर्यकांत च्या हातात ठेवला....एका विलक्षण अपेक्षित नजरेने तो त्याच्याकडे पाहत होता आणि डोळे उघडे ठेऊनच तो गतप्राण झाला...!

आपल्या हाती काय देऊन बाजींद गतप्राण झाला आहे,याचे आश्चर्य सुर्यकांत ला वाटले ,त्याने खूप लक्षपूर्वक तो ताईत हाती घेतला.

त्या ताईत च्या आत नक्कीच काहीतरी गूढ होते,त्याने त्या ताइतच्या आत असणारा एक कागद बाहेर काढला...!

त्यावर काही गूढ सांकेतिक चित्रलिपी मध्ये संदेश लिहला होता...!

त्याला काहीच समजत नव्हते,त्याने तो कागद तसाच जपून ठेवला व बाजींद आणि नुराजहाँ च्या पार्थिवाला अग्नी दिला..!

इतर हजारो मृतदेह तो एकटा 4-5 दिवस पुरत होता.

जंगलातील कंदमुळे खाऊन तो जगू लागला.

रोज रात्री झोपताना तो त्या कागदाचा अर्थ लावत होता पण समजत नव्हते...!

एक हत्ती....दोन वाघ....एक नागमोडी वळण घेतलेला साप....पाण्याचा धबधबा......आणि मुंग्यांचे वारूळ..!

बरोबर मध्ये एक सोनेरी रंगात वहीचे चित्र होते..!

ज्याअर्थी मरत असताना बाजींद ने ते त्याला दिले होते त्याअर्थी नक्कीच काहीतरी ते विलक्षण असणार म्हणून तो रोज ते पाहत असे....!

एके दिवशी तो जंगलात फळे,कंद गोळा करत होता आणि पाठीमागून वाघाची डरकाळी त्याच्या कानावर पडली....भीतीने सर्वांग थरारले...चुकून आपण वाघाच्या परिसरात पाऊल ठेवले असावे,त्याने त्वरित तिथून जाण्यासाठी मागे वळणार इतक्यात वाघाचे ते प्रचंड धूड समोरच उभे होते...!

त्याला पाहताच सुर्यकांत जिवाच्या आकांताने धावू लागला आणि धावता धावता तो एका ओढ्यावर बांधलेल्या लाकडी सेतुवर चढला आणि कडाड कड आवाज करत तो सेतु तुटला...तो ओढ्यात पडला आणि पोहत ओढ्याच्या किनारी लागला.

दम खात तो बसला होता,तेव्हा त्याच्या हाताला एक लालभडक मुंगी चावली...१,२,३,४.....१० हजारो मुंग्या तिथे होत्या....जणू ते जंगल मुंग्यांचे होते...त्या मुंग्यातून जायला एकच वाट होती...ती नागमोडी वाट पाहिल्यावर त्याला काहितरी आठवले...मुंग्या,नागमोडी वाट....क्षणात त्याला गळ्यात बाजींद ने दिलेला ताईत आठवला....त्याने तो काढला...तर बरोबर तसेच चित्र त्या कागदावर होते जसे समोर दिसत आहे....!

त्याने तो कागद समोर धरुन चालू लागला तर समोर एक गुहा दिसली ज्या गुहेवरून पाण्याचा धबधबा पडत होता......!

त्यांने त्या गुहेत प्रवेश मिळवला...अंधारी गुहेत तो धाडसाने चालू लागला.....खूप वेळ चालला आणि त्याला अंधारात दोन हिरे चमकल्याचा भास झाला....त्याने लक्ष देऊन पाहिले आणि अंगावर सर्दिशी काटा आला....ते दोन जिवंत वाघ होते....!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.१९ वा

सुर्यकांत ची चाहूल लागताच ती वाघांची प्रचंड धुडे शरीर झिंझाडत उठू लागली,जणू खूप दिवस ती तिथेच बसून असावीत.

सुर्यकांत ला पाहून त्यांनी मान वर करत प्रचंड डरकाळ्या फोडल्या...गुहेतील अणुरेणु शहारले...!

सुर्यकांत च्या पायाखालची जणू जमीन सरकू लागली असे ते दृश्य होते.

पण,आता माघारी फिरुन धावणे अशक्य होते..एका झेपत त्याचा घास झाला असता.

तो तसाच तटस्थ उभा राहिला.

ते दोनही वाघ बाजूला सरकू लागले..जणू ते काहीतरी खून सांगत असावेत.

सुर्यकांत ला समजेना काय घडत आहे,तितक्यात गुहेच्या प्रवेशद्वारातून भलामोठा हत्ती चित्कार करु लागला.

सुर्यकांत ची विचारशक्ती क्षीण होऊ लागली...पुढे मागे दोन्हीकडून जणू यमादेवाशी गाठ पडली होती.

तो तसाच पुढे धावु लागला...धावता धावता पायाखाली असलेल्या दगडाला ठेचकाळून तो पडला....जमिनीवर वाळलेल्या गवताची गंजी असल्याने त्याला फारसे लागले नाही.

तो उठणार इतक्यात समोर एका चौकोनी दगडावर त्याला काहीतरी वस्तू असल्याचा भास झाला...!

तो धाडस करुन समोर जाऊ लागला आणि बाजू उभा असलेल्या वाघांचे अन बाहेर उभ्या हत्तीचे किंचाळने जास्तच सुरु होते....त्याने त्या दगडावर पाहिलं...!

एका हरणाच्या कातडीमध्ये चौकोनी वस्तू बांधून ठेवल्याचे त्याच्या निदर्शनास आले.

त्याने ते हरणाचे आवलण सोडवले ,आत त्याला एक मजबूत वही दिसून आली...!

कोणत्यातरी प्राण्याच्या कातडीचे पाने असणाऱ्या त्या वहीवार नैसर्गिक रंगाने चित्रविचित्र आकृत्या कोरलेल्या होत्या..!

मोठ्या कुतूहलाने त्याने पहिले पान उघडले...तो वाचू लागला...वाचू लागला....आणि वाचतच राहिला...!

निमिषें,पळे, घटिका भूतकाळात विलीन होऊ लागल्या..तहान भूक विसरुन तो सर्वांगाने जणू डोळे करुन ती वही वाचू लागला...!

पहिला दिवस संपला... दुसरा...तिसरा...चौथा....पाचवा...!

तब्बल पाच दिवस तो आणि ती वही जणू एकरूप,एकजीव झाले होते...!

जेव्हा तो भानावर आला...तेव्हा त्याच्या डोळ्यातून धारा वाहत होत्या...अंगावरील रोमरोम पुलकीत झाले होते..!

तीच दुनिया जी पाच दिवसापूर्वीची होती..तो विचित्र नजरेने पाहत होता..!

भोवताली बसलेले ते वाघ असे का बसले होते इतके दिवस त्याचे रहस्य त्याला समजू लागले...!

विचित्र आवाज करुन त्याने त्या वाघांना जवळ बोलवले...मायेने कुरवाळले व तो थकल्या पावलांनी गुहेच्या बाहेर आला....!

समोर जो बलाढ्य हत्ती उभा होता तो शतश त्याच्यासमोर झुकून उभा होता...

तो त्या विस्तीर्ण जंगलात सर्वत्र मोठ्या आनंदाने पाहू लागला.

ते निर्जीव,निर्मनुष्य,भयप्रद जंगल त्याला विलक्षण सजीव वाटू लागले..!

आनंद अवर्णनीय होता..!

काय असे घडले होते त्याच्यासोबत ??

ती वही, साधी वही नव्हती ती बाजींद ने त्या वन्य प्राण्यांची भाषा समजून घेण्याचे जणू तंत्रच त्यात लिहले होते.

जशी माणसांची दुनिया असते,तशी प्रत्येक जीवांची पण दुनिया असते,भावभावनांचे अनेक खेळ जसे मानवी आयुष्यात होतात,अगदी तसेच पण वेगळ्या पद्धतीने प्राण्यांच्या दुनियेत होतात.

ती त्यांची भाषा शिकायचे जणू सांकेतिक स्फुट विज्ञानच बाजींद ने पुढील पिढीसाठी लिहून ठेवले होते.

ते कुठे व कसे लपवले याची माहिती कोणाला तरी दिल्याशिवाय त्याने प्राण सोडले नव्हते याची जाणीव सुर्यकांत ला झाली.

त्याचे डोळे अश्रूंनी भरुन गेले.

मग मात्र त्याने कंबर कसली.

उजाड झालेल्या चंद्रगड मध्ये पुन्हा जीव फुंकण्याचे ध्येय धरुन त्याने काम सुरु केले.

जंगली जनावरे त्याच्या एका शब्दावर काहीही करु लागली.

पण,जोवर शूरवीर मनुष्याची फौज उभी होत नव्हती तोवर बाजींद ज्या ध्येयासाठी खस्त झाला त्याच्या बलिदानाचे चीज होणार नव्हते,ज्या पवित्र भावनेने त्याने प्राण्याच्या गूढ भाषेचे ज्ञान लिहून ठेऊन त्याचा उपयोग समाजाला करता यावा ती भावना घेऊन उठलेले अनेक स्नातक निर्माण केल्याशिवाय होणार नव्हती.

या गोष्टीचा विचार करत महाराष्ट्रभरातून निस्वार्थी भावनेने प्रतिकूल परिस्थितीत लढत असलेले अनेक वीर सुर्यकांत ने एकत्र जमवले.

प्राण्यांच्या गूढ भाषा जाणणाऱ्या त्याच्या विलक्षण कौशल्याने सर्व त्याला जणू देवाचाच अवतार मानू लागले,पण प्रत्यक्षात तसे नव्हतेच...तो साधाच मनुष्य होता.

पण ज्याने जे काम उभे केले ते मात्र महान होते.

चंद्रगड ला "बाजींद" चे झपाटलेले जंगल बनवले.

इथे पाऊल ठेवणारा परका माणूस परत जिवंत जाणार नाही असा नियम बनवला गेला.

केवळ महाबलेशवर जंगल नव्हे तर अवघ्या महाराष्ट्राच्या आख्यायिकेत बाजींद बद्धल बऱ्याच अंधश्रद्धा पेरल्या गेल्या आणि ती शे दोनशे वीरांची टोळी देशासाठी जगू लागली.

पण,मर्यादा राखून..!

उभा आडवा महाराष्ट्र पारतंत्र्यात असताना शे दोनशे वीर उठून बंड कसे उभा करतील.

अशक्य होते ते,आता ते सर्व शोधत होते एक संधी.

सुर्यकांत ब्रम्हचारी राहिले व त्यांच्या फौजेतील सर्वात निस्वार्थी व पात्र धारकऱ्याला ते गूढ ज्ञान देत असत व त्याला "बाजींद" म्हणून सेनेचे नेतृत्व देत असत..!

100 वर्षे झाली हाडमांस शिंपून आम्ही हे बाजींद चे जंगल व दहशत टिकवून आहोत.

मी सध्याचा "बाजींद" या नात्याने नेतृत्व करत आहे.

गुप्तपणे सारा महाराष्ट्र फिरला ,जागोजागी अन्याय,अत्याचार पाहून काळीज तुटत होते. 

महाराष्ट्रावर परकीय आक्रमकांच्या टोळधाडी आळीपाळीने तुटून पडत होत्या.

वतने,जहागिरी यासाठी स्वकीय बांधवांचे अगदी आनंदाने गळे चिरणारी पिढी तयार होत होती.

आपण परकीय सत्तेच्या अधीन आहोत हेच लोकांना समजत नव्हते.

धर्म,मानवता नावालाही शिल्लक नसताना ,एक बाल क्रांतिकारक उठला पुण्यातून ज्याने भागवत धर्माचा भगवा पताका आपल्या राज्याचा ध्वज म्हणून जाहीर केला आणि हिंदुस्थानातील पाचही जुलमी राजवटी विरुद्ध प्रचंड लढा उभा केला ते पण कोणतीही परिस्थिती अनुकूल नसताना..!

त्यांचे नाव ..."पुण्यश्लोक शिवाजी"

महाराजांच्या या पवित्र कार्याची महती आमच्या रक्तारक्तात भिनली गेली.

तेव्हाच आम्ही ठरवले..हे बाजींद चे गूढ गुप्त ज्ञान आता फक्त आणि फक्त हिंदवी स्वराज्यासाठी द्यायचे...!

मी गेली ६ महिने आमच्या जंगलातील घरी गिधाडे खंडोजी तुझ्यावर पाळत ठेऊन आहेत.

जेव्हा तू यशवंतमाचीत कुस्ती खेळायला जाणार होतास तेव्हा स्वराज्याचे गुप्तहेर बहिर्जी नाईक यांनी तुझ्यावर सोपवलेली यशवंतमाचीची जबाबदारी हे देखील मला या पशु पक्ष्यांनी सांगितले...!

तुझा या सवित्रीवर बसलेला जीव आणि बेरडाच्या हल्ल्यात तू कर्तव्य सोडून तू चूक करणार हे मी आधीच जाणले होते, तुम्हाला नाईलाजास्तव त्या दरीत उडी टाकून पळावे लागले आणि भिल्लांच्या भीतीने तुम्हाला इथवर आणण्या इतपत सर्वच्या सर्व घटना.....आपोआप घडल्या नसून...त्या मी घडवल्या आहेत..!

तुम्ही इथे आला नसून....आणले गेला आहात...!

असे म्हणताच बाजींद पुन्हा हसू लागला...आणि त्याच्या त्या हसण्याने जंगलातील सर्व प्राणी प्रचंड कल्लोळ करु लागले...!

सायंकाळच्या संधीप्रकाशात डोक्यावर धो धो पडणारा पाऊस वाचवण्यासाठी....खंडोजी,नारायण,सखाराम,मल्हारी व सर्जा पाचही जण एका विस्तीर्ण झाडाखाली उभे होते...अंगावरील बोचरी थंडी सोसत ते चौघेही खंडोजी च्या तोंडून ती बाजींद ची विलक्षण कथा ऐकण्यात गढून गेले होते...!

सुर्य अस्ताला जाऊ लागला अन खंडोजी उठला....!

त्याला जाणवले की कथा सांगायच्या नादात सुर्य अस्ताला जात आहे...तो ताडकन उठून भर पावसात भराभर पावले टाकत जाऊ लागला....!

त्याला त्या भर पावसात बाहेर जाताना पाहताच ते चौघेही त्याला हाक मारु लागले..पण विजेचा कडकडाट आणि मुसळधार पाऊस यामुळे क्षणात तो दिसेनासा झाला...!

सखाराम ने दीर्घ श्वास घेतला आणि मल्हारी,सर्जा व नारायण कडे पाहत बोलू लागला.....!

गड्यानो,ह्यो खंडोजी साधासुधा माणूस नक्कीच नाय.

त्यो ज्या बाजींद ची कथा सांगतोय,त्यात नक्कीच कायतरी लपले आहे...चला...आजच्या रातीला निवारा हुडकुया...उद्या येरवाळी त्यो येडा नक्की हजर असलं....!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र. २० वा

पावसाचा जोर कमी झाला आणि अंधाऱ्या रस्त्याचा मागोवा घेत सखाराम व त्याचे साथीदार चालू लागले.

मध्येच वीज चमकायची आणि त्याच्या लख्ख प्रकाशात त्या रायगड परिसरातील भयान जंगलाचे स्वरूप समोर दिसायचे आणि क्षणात पुन्हा काळोख पसरायचा..!

जवळपास एक प्रहर होत आला ते चालत चालत एका विस्तीर्ण पठाराजवळ आले होते.

दूरवर काहीतरी ऐकू येत आहे याची चाहूल सखाराम ला लागली आणि त्याने कान देऊन ऐकले व बोलला...गड्यानो..दूरवर माणसांची वस्ती असण्याची दाट शक्यता आहे,मला माणसे असल्याचा आवाज येत आहे.

चला...तिकडे जाऊया..!

असे म्हणताच..सर्वजण त्या आवाजाच्या बाजूने चालू लागली.

हळूहळू तो आवाज तीव्र होऊ लागला आणि सोबत घोड्याच्या खिंकाळन्याचाही आवाज येऊ लागला...!

सखाराम ने पाहिले कि समोर कोणाची तरी छावणी पडली आहे.

पिवळा ध्वज त्यावर गरुडाचे चिन्ह असणारे निशाण समोर डौलत होते.

सावधपणे ते हळूहळू छावनिकडे सरकू लागले इतक्यात त्या चौघांच्या पाठीला कोणीतरी तलवारी लावल्या....एक म्होरक्या उच्च रवात बोलू लागला......कोण र तुम्ही ?

राजे येसाजीराव शिर्क्यांच्या छावणीची टेहळणी करता काय ?

तोवर दुसरा बोलला.....आर बोलून ताकत काय वाया घालवतोस...घाल रपाटा डोस्क्यात...!

सावध झालेल्या सखाराम ने जाणले कि ही छावणी सावित्रीच्या वडिलांची आहे ...त्याने प्रसंगावधान राखत त्या शिलेदाराला सांगितले...,

आओ शिलेदार आम्ही राजकुमारी साहेब सावित्रीबाईंचे पाहुणे आहोत....सोडा आमास्नी...!

काय...?

राजकुमारीसाहेबांचे पाहुणे ...?

एक जण बोलून गेला...!

होय,त्यांनीच रात्री इकडे बोलावले म्हणून आलोय आम्ही..!

त्याचे ते बोल ऐकताच त्या म्होरक्याने तलवारी खाली घेतल्या आणि त्या चोघांच्याकडे बघत बोलू लागला....,

तुम्हाला राणीसाहेबांचे नाव माहिती आहे म्हणजे नक्कीच तुमची ओळख असेल....चला आमच्या सोबत आम्ही राजकुमारी साहेबाना वर्दी देतो...त्यांनी जर तुम्हाला ओळखले नाही,तर तुमचे मरण नक्की...चला...!

त्या चौघांना धक्का देत छावणीकडे आणले गेले..!

ठायी ठायी हातात नंग्या तलवारी घेऊन पहारा देणाऱ्या त्या छावणीत केवळ शे-पाचशे वीर उभे होते.

मुख्य छावणीवर शिर्क्यांचा गरुडध्वज वार्यावर हिंदोळे देत होता..!

पलीत्यांच्या प्रकाशात छावणी उजळून निघाली होती.नुकत्याच झालेल्या पावसाने गारठलेली घोडी ,बैल अंग झिन्झाडत होती..!

त्या शिलेदाराने सावित्रीच्या कक्षात जाऊन वर्दी दिली आणि ते ऐकताच आत बिछान्यावर पहुडलेली सावित्री धावतच बाहेर आली.....!

सखाराम ने सावित्रीला पाहताच सुटकेचा उच्श्वास टाकला..!

सकाळी कुठे गायब झालात तुम्ही सारे ?

गंभीर मुद्रेने सावित्रीने त्या चौघांना प्रश्न केला.

काय ?

आम्ही गायब ?

बाईसाहेब रात्री आम्ही त्या मंदिरात झोपलो ,पण आम्हाला जाग आली ते एका डोंगरावर..ऐन वेळी खन्डोजीराव तिथे आले नसते तर त्या भुकेल्या वाघांनी आमची न्याहारीच केली असती....!

सखाराम उत्तरला...!

काय ?

खंडोजी आलेला.....कुठे आहे तो..?

त्याला शोधून शोधून आमच्या सर्वांचा उर फाटला आहे आणि तो असा लपंडाव खेळतोय...?

माझे डोके बधीर होत आहे बाईसाहेब....आज दिवसभर खन्डोजीराव आमच्या सोबत या जंगलातल्या डोंगरकापर्यातून इथवर चालत आले आणि सूर्य अस्ताला गेल्यावर कुठेतरी गायब झाले .....आता लिहून ठेवा तो सकाळी इथे उगवणार नक्की...!

खंडोजी दिवसभर तुमच्या सोबत होता ?

सावित्रीने प्रतिप्रश्न केला ..?

तो का असा वागत आहे समजेना..मी व माझ्या यशवंतमाचीची सारी फौज त्याला शोधत आहोत ..!

चला...मी तुम्हाला माझ्या वडिलांची ओळख देते करून..असे म्हणून सावित्री व ते चौघे महाराज येसाजीरावांच्या कक्षात गेले.....!

एका उंच अशा माचानीवर भरजरी कपडे घालून एका पुराणपुरुषाप्रमाणे बैठक घालून सोबत २-३ वीरांसोबत बैठकीत व्यस्त असलेल्या राजे येसाजीरावानी सावित्री आणि त्या चौघाकडे पाहिले...तसे काही न सांगता समोर बसलेले २-३ वीर उठून राजे येसाजी आणि सावित्रीला मुजरा करत निघून गेले...!

या या ...बसा ....समोर असलेल्या बैठक व्यवस्थेकडे बसायची खून करत राजे येसाजी बोलू लागले ...!

कालच मला आमच्या साऊ नी तुमची व्यथा सांगितली...!

तुमच्या गावाची अडचण खूप मोठी आहे गड्यानो....नक्कीच राजे शिवाजी भोसले यात लक्ष घालतील तर हा त्रास कायमचा मिटेल....पण तुमचे अभिनंदन कि इतक्या मुसळधार पावसात जीव मुठीत धरून तुम्ही लोक गावासाठी बाहेर पडलात...तुमच्यासारखी समाजाची सेवक लोक हल्ली बघायला मिळत नाहीत रे ..!

सावित्री..यांचा चांगला पाहुणचार कर आणि उद्या मात्र खन्डोजीला शोधूनच काढले पाहिजे....!

खन्डोजीचे नाव घेताच सावित्री आणि राजे येसाजींच्या डोळ्यात पाणी आले ....ते सावरत राजे बोलले....साऊ वेळ फार नाही ग आता......फक्त उद्याची रात्र...काय करायचे असेल ते आजच करा......परवाचा सूर्योदय आणि शिर्के साम्राज्य..........!

बोलता बोलता राजे येसाजीचा शब्द जड झाला आणि ते उठून पाठमोरे झाले....!

डोळ्यावर आलेले पाणी पुसत सावित्री निर्धारी आवाजात बोलत उठली.....आबा ,काळजी करू नका..!

मी तुमचीच लेक आहे ......उद्या खंडोजी ला घेऊनच मी इकडे येते....तुम्ही विश्रांती घ्या...!

असे बोलून सावित्री त्या चौघांना घेऊन वेगळ्या छावणीत परतली..!

नोकर चाकाराना बोलावून घेतले आणि सखाराम व त्याच्या सहकार्यांच्या भोजनाची व्यवस्था केली ..!

दिवसभर मर मर चालून पोटात भुकेने काहूर उठले होते..!

जेवणाचे नाव उच्चारताच चौघांचेही चेहरे कमळासारखे फुलले...!

पंचपक्वान्न ठेवलेली थाळी चौघांनी संपवायला प्रारंभ केला...!

साऊ समोर बसूनच ते पाहत होती.......

ती म्हणाली...सावकाश होऊदे भाऊ...ठसका लागेल...!

घोटभर पाण्याचा घुटका घेत सखाराम बोलला....बाईसाहेब दिसभर खंडूजी न काल रातीची तुमची कथा सांगितली आमास्नी.....लय लय पुण्यवान मानस हायसा तुम्ही म्हणून तुम्हास्नी बाजिंद न तेच्या राज्यात बोलावून घेऊन १०० वर्षाचे आक्रीत उलघडून सांगितले ते......!

क्षणभर गंभीर होऊन सावित्रीने किंचित हास्य केले आणि बोलू लागली...!

होय,पुण्य तर केलेच होते माझ्या बाप जाद्यानी पण....आम्हाला काय माहिती होत कि नियती आमच्याशी इतका क्रूर खेळ खेळत आहे ...!

सावित्री पुन्हा तिच्या आयुष्याच्या गूढ गर्भात विसरून बोलू लागली.....!

बाजिंद ने आम्हाला तिथे बोलावून घेतले आहे याची जाणीव आम्हाला झाली,पण त्यापेक्षाही त्याच्यावर अभिमान एका गोष्टीचा होता कि १०० वर्षे हि वेडी माणसे स्वताचे जीवन न जगता ,इतके गूढ ज्ञान असून देखील त्याचा गैरवापर न करता प्रसिद्धी पासून दूर राहून देशाचे काम करत होती...!

त्या रात्री आम्हाला बाजिंद ने सारे चंद्रगड फिरवून दाखवले,पाहुणचार केला आणि रात्र होताच एका गंभीर विषयाचे बोलणे करायला सुरवात केली....!

खंडोजी....१०० वर्षे आम्ही ज्या संधीच्या शोधात आहे ,ती आम्हाला तुमच्या रूपाने मिळाली आहे....!

माझे एक काम कराल ?

बाजिंद ने मोठ्या गंभीर मुद्रेने प्रश्न केला ..!

खंडोजी ने होकाराठी मान हलवत म्हणाला......बाजिंद ....मला माहिती नाही आपले जन्मोजन्मीचे काय नाते असावे ...पण तुमचे हे जे कार्य आहे ते महाराजांच्या कार्यापेक्षा कमी नाही आहे ...!

नाही,नाही खन्डोजीराव.....महाराज हिमालय तर आम्ही कुठली तर भुरटी टेकडी..ते गरुड तर आम्ही डास..!

अरे ३५० वर्षाची गानिमांची भीती सामान्य माणसांच्या मनातून काढून असामान्य कामगिरी करवून घेणारे शिवाजीराजे हे जणू शिवाचे अवतार वाटतात कधी कधी...!

माझे एक काम कराल ?

हो नक्कीच..आदेश द्या ..खंडोजी बाजिंद ला म्हणाला....!

ऐक,खंडोजी....मी बाजिंद च्या तपस्येची,संघर्षाची कमाई असलेले ते गूढ विज्ञान लिहलेली वही हिंदवी स्वराज्याच्या महान कार्याला देऊ इच्छितो...!

तू ती वही स्वराज्याचे गुप्तहेर बहिर्जी नाईक यांच्याकडे देशील का /

खंडोजी चे डोळे विस्फारले गेले...हृदयाची कंपने अतितीव्र झाली...!

निसर्गाच्या अनंत किमयेच्या एका कुलपाची चावी माझ्याकडे मिळत आहे हे ऐकूनच तो भान हरपून गेला....!

त्याला सावध करत बाजिंद बोलला.....बोल खंडोजी..माझ्यापुढे तुझ्या इतका प्रामाणिक आणि विश्वासू माणूस दुसरा कोणीच नाही....कारण......बहिर्जी नाईक हे गुप्तहेर शिवाजी महाराज,जिजाऊ मासाहेब व्यतिरिक्त माहिती असेल तर तो फक्त तू आहेस ...आणि हि वही फक्त आणि फक्त नाईकांच्या हाती गेली तरच स्वराज्याचे काम अनंत पटीने वाढेल.........!

बोल....करशील एवढे काम ?

क्षणात खंडोजी उत्तरला......!

होय....करेन हे काम मी...!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.२१ वा

खंडोजी ने मोठ्या धाडसाने बाजींद चे ते गूढ ज्ञान लिहलेली वही शिवछत्रपतीचे गुप्तहेर प्रमुख बहिर्जी नाईक यांना सोपवून ते ज्ञान हिंदवी स्वराज्याच्या कामी यावे यासाठी ती जिवावरची जोखीम पत्करली.

त्या रात्री बाजींद ने चंद्रगड ची ती मूठभर मात्र चिवट फौज आमच्या रक्षणास ठेवली व तो जंगलात काहीतरी उद्देशाने निघून गेला.

सावीत्री बोलत होती आणि सखाराम व त्याचे साथीदार जेवण आटोपून थंडगार हवेच्या झुळकात ढगाळलेल्या रात्री ती रहस्यमय कथा ऐकत होते....!

सखाराम बोलला...."बाईसाहेब...बहिर्जी नाईक यांचे नाव मी पण ऐकले आहे,स्वराज्याचे गुप्तहेर प्रमुख......पण,बाईसाहेब पुढे काय घडले..."

सावित्रीने पुन्हा दीर्घ श्वास घेतला आणि ती बोलू लागली.....!

खंडोजी व मी मोठ्या उत्सुकतेने सारा  चंद्रगड परिसर न्याहळत होतो व बाजींद च्या परतण्याची वाट पाहत होतो पण,तितक्यात जंगलात काहीतरी चमकले....क्षणाचाही विलंब न करता बाजींद ची फौज त्या दिशेने दौडू लागली...पाहतो तर एक किडकिडीत बांध्याचा ,काळा पोषाख परिधान केलेला "निशाणबारदार हारकारा" वाऱ्याच्या वेगाने नदीकडे धावू लागला...बघता बघता त्याने नदीत उडी मारुन पलीकडच्या दाट जंगलात पसार झाला...!

सर्वांच्या काळजाचा ठाव चुकला होता...हा हारकारा नेमका कोणाचा असावा ??

याने बाजींद व गूढ ज्ञानाच्या वहीच रहस्य तर नाही ना ऐकले....सर्व फौज काळजीत पडली व बाजींद कडे काही शिलेदार पाठवून दिले....!

काही वेळ तसाच गेला अन बाजींद च्या येण्याची ती भयानक चाहूल पुन्हा लागली...वाघ,सिंह,हत्ती,चित्ते..अगणित हिंस्त्र पशूंची भयानक डरकाळी व आसमंत गर्जून सोडणारा चित्कार पाहून सावीत्री व खंडोजी चे पण सर्वांग शहारले...!

बाजींद समोर येताच सर्व फौजेचे मुजरे झडले...खंडोजी व साऊ यांनी पण मुजरा केला..!

त्यांच्याकडे गंभीर नजरेने पाहत बाजींद बोलला....

"खंडोजी...तुम्ही शिर्के व सूर्यराव बेरड यांच्या युद्धात दरीवरून उडी मारुन नदीत पोहत जेव्हा इकडे येत होता तेव्हा सूर्यराव चा हारकारा तुमच्या मागावर होता...त्याने बाजींद च्या जीवनाचे व गूढ वहीचे रहस्य ऐकले आहे व तो वाऱ्याच्या वेगाने सूर्यराव पर्यंत पोहचला पण असेल..."

मोठा घात झाला आहे खंडोजी...आता सूर्यराव च्या एकाही माणसाला जिवंत ठेवणे म्हणजे साक्षात बाजींद च्या 100 वर्षाच्या परंपरेला मूठमाती देणे ठरेल...!

हे धर....असे बोलत बाजींद ने हातातून घेऊन आलेली ती गूढ ज्ञानाची वही खंडोजी कडे देत बोलू लागला...!

खंडोजी...मला वचन दे...ही वही फक्त बहिर्जी वाचतील व त्यांनाच तू देशील...तुला आई भवानीची आण आहे "

क्षणात खंडोजी उत्तरला...काळजी नसावी...प्रसंगी जीव द्यावा लागला तरी बेहत्तर ही जबाबदारी मी पार करीनच...तुम्ही बिनधास्त रहा.."

ठीक आहे...मला त्वरित सूर्यराव वर छापा मारायला हवा....तुम्ही निघा....तुम्ही आता थेट यशवंतमाची गाठा... सावित्रीचे वडील तुमची दोघांचीही काळजी करत आहेत...साऊ ला तिथे ठेव व संधी शोधून तिथून निघ व ही जबाबदारी पार पाड...तुझ्या प्रत्येक हालचाली आमचे घार, गिधाडे मला देतच राहतील...निघा आई भवानी तुम्हास यश देवो...!

आणि बघता बघता ती शे दोनशे चिवट वीरांची ध्येयवेडी सेना सूर्यराव चा खात्मा करायला निघून गेली....!

साऊ आणि खंडोजी ने पण शस्त्रे कमरेला अडकवली,खंडोजी ने ती गूढ वही मस्तकाला लावून नमस्कार केला व हरणाच्या कातडी अवलानात गुंडाळून पाठीवर बांधली व ते चंद्रगड चा निरोप घेऊन जंगलमार्गे यशवंतमाची कडे जाऊ लागले....!

चालत चालत बरेच जंगल पार करत ते खूप आत गेले होते.

सावीत्री खंडोजी ला बोलली......बहिर्जी नाईक ?

बहिर्जी नाईक कोण आहेत....बाजींद सारखा महायोद्धा ज्या माणसाची इतकी स्तुती व विश्वास ठेवतोय तो माणूस कोण आहे खंडोजीराव...?

खंडोजी हसला व बोलला....व्यक्ती ???

बहिर्जी नाईक व्यक्ती नाही...हात पाय तोंड आहे म्हणून त्यांना व्यक्ती म्हणता येईल...नाहीतर ते ना माणसात मोडले जातात ना जनावरांत....हिंदवी स्वराज्य पूर्णत्वास जावे म्हणून राजश्री शिवाजीराजे यांच्या सोबतीला ईश्वराने जणू आपला दूतच पाठवला असावा ....जसे हनुमंताविना रामायण अपूर्ण.....श्रीकृष्णाशिवाय महाभारत अधुरे.....अगदी तसेच बहिर्जी नाईक यांच्याशिवाय शिवभारत अपुरे होय....!

बहिर्जींचे वर्णन करताना खंडोजीच्या अंगावर काटे उभे राहिले होते तर डोळ्यात अश्रू....जड शब्दाने तो बोलू लागला...

साऊ...त्या महान अवलीयाने सारे जीवन शिवाजी नावाच्या देवावरुन अक्षरश ओवाळून टाकले ग....स्वतःचे आयुष्य काय जगलेच नाहीत ते.....आयुष्य सारे हिंदवी स्वराज्यासाठी वेचले.....माझ्यासारख्या शेकडो पैल्वानाच्यात देशभक्ती निर्माण करुन शिवाजी महाराजांच्या पवित्र कार्यात आणून आयुष्याचे सोनं केलं..!

बस्स...आता जगायचं तर शिवाजी राजांच्या कामासाठी...याच कामासाठी मरण जरी आलं तरी हसत स्वीकारायचं...आणि जर पुनर्जन्म खरा असेल तर याच शिवाजी महाराजांच्या हिंदवी स्वराज्याच्या कामासाठी मला पुन्हा पुन्हा जन्म मिळूदे अशी प्रार्थना आई भवानीला करेन...!

खंडोजी चे बोलणे साऊ शांतपणे ऐकत होती आणि तिचेही डोळे भरून आले.

ज्या बाजींद च्या कथा ऐकून रायगड पंचक्रोशी 100 वर्ष भीतीने गांगरून जायची असा बाजींद स्वतःच्या आयुष्याची ठेव एका अनोळखी माणसाच्या हाती देतोय कारण तो शिवाजीराजांचा माणूस आहे.....बहिर्जी नाईक सारखा माणूस स्वतःचा जीव ओवाळून टाकतो त्या स्वराज्यावर...हा खंडोजी जन्मोजन्मी सुख न मागता शिवाजीची चाकरी मिळू दे म्हणतोय...तिचेही डोळे पाणावले...तिला समजून चुकले की शिवाजी महाराज व त्यांचे कार्य किती थोर आहे ते....आबासाहेब पोकळ स्वार्थाला कवटाळून महाराजांशी वैर घेत आहेत याचीही जाणीव तिला झाली होती...तिला हुंदका आवरत नव्हता....!

तिने खंडोजी ला आश्वासन दिले की मी स्वता वडिलांना सांगेन की महाराजांचे कार्य किती उदात्त व पवित्र आहे ते...मी काही करुन त्यांना शिवाजी म्हाराजांच्या कार्यात सामील करीन....तिने तसा दृढ निश्चयच केला होता...!

यशवंतमाची....!

खंडू व साऊ गेल्यापासून सारी यशवंतमाची काळजीत होती.

सूर्यराव बेरडाच्या हल्ल्याने साऊ मरता मरता वाचली,जर खंडोजी नसता तर आज शिरक्याची अब्रू संपली असती.

सारे जंगल शोधून काढूनही ते दोघे सापडत नव्हते,राजे येसजीराव चिंतेत होते दरम्यान एका शिलेदाराने वर्दी दिली....राजे बाईसाहेब आणि खंडू राजवाड्यात आले आहेत....!

•●●क्रमश ●●•

© भाग क्र. २२ वा.

राजे येसाजीरावांच्या पत्नीला रखमाई बाईसाहेबाना सावीत्री येत आहे हे ऐकून आनंदाला पारावर राहिला नव्हता.

तिने वाड्यातील बायका एकत्र करुन पंचारती घेऊन खंडू आणि साऊ ला ओवाळून वाड्यात घेण्यासाठी घाई केली.

राजे येसाजीराव निहायत खुश होते.

शिरक्याची अब्रू सहीसलामत परत येत होती,आणि तो घेऊन येणारा खंडू आपल्या पदरी असलेला पैलवान आहे ही भावना त्याला मनस्वी आनंद देत होती..!

अनेक जखमा घेऊन व गेली कित्येक दिवसांची दगदग त्यासोबत बाजींद सारख्या आख्यायिकेतून प्रसिद्ध असलेल्या मात्र आजवर कोणी न पाहिलेल्या अवलीयाला भेटून ,त्यांचे रहस्य ऐकून सोबत त्याच्या शंभर वर्षाच्या तपस्येचा ठेवा सोबत घेऊन आपण आलो आहोत याच्या जाणिवेने सावीत्री व खंडोजी मनात एक जबाबदारीच्या भावनेत होते..जखमा व दगदग याची चिंता उरली नव्हती..!

मोठ्या आनंदात ते यशवंतमाचीत प्रवेशले..!

शिंगे तुतारीच्या निनादात आणि यशवंतमाचीच्या हजारो लोकांच्या साक्षीने सावीत्री आणि खंडोजी वाड्यात आले.

येसजीरावांच्या पत्नी व सावित्रीची आई रखमाबाईसाहेबानी दोघांना ओवाळून वाड्यात घेतले.

राजे येसजीरावांनी खंडोजी ला आनंदाने मिठीच मारली..जड शब्दात ते बोलले...खंडू आज शिरक्याची अब्रू,इज्जत केवळ तुझ्यामुळे सहीसलामत आम्ही पाहत आहोत..तुझे उपकार शिर्के कधीही विसरणार नाहीत..!

त्यांचे जोडलेले हात हातात धरत खंडोजी उद्गारला..."राजे...हे तर माझे कर्तव्य होते,तुम्ही सांगाल ते काम मी मोठ्या आनंदाने करेन"

खंडोजी चे बोलणे ऐकून राजे येसजींनी त्याला पुन्हा मिठी मारली..!

त्याच्या अंगावरच्या जखमा पाहून त्यानी त्वरित वैद्यांना बोलावून आणले...!

वैद्यांनी जखमा पाहिल्या आणि शिरक्यांच्या वाड्याच्या मागे असलेल्या विहिरीत वर्षानुवर्षे ओतून जुने घट्ट बनवलेले तूप आणून त्याच्या जखमाना लावले...कित्येक दिवसांच्या वेदना शांत होताना पाहून खंडोजी दीर्घ श्वास घेत झोपी गेला....!

सावित्रीची तिच्या क्कक्षात पहुडली आणि गेली कित्येक दिवसांची चित्तथरारक घडत गेलेल्या गोष्टी आठवण्याचा प्रयत्न करु लागली....बेरडाच्या जीवघेण्या हल्ल्यात जीवाची बाजी लावून तिला वाचवणारा खंडोजी तिला वारंवार आठवत होता...ती दरीतून मारलेली उडी...भिल्लांचा हल्ला...बाजींद चे जंगल...खंडोजी ची बहाद्दुरी आणि ज्या प्राणप्रिय ध्येयासाठी स्वतःच्या जीवाची पर्वा न करता तो यशवंतमाचीत पैलवान म्हणून आला,त्याचे ते काम सावित्रीला मनोमन आवडले होते..!

गेली कित्येक दिवस खंडोजी सहवासाची जणूकाही सवय तिला लागली होती...ती त्या रम्य आठवणीत झोपी गेली...!

खंडोजी यशवंतमाचीत आला आहे ही बातमी वाऱ्याच्या वेगाने वस्ताद काकांच्या कानावर गेली.

बहिर्जींच्या परवानगी शिवाय खंडोजी ने सावीत्री ला वाचवण्यासाठी सूर्यराव बेरडाचे जे वैर घेतले होते ते बहिर्जींच्या कानावर गेले होते.

खंडोजी ला गिरफ्तार करण्याचे आदेश वस्ताद काका व त्यांच्या तुकडीला मिळाले होते.

पण,खंडोजी सोबत आजवर शेकडो मोहिमा केलेल्या वस्ताद काकांचा खंडोजीवर जीव होता,कसेही करुन खंडोजी ला यशवंतमाचीच्या फौजेला पांगवून हिंदवी स्वराज्याचा भगवा झेंडा यशवंतमाचीवर फडकवायला जर आपण भाग पाडले, तर मात्र बहिर्जींचा राग शांत होईल असे त्यांना वाटत होते...त्यांनी त्वरित खंडोजीला भेटण्यासाठी राजे येसजीरावांच्या वाड्यातील तालमीत निघाले..!

तिकडे सूर्यराव बेरडाँच्या हेजीबाने बाजींद च्या जंगलात ऐकलेली बित्तबातमी खडानखडा सूर्यराव च्या कानी घातली.

हेजीबाने सांगितलेल्या गोष्टीवर विश्वास ठेवावा कसा हा प्रश्न सूर्यराव ला पडला !!

ठेवावा तर जे काही त्याने सांगितले ते वस्तुस्थितीला मान्य नव्हते आणि न ठेवावा तर जीवावर खेळून ही माहिती काढलेला हेजीब खोट बोलणार नव्हता...द्विधा मनस्थितीत सूर्यराव पुढच्या योजना डोक्यात आखत होता.

पण,त्याच्या डोक्यातून कृती होण्याआधीच ते डोके धडावेगळे करण्याच्या दृढ निश्चयाने "बाजींद" व त्याची चिवट फौज वायू वेगाने सूर्यराव च्या फौजेवर छापा घालण्याचा तयारीत होती.

पहाटेच्या मंद वाऱ्याची झुळूक खंडोजीच्या सर्वांगाला स्पर्श करुन गेली,गाढ झोपेतून तो उठला..!

सावित्रीच्या अनामिक ओढीने त्याला अस्वस्थ केले होते.

कित्येक संकटे सावित्रीच्या साक्षीने त्याने पार केली होती..अंगावरच्या जखमांच्या वेदना कमी झाल्या होत्या,तो तसाच उठला आणि तालमीतून बाहेर जाऊ लागला..तालमीचा दरवाजा उघडला आणि बाहेर वाड्याकडे पाहिले..!

सावित्रीला भेटलोच नाही कालपासून...त्याचे मन त्याच्याशीच बोलू लागले...चंद्रचांदण्यांचा प्रकाश आणि पहाटेचा मंदवारा....दूरवर पाहरेकर्याचा आरोळीचा बारीक आवाज आणि उरात सवित्रीबद्धलची घालमेल....खन्डोजी निश्चय करुन वाड्यात शिरला....सांधीसपाटीत बोटे घालून त्याने वाड्याची दगडी भिंत चढली आणि सावित्रीच्या कक्षाजवळ प्रवेश मिळवला..!

समोरुन दरवाजा बंद होता म्हणून पाठीमागून तो जेमतेम एक पाऊल बसेल इतक्या निमुळत्या जागेतून चालत सावित्रीच्या कक्षाजवळ असलेल्या खिडकीत गेला आणि खिडकीतून आत झेपावला..!

समईच्या सोनेरी प्रकाशात सारे दालन उजळून गेले होते,कक्षाच्या मध्यावर असलेल्या भव्य मंचकावर सावीत्री पहुडली होती..!

तिला पाहताच खंडोजीच्या हृदयाचा आवेग पुन्हा वाढला...!

तो धाडस करुन मंचकाजवळ जाणार इतक्यात सावीत्री ला कोणीतरी असल्याची जाणीव झाली आणि तिने उशाला ठेवलेला जंबिया उचलून...सावध पवित्रा घेतला आणि ओरडली..कोण आहे...?

समईच्या मंद प्रकाशात खंडोजी चा तो धिप्पाड देह तिला दिसला..!

ज्याच्या आठवणीने रात्रभर ती अस्वस्थ होती तो समोर उभा पाहून तिच्या हातातील खंजीर गळून पडले..!

बेभान होऊन तिने खंडोजीला मिठी मारली..!

खंडोजीनेही तिच्या मिठीने होणाऱ्या जखमेच्या वेदना सहन करत तिला बाहुपाशात घेतली..!

त्या वेदनेत सुद्धा मोठा आनंद होता...!

पहाटेचा मंद वारा खिडकीतून आत आला आणि समई विझली..!

पहाटेच्या रम्य वातावरणात..चंद्राच्या शीतल प्रकाशात..अंधाऱ्या खोलीत ते दोन जीव एक झाले होते...!

ना भूतकाळाची काळजी ना भविष्याची चिंता...अश्या मिठीत काळाचे भान उरत नसते..ती एक समाधी अवस्था होऊन जाते...!

अनेक योगातून असाध्य असणारी ही अवस्था केवळ प्रेमयोगातच समजते..!

केवळ आनंद...केवळ आनंद....!

त्या मिठीत स्वर्गाचे सुखही अपुरे पडावे..!

सारी यशवंतमाची पहाटेच्या वेळी गाढ निद्रा घेत होती आणि हे दोन शरीरे जणू एक जीव झाले होते...!

त्या रेशमी आठवणी डोळ्यातून अश्रुवाटे घळाघळा वाहत होत्या आणि सावीत्री आपला भूतकाळ त्या चौघांसमोर कथन करत होती...!

क्रमश:...

© भाग क्र.२३ 

सखाराम व त्याचे सवंगडी सर्वांगाचे कान करुन सावित्रीच्या तोंडून तीचा भूतकाळ ऐकत होते.

सावीत्री भरल्या नेत्रांनी तिच्या भूतकाळात रममाण झाली होती..!

"बाईसाहेब....पुढे काय झाले ?"

धाडस करुन मल्हारीने सावित्रीला प्रश्न केला.

पुढे..?

डोळ्यात आलेले अश्रू पुसत सावीत्री बोलली..!

"दैव अशी विचित्र परीक्षा का घेतो देव जाणे... जेव्हा असे वाटते की आयुष्यात सर्व संपले तेव्हा नवीन अध्याय समोर मांडते,तर जेव्हा वाटते की आता काही नको...अगदी त्याचवेळी नियतीची वाईट चपराक बसते.."

खंडोजी च्या मिठीत मी जग विसरले होते , सकाळच्या कोवळ्या सूर्यकिरणांनी पहाटेचे शीतल चांदणे विरुन गेले,रायगड च्या बाजूने आलेल्या गार वाऱ्याने आम्हीं दोघेही भानावर आलो...

खंडोजी म्हणाला....साऊ..आता तुझा विरह सहन करणे मला अशक्य आहे...!

मी आजच बहिर्जी नाईकांच्या खासगीत वर्दी धाडून त्यांची भेट घ्यायला निघतो...बाजींद ची बहुमूल्य जबाबदारी त्यांच्या हाती सुपूर्द करुन मला तुला कायमचे घेऊन जायचे आहे...

खंडोजीची मिठी सैल करत साऊ बोलली....ठीक आहे...मलाही तुमच्याशिवाय जगणे आता मुश्किल आहे..मी पण आजच आबासाहेबांची समजूत काढते..घडलेले सर्व कथन करते..शिवरायांच्या हिंदवी स्वराज्याच्या पवित्र कामात आता शिरक्याची तलवार चालावी...मी नक्कीच आबांना समजून सांगेन..."

सावित्रीचे दोन्ही खांदे घट्ट पकडून खंडोजी बोलला...

साऊ.. असे जर घडले तर माझ्यावर नाईकांनी सोपवलेली कामगिरी फत्ते होईल...रक्ताचा थेंब न सांडता यशवंतमाची स्वराज्यात आली,तर तू आणि मी जन्मोजन्मी एकत्र राहू ही शपथ मी तुला देतो...मी त्वरित खेडेबाऱ्याकडे रवाना होतो..."

सवित्रीचा निरोप घेऊन घाईने खंडोजी तालमीकडे जाऊ लागला.."

दरम्यान,हत्यारबंद शिबंदी जंगलमार्गत पेरुन खंडोजी सोबत शेवटची वाटाघाटी करायच्या उद्देशाने वस्ताद काका रात्रीच यशवंतमाची च्या हद्दीत आले होते.

खंडोजी तालमीत आला व लपवून ठेवलेली ती गुढ वही घेतली,कमरेला तलवार,पाठीला ढाल अडकवली..ढालीच्या आत ती वही लपवली आणि क्षणभर जगदंबेचे समरण केले...आता पुढचे काही तास त्याच्यासाठी खूप महत्वाचे होते..!

तिकडे सूर्यराव बेरडाने यशवंतमाची वर निकराचा हल्ला चढवायचे नियोजन केले,आजवर च्या अपमानाचा बदला राजे येसजीरावांच्या रक्ताने धुतला जाईल असे त्याने मनोमन योजले.

यशवंतमाची व बाजींद ची ती गूढ ठेव दोघांचीही तहान त्याला लागली होती..ही तहान आता केवळ शिरक्यांच्या रक्ताने शमणार होती..!

पण,सूर्यराव चे मनसुबे धुळीस मिळवण्यास बाजींद ची चिवट फौज वाऱ्याच्या वेगाने जंगलात घुसली होती...घुसली नव्हे आलीच....!

हर हर महादेव च्या गर्जनेने जंगल दुमदुमून गेले..यशवंतमाचीकडे रोखलेले सूर्यराव चे भाले मागे वळाले....तुफानी युद्धास प्रारंभ झाला...!

हल्ला कोणी केला,का केला विचार करायला सूर्यराव ला सवडच मिळाली नाही...त्याने बाजींद च्या फौजीशी निकराची लढत द्यायला सुरवात केलली. 

बाजींद च्या येण्याने जंगलातील सर्व प्राणी कमालीचे बिथरले होते..त्यांच्या गोंगाटाने आसमंत दुमदुमून गेला होता...समोरुन अनोळख्या शत्रूचा हल्ला व जंगलातील प्राण्यांनी,पक्ष्यांची,कीटकानी चालवलेला गोंगाट याने सूर्यराव ची फौज भेदरून गेली व वाट दिसेल तिकडे धावू लागले...सूर्यराव सर्वाना ओरडून थांबायचे आदेश देत होता,पण भीतीने गंगारलेली त्याची सेना काही ऐकून घ्यायच्या मनस्थितीत नव्हती..!

इकडे खंडोजी तालमीतून बाहेर पडणार इतक्यात वस्ताद काकानी तालमीचे दार उघडले...!

काकांना पाहताच खंडोजी आनंदाने बेभान झाला..त्याने वेगाने जाऊन काकांच्या चरणांना स्पर्श केला ..काकांनी त्याला उठवत मिठी मारली..!

खंडू....कसा आहेस तू ?

आणि काय करुन बसला आहेस तू ?

आपण यशवंतमाची ची रसद पांगवून यशवंतमाची स्वराज्यात आणण्यासाठी येथे आलो होतो...पण तू,शिरक्यांच्या मुलीसाठी खुद्द बहिर्जी नाईकांचा आदेश डावललास ?

मी ज्या खंडू ला ओळखतो,तो नक्कीच तू नव्हेस..."

शांतपणे ऐकून घेत खंडोजी बोलला...वस्ताद काका मला माफ करा...मला माझे कर्तव्य पूर्ण माहिती आहे..पण..पण सावित्रीच्या प्रेमात मी आकंठ बुडालो आहे...मला कर्तव्य बजावू दे...मी सवित्रीशी लग्न करणार आहे..!

घडलेला सर्व वृत्तांत खंडेराय ने वस्ताद काकांना सांगितला...बाजींद ची गूढ वही ..सर्व काही त्याने वस्ताद काकांना कथन केले...खंडेराय चा वस्ताद काकांच्यावर खूप विश्वास होता...तो बोलला 

मला त्वरित खेडेबऱ्याला पोहोच करा काका..माझी आणि नाईकांची भेट झाली पाहिजे लौकर...साऊ पण त्यांच्या वडिलांना सर्व समजून सांगून यशवंतमाची स्वराज्यात सामील करण्यास भाग पाडणार आहे...चला काका..सूर्यराव बेरडाचा निकराचा छापा कधीही यशवंतमाची वर पडणार आहे अशी खबर आहे..!

दीर्घ श्वास सोडत काका बोलले....खंडू...अरे केवळ मनपरिवर्तन करुन जर यशवंतमाची स्वराज्यात येणार असती,तर नाईकांना ही जीवघेणी कामगिरी तुझ्यावर का सोपवलिह असती...?

काही गोष्टी शब्दांनी नव्हे तर तलवारीने सुटत असतात...!

बाजींद च्या गूढ कथा आजवर मी ऐकून होतो,पण तू केलेल्या उलघड्यावरून मला तुझ्यावर कसा विश्वास ठेवावा हा प्रश्न पडला आहे..!

हे ऐकताच खंडोजीने कशाचाही विलंब न करता पाठीवर अडकवलेल्या ढालीतून ती गूढ वही काढून वस्ताद काकांच्या हाती ठेवली...काका..मी आजवर तुमच्याशी कधीही खोटे बोललो नाही..हे बघा हा पुरावा..!

त्या वहीचे अवलोकन करत वस्ताद काका कमालीचे गंभीर झाले..त्यांनी परिस्थितीचे गांभीर्य ओळखले...त्यांनी त्वरित खंडोजीला ती वही परत केली आणि बोलु लागले...

खंडोजी...खूप वेळ झाला तुझ्या येण्याला...काही क्षणात मराठ्यांची फौज यशवंतमाचीवर तुटून पडेल...तू इथे थांबू नकोस..तुला गिरफ्तार करायचे आदेश आहेत नाईकांचे....तू थांबू नकोस इथे....!

असे ऐकताच ज्वालामुखी भडकावा तसा खंडोजी भडकला...यशवंतमाचीची रसद न पांगवता जर हल्ला चढवायचा होता तर मला या कामगिरी वर का नियुक्त केले काका..?

मी सावित्रीला सांगून रक्ताचा थेंब न पडता माची स्वराज्यात आणणार होतो आणि नाईकांनी अशी आज्ञा दिलीच कशी...?

कशी दिली हे विचारायची पात्रता कोणाचीच नाही खंडोजी ..!

काका गर्जले....रक्त शिंपून उभे केलेले हे स्वराज्य असेतु हिमाचल असेच वाढावे यासाठी नाईकांनी सर्वस्वाची होळी केली आहे हे तू जाणतोस...आजवरच्या तुझ्या कामगिरीवरून तुला यशवंतमाचीची कामगिरी दिली...पण,मराठेशाहीचा शिरस्ता माहिती असूनदेखील तू स्त्री मोहात पडून कायदे मोडलेस ते कोणाला विचारून..?

ठीक आहे,तुझ्यासोबत जे घडले ते गूढ व विलक्षण आहे खंडेराय..पण..पण आता तू जर इथे मराठ्यांच्या हाती लागलास तर तुला गिरफ्तार केले जाईल...माझे एक...नाईकांचा निर्णय देव सुद्धा बदलत नाही..तिथे मी कोण आहे...वातावरण शांत होईपर्यंत तू बाहेर रहा..योग्य वेळ आल्यावर मी मध्यस्ती करीन...मग हा अनमोल ठेवा स्वराज्याच्या कामी येईल यासाठी प्रयत्न करु...!

मी निघतो आता....मला इशारत करुन फौजेला सांगावा धाडला पाहिजे....तू निघ इथून...उतरतीच्या डोंगरावर गुहेत रहा...तिथे मी येऊन भेटेन....!

असे बोलून वस्ताद काका निघून गेले होते..!

खंडोजी च्या मनात विचारांचे महावादळ सुरु झाले होते...!

इकडे सावित्रीने घडलेला सर्व वृत्तांत येसजीरावांच्या कानी घातला..व शिवाजी महाराजांना सामील होण्यासाठी कळकळून सांगितले...!

येसजीरावांच्या मनात बाजींद ची कथा ऐकून मोठी खळबळ सुरु झाली होती...!

त्याचे मन म्हणू लागले की किती वेळ महाराजांशी वैर धरायचे...सारा मुलुख शिवाजीराजांचा पोवाडा गातोय..आपणही सामील व्हावे....त्यांचे मन पालटू लागले.....पण,इतक्यात...

एक निशाणबारदार धावत आला....बोलू लागला...

राजे घात झाला...भगव्या झेंड्याच्या निशानाचची फौज यशवंतमाची वर तुटून पडली आहे...वेशीच्या रक्षकांची कत्तल उडवत ते आत घुसत आहेत...मराठ्यांचा छापा पडला आहे....

काही वेळापूर्वीच मराठ्यांना सामील होण्याचे स्वप्ने पाहणारे राजे सवित्रीवर ओरडले...पाहिलेंस...आणि तू त्यांना जाऊन मिळायला सांगत होतीस मला ?....आता मारु किंवा मरु... तू वाड्या बाहेर पडू नकोस....

असे बोलून राजे बाहेर पडले...युद्ध डँका वाजू लागला...शिरक्यांचा सेना सागर जमा झाला....

आता युद्ध....आता मोठमोठे अलंकारिक शब्द मौन राहतील...आता तलवारी बोलतील...तलवारीच चालतील...राजे येसजीरावांच्नी युद्धाचा पोषाख चढवून घोड्यावर स्वार झाले..पाठोपाठ शिरक्याची चिवट फौज....

क्रमश...

© भाग क्र.२४

दरम्यान मराठ्यांनी यशवंतमाची च्या पूर्वेकडून हल्ला चढवत पूर्व वेस कब्जात घेतली.

मराठ्यांच्या त्या निकराचा लढ्यात अग्रभागी स्वता वस्ताद काका नेतृत्व करत होते.

छत्रपती शिवाजी महाराज की जय, हर हर महादेव च्या घोषणांनी रायगड चे खोरे दुमदुमून गेले होते.

भगव्या जरी पटक्यांचे निशाण हिंदोळे घेत शिरक्यांच्या काळजात घुसत होते.

राजे येसजीरावांनी घोडदळाला आज्ञा केली व ते सुद्धा काळभैरवाच्या नावानं चांगभल आरोळी देत मराठ्यांच्या फौजेवर तुटून पडले.

तलवारीच्या खणखणाटाने यशवंतमाची हादरुन गेली होती.

कमजोर योद्धे गतप्राण होत होते,वीरांचे तांडव सुरु होते...!

इतक्यात मराठ्यांचा एक जंबियाचा गोळा फिरवणाऱ्या बहाद्दराने राजे येसजीरावांच्या रोखाने गोळा भिरकावला...!

सुदर्शन फिरावे तसा तो गोळा सुसाट वेगाने राजे येसजीरावांच्या छातीवर येऊन आदळला..!

घाव वर्मी बसल्याने ,प्रचंड तडाख्याने राजे येसजीराव घोड्यावरून खाली पडले..!

शिरक्याची फौज ते चित्र पाहून भयभीत झाली...!

घोडदळ मागे फिरू लागले.

हे पाहताच मराठ्यांच्या फौजेला अवसान शिरले...तुफान कत्तल करत ते पुढे सरकू लागले.

घोड्यावरून पडलेल्या येसजीरावांना काही अंगरक्षकांनी उचलून सावध केले.

ते शुद्धीवर आले,पण समोर शिरक्याची पीछेहाट पाहताच ते जखमी अवस्थेत पुन्हा घोड्यावर स्वार झाले.

पण,गोळ्याच्या प्रहाराने त्यांना शुद्ध टिकवणे कठीण होते...!

मराठ्यांनी जवळपास शिरक्यांच्या फौजेला कोंडीत आणले होते...आजवर अजिंक्य असलेली यशवंतमाची आज मराठे जिंकणार अशी लक्षणे दिसू लागली ..!

दूरवर यशवंतमाची च्या राजे येसजीरावांच्या वाड्यावरून "साऊ" हे सारे पाहत होती इतक्यात वाड्याच्या मागे असलेल्या तालमीतून "काळ भैरवाच्या नावाने चांगभल" च्या आरोळ्या उठल्या...राजे येसजीरावांच्या पदरी असलेले निष्ठावान शे दोनशे पैलवान युद्ध पोषाख घालून दौडत युद्धभूमीकडे धावत होते...त्यांचा म्होरक्या होता एक धिप्पाड पैलवान....दुरुनच साऊ ने त्या म्होरक्याला ओळखले होते...!

"भीमा जाधव"

खंडेराय ने यशवंतमाची च्या यात्रेत चित करुन सपशेल पराभव केलेला राजे येसजीरावांच्या खासगीतला मल्ल.

पराभवाचे उट्टे मातृभूमीचे रक्षण करुन काढण्याच्या मनसुब्याने त्वेषाने बाहेर पडला होता..!

ते शे दोनशे पैलवानांचे टोळके हातात तलवारी भाले घेऊन मराठ्यांच्या हल्ल्याचा प्रतिकार करावयास दौडू लागले...!

मजल दरमजल करत धुळीचे लोट उडवत त्या पैलवानांची पहिलीच टक्कर निकराची दिली.

पैलवानी घाव वाया जातच नव्हता..ज्यावर पडेल त्याची खांडोळी होत होती.

एक एक पैलवान 10-10 धारकरी कापू लागला.

घोड्यासकट योध्याना उचलून आपटू लागले.

जणू महाभारतात घटोत्कचाने जसा संहार पांडव सेनेचा मांडला होता तसाच संहार त्या शिरक्यांच्या नेकजात पैलवानांची मराठ्यांच्या सेनेविरुद्ध मांडला होता...!

आता थांबण्यात राम नव्हता...थांबलो तर जीव जाणार ..झाले...इशारतीची कर्णे वाजू लागली...विजयाची माळ गळ्यात पडता पडता भीमा ने ती हिसका मारुन आपल्या हाती घेतली होती.

पुढे पळणाऱ्या फौजेची त्रेधातिरपीट बघत राजे शिर्के व पैलवानांची फौज उभी होती....भीमा ने डोक्याला चढवलेले शिरस्त्राण उतरवले...आणि राजे येसजीरावांच्या समोर येऊन मुजरा केला...!

राजे निहायत खुश झाले...ते बोलले...."भीमा...अरे तू आज धावून आला नसतास तर शिरक्याची अब्रू,परंपरा सर्वकाही मोडीत निघाले असते..संपले असते सारे...असे म्हणत त्यांनी भीमाला मिठी मारली ,पण छातीवरील आघाताने त्याच्या मिठीतच मूर्च्छित येऊन पडले....सारे सैन्य राजे येसजीना घेऊन वाड्याकडे जाऊ लागले....

एक योद्धा मात्र जाणीवपूर्वक मागे उभा होता...त्याचे बलदंड बाहू घामाने डबडबले होते..हातातील नंगी समशेर रक्ताने निथळत होती....त्या रक्ताकडे पाहत त्या वीरांच्या डोळ्यात अश्रू तरळले होते....त्याने डोक्याला घातलेले शिरस्त्राण काढले व एकवार भरल्या नेत्रांनी त्या पळणाऱ्या सेनेला पाहू लागला....आणि पुन्हा यशवंतमाची कडे वळला...........

ओळखले....ओळखले.....

जँगलाट उंच झाडावर हिरव्या पाल्याची झालर अडकवून हेरगिरी करणाऱ्या शिवछत्रपतीच्या निशाणबारदार हेजीबाने ओळखले...तो वीर कोण आहे ते.....

खंडेराय.....!

होय...खंडेराय सरदेसाई...!

ज्यांनी बहिर्जींच्या खांद्याला खांदा लावून अनेक युद्धात महाराजांना यश मिळवून दिले होते....तो स्वराज्याचा गुप्तहेर...बहिर्जींचा उजवा हात...स्वराज्याशी फितूर झाला आहे...आपल्याच बांधवांची कत्तल उडवून तो अजूनही यशवंतमाचीत आहे...!

विजेच्या वेगाने ही खबर दस्तुरखुद्द बहिर्जी नाईकांच्या कानी पोचली ...!

कानात उकळते तेल ओतल्यासारखे झाले..!

डोळ्यात पश्चाताप उतरला होता...!

रायगड परिसरात एका गुप्त ठिकाणी हजारो मावळ्यांच्या पुढे बहिर्जी बसले होते आणि हेजीब खंडेरायाच्या कत्तलीचे वर्णन करत होता...!

समोर वस्ताद काका मान खाली घालून सर्व ऐकत होते...!

वा काका...चांगले शिक्षण दिले तुम्ही तुमच्या पठ्ठयाला...!

बहिर्जी नाईक ओरडले...सारी सेना भीतीने कापू लागली...बहिर्जींचा राग काय आहे सर्वाना ठाऊक होते...!

आजवर शेकडो जीवघेण्या मोहिमा करुन मेलेली माझी नजर खंड्या सारख्या फितुराला कशी ओळखू शकली नाही याचा मला पश्चात्ताप होतोय....

उद्याचा दिवस मावळ्याच्या आत स्वराज्याचा गद्दार आणि दिमाखाने महाराजांशी वैर करणारी यशवंतमाची जर स्वराज्यात आली नाही...तर तुमच्यापैकी एकाने सुद्धा मराठेशाहीचे नाव घेऊ नका..!

खंडू च्या जीवावर मोठ्या विश्वासाने माझी जीभ लवलवली होती की यशवंतमाची एका महिन्यात स्वराज्यात येईल म्हणून...आज महिना होत आला तर पदरात काय पडले ?

अपयश ....? कत्तल....? गद्दारी...?

मी जातीने उद्या माचीवर हल्ला चढवणार....

इतक्यात समोर उभे असलेले वस्ताद काका धावत समोर आले....

त्यांनी बहिर्जींच्या पायाला मिठी मारली...ते बोलले...नाईक...आम्ही जिवंत असताना तुम्ही मोहिमेवर जाणार..?

मराठेशाही शेण घालेल तोंडात...महाराज कधीही माफ करणार नाहीत...!

आजवरची माझी नोकरी रुजू धरावी आणि मला अखेरची संधी द्यावी...!

शिकस्त करुन माची स्वराज्यात घेऊन नाहीतर...हे तोंड परत कधीही तुम्हाला दाखवणार नाही नाईक....."

वस्ताद काकांच्या डोळ्यातील आग पाहून नाईकांना त्यांना उठवले...

ते बोलू लागले....काका माफ करा मला मी जहाल बोलतो.

पण,आज मराठ्यांचा धाक अवघ्या पातशाहीला आहे कारण महाराज दिलेला शब्द पाळतात.

जर शब्द पाळू शकत नसेल तर तो मराठा नव्हे....!

उद्या सायंकाळ पर्यंत वाट बघू....

नाहीतर...शिरक्याची शिबंदी पांगु अथवा न पांगु...आपल्या तलवारी यशवंतमाची वर वळल्या पाहिजेत..ज्याचे नेतृत्व मी स्वता करणार....जय भवानी...!

कराकरा पावले टाकत नाईक निघून गेले..!

इकडे यशवंतमाचीवर आनंदी आनंद होता...!

भीमा जाधव माचीचा खरा नायक ठरला होता...!

राजे येसजीरावांना शुद्ध आली होती,त्यांनी भीमा ला बोलावून घेतले होते..!

सारा दरबार भीमावर कौतुकाचा वर्षाव करत होता.

राजे बोलले.....भीमा...आज तुझ्या पराक्रमामुळे यशवंतमाची ची अब्रू वाचली.

बोल..डोंगरा एवढे उपकार आहेत तुझे माझ्यावर....काय देऊ तुला...?

धीरगंभीर मात्र मुत्सद्दी मुद्रेत उभा असणारा भिमा शांत उभा होता.

राजे मोठ्या आवाजात गर्जले..आजपासून मी शिरक्यांच्या सेनेचे सेनापती पद भीमाला बहाल करत आहे...!

हे ऐकताच सारी यशवंतमाची भिमावर फुले टाकू लागली...

बोल भीमा अजून काय हवे तुला....

भीमा शांतपणे पुढे आला....

राजे येसजीरावांना मुजरा केला व बोलू लागला...."

राजे जेव्हापासून तारुण्यात पदार्पण करुन प्रेम म्हणजे काय समजले आहे...माझ्या मनात,बुद्धीत श्वासात एकच मुलगी आहे...सावीत्री....राजे मला जर काही द्यायचेच असेल तर साऊ चा हात द्या...माझ्या प्रणापेक्षा जास्त मी तीला जपीन.....

हे ऐकताच वरच्या मजल्यावर स्रीयांच्यात उभी असलेल्या सावित्रीच्या हृदयाचे ठोके वाढले....डोळ्यात आग उतरली...ती बेभान होऊन भिमाकडे पाहू लागली...व दुसऱ्या क्षणात निघून गेली.....

राजे येसजीरावांना भीमाला काय उत्तर द्यावे समजेना....!

ते बोलले...भीमा..मी स्वता जातीने साऊ बरोबर चर्चा करुन उद्या तुला होकार-नकार सांगीन... तुझ्या सारख्या वीरांच्या हाती माझी मुलगी देणे मी भाग्याचे समजतो....असे म्हणताच सारा दरबार टाळ्या वाजवू लागला....जनतेचा कौल भीमाच्या बाजूने होता...!

दरबार बरखास्त झाला आणि भीमा तालमीत आला....पाठमोऱ्या अवस्थेत उभा असणाऱ्या खंडेरायाला मिठी मारुन भीमा बोलू लागला....खंडोजी...आज केवळ तुमच्या मुळे या भीमाचे स्वप्न पूर्ण होत आहे.

माझी गेलेली इज्जत तुम्हीच मला परत मिळवून दिली...कसे आभार मानू तुझे मला समजेना....!

हे ऐकताच खंडोजीला युद्धाच्या वेळेचा प्रसंग समोर दिसू लागला...

वस्ताद काका घाईने निघून गेले आणि यशवंतमाची ची पूर्व वेस मराठ्यांनी जिंकली होती..!

मराठ्यांची शुरता फक्त खंडोजीलाच माहिती होती....पण काही करुन ही गूढ वही सुरक्षित रहावी म्हणून त्याने यशवंतमाची बाहेरच्या डोंगरातील गुप्त गुहेत ती लपवली आणि पुन्हा यशवंतमाची त आला तर राजे येसजीराव जखमी असून यशवंतमाची हारण्यात जमा होती...!

खंडोजी ने साऊ ला भेटायला थेट वाडा गाठला व वस्तुस्थिती सांगितली....

अश्रूंनी भरलेल्या नेत्रांनी साऊ बोलली....खंडोजीराव...मला माझे राज्य आणि वडिलांचा प्राण गमावून स्वतःचा संसार थाटायचा नाही...!

एकतर मला तुमच्या तलवारीने मारुन टाका...नाहीतर माझ्या वडिलांचे प्राण वाचवा....आणि हुंदका देत ती रडू लागली....तो पोलादी पुरुष साऊ च्या प्रेमाने विरघळला आणि तडक तालमीत आला व तालमीतल्या शे दोनशे पैलवानांना जागे केले व बोलू लागला....."

अरे मर्दांनो...ज्याच्या जीवावर आजवर दूध तूप खाऊन पैलवान झालात तो तुमचा धनी तिथे बेशुद्ध पडला आहे....ज्या मातीत कुस्ती खेळाला ती माती धोक्यात आहे....भीमा सारखा भीमकाय मल्ल इथे असताना राजे येसजीराव स्वता युद्ध खेळतात हे बरे नव्हे...चला उचला समशेर आणि गाजवा मर्दुमकीचे तडाखे....जिंकलात तर नाव होईल हारलात तर अमर व्हाल....भीमा तू स्वता नेतृत्व कर आमचे...

असे म्हणत ते शे दोनशे पैलवान चवताळून मराठ्यांच्या फौजेवर तुटून पडले...स्वता खंडेराय पण होता त्यात...ज्याच्या सोबत तलवार चालवायला शिकला तीच तलवार आपल्या बंधूंच्या पोटातून आरपार करताना त्याचे काळीज तुटत होते..पण सवित्रीचा विरह मात्र यापेक्षा जीवघेणा होता म्हणून तो अखे घोडे उचलून फेकू लागला होता......

भरल्या नेत्रांनी खंडेरायला सारे आठवत होते.

क्रमश...

© भाग क्र.२५ वा.

एव्हाना दिवस उजाडला होता.

सकाळची कोवळी सूर्यकिरणे घनदाट धुक्याला जाळत वातावरणात उब निर्माण करत होती.

सुर्याची कोवळी सुर्यकिरणे सखाराम च्या मुखावर पडली आणि त्याला जाग आली.

सुर्यनारायणाच्या झिलमीत किरणात समोरच खंडोजी बसला होता.

जणु सुर्य त्राटक लावले आहे..त्याच्या डोळ्यातून घळाघळा अश्रु येत होते.

सखाराम दचकून जागा झाला व त्याच्या साथीदारांना जागे केले.

आसपास केवळ माळरान होते,ते जिथे झोपले होते तिथे केवळ सपाट खडक होता..!

सखाराम व त्याच्या साथीदारांना काहीच समजत नव्हते...रात्री सावीत्री समोर व शिरक्यांच्या छावणीत बसून खंडोजी व सवित्रीचा भुतकाळ ऐकत कधी डोळा लागला समजला नाही,आणि जाग आली या पठारावर..आणि समोर खंडोजी ला पाहुन तर त्याहून अधिक धक्का बसला...!

मोठ्या आवाजात सखाराम,सूर्याकडे पाहत बसलेल्या खंडोजीला बोलला.....

तुम्ही कधी उगवला खंडोजीराव ??

सखाराम च्या बोलण्याने भानावर आलेल्या खंडोजीने सावध होत आपले अश्रूंनी डबडबले डोळे पुसले व चौघांकडे पाहुन बोलू लागला...

"मी ?

हे काय तुम्ही उठायच्या अगोदर इथे येऊन बसलो होतो..."

आणि रात्री अचानक कुठे गायब होता तुम्ही ?

रात्री आम्ही राजे शिरक्यांच्या छावणीत होतो आणि आत्ता इथे कसे काय आलो..? सखाराम बोलला...!

अहो,रात्री हेरगिरी करावे लागते...मी शिवरायांचा निष्ठावान गुप्तहेर आहे...असतात न सांगण्यासारख्या कामगीरी...!

तुम्ही गाढ झोपेत होता आणि शिरक्याची छावणी इथून दूर गेली...मला भेटले ते सारे...फक्त तुमची झोपमोड करणे त्यांना ठीक वाटले नाही...!

सावीत्री व मी उद्या भेटणार आहे..त्या अगोदर तुम्हाला वस्ताद काकांच्याकडे घेऊन जातो...म्हणजे तुमचे काम मार्गी लागेल..व मी सवित्रीसह आमच्या मार्गाने जाऊ..."

खंडोजीच्या स्पष्टीकरनाणे मात्र सखाराम ची शन्का दूर झाली.

आसपास च्या परिसरात सुद्धा रात्रीच्या छावणीच्या खुणा स्पष्ट दिसत होत्या त्यामुळे शंका दूर झाली...."

समोरच एका गाठोड्यात खाण्याचे पदार्थ पाहून सखाराम बोलला...

हे जेवण तुम्ही आणलं काय खंडोजीराव ?

नाही...हे सावित्रीने तुमच्यासाठी ठेवले आहे...दोन घास खाऊन घ्या...आपण पुढचा प्रवास करु..!

जेवनाकडे पाहताच चौघांचेही चेहरे खुलले..ते चौघेही भाकरीचा तुकडा मोडून खाऊ लागले...."

पोटात थोडी भर गेल्याने सखाराम व त्याचे सोबती तरतरीत झाले.

मल्हारी,सर्जा,नारायण व सखाराम चौघेही आनंदी होते.

खंडोजी बोलला...गड्यानो आज फक्त एक दिवस..आज मी तुम्हाला वस्ताद काकांच्या सुपूर्द करतो,तुम्ही उद्याच राजश्री शिवाजीराजांच्या खासगी विभागात पोचते व्हाल..तुमची समस्यां कायमची मिटली जाईल......फक्त रात्र होण्याच्या आधी आपल्याला त्या गुप्तवाटेने जंगलात केवळ मला व काकांना माहिती असलेल्या गुहेत पोहचायचे आहे....

खंडोजीच्या बोलण्याने चौघे अजून आनंदी झाली...!

ते पाचही जण चालू लागले....!

धाडस करुन सखाराम बोलला....

खंडोजीराव..रात्री सावीत्री बाईसाहेब बोलत होत्या तुम्ही शिवाजीराजांशी गद्दारी केली असे बहिर्जी नाईकांचे मत झाले होते....ती कथा ऐकता ऐकता झोप आली...तुम्हाला राग येणार नसेल तर ती कथा पुढे संगशीला का ??

एक दीर्घ श्वास घेऊन मल्हारी बोलला....

राग ..?

कसला राग गड्यानो...आता खन्डोजी च्या आयुष्यात मानवी रुसवे फुगवे उरलाच नाहीत...आता जगतोय ते केवळ उपकारासाठी...

"

असे बोलून खंडोजी त्याचा भविष्यकाळ पुन्हा कथन करु लागला....!

यशवंतमाची 

राजे येसजीराव शिरक्यांच्या तालमीत रात्रभर विचारात मग्न असलेल्या खंडोजीला काहीच सुचत नव्हते....भीमाला लढायला आपण उद्युक्त करुन चूक केली असे त्याला वाटत होते...!

एकतर स्वराज्याशी हरामखोरी आणि सवित्रीचा विरह दोन्ही गोष्टी त्याला सतावत होत्या....!

डोळ्यात पश्चात्तापाचे अश्रू ओघळत होते..!

सूर्यराव बेरड आपल्या नेकजात इमानदार कडव्या फौजेला घेऊन यशवंतमाची शेजारच्या डोंगरदरीत लपला होता.

त्यांच्यावर कोणी हल्ला चढवला याचे रहस्य मात्र त्याला उलगडत नव्हते.

इकडे बाजीन्द व त्याच्या फौजेला सूर्यराव ला शोधून मारल्याशिवाय चैन पडणार नव्हता...एकदा जर का "बाजींद" चे गूढ दुसऱ्या व्यक्तीला समजले तर मात्र 100 वर्षाच्या तपस्येची राखरांगोळी होणार हे मात्र नक्की होती.!

दुसरीकडे वस्ताद काका मात्र यशवंतमाची उद्याच्या उद्या स्वराज्यात आणण्यासाठी मावळ्यांच्या प्रमुख शिलेदारांची बैठक घेत होते....ते मोठ्या आवेशाने बोलू लागले....

गड्यानो,उद्या जर यशवंतमाचीवर भगवा नाही फडकला तर सारी मराठेशाही शेण घालेल तोंडात आपल्या....यशवंतमाचीवर हल्ला चढवायला आपली फौज अपुरी आहे,पण ज्यादा कुमक यायला खूप वेळ जाईल...त्यापेक्षा एक युद्धनीती वापरायची आहे.....

शत्रूचा शत्रू तो आपला मित्र...हाकेच्या अंतरावर सूर्यराव बेराडाँची फौज आहे.

त्यांचा पण यशवंतमाची बरोबर जुना बदला आहे,याचा फायदा उठवत त्यांना सोबत घेऊया...यशवंतमाचीच्या हद्दीत असल्याने जंगलवाटा त्यांना चांगल्याच ठाऊक आहेत...!

गड्यानो,तयारीला लागा....!

वस्ताद काकांचा आदेश मिळताच हजार एक मावळ्यांचे पथक क्षणात तयार झाले.

केवळ पायी हल्ला चढवायचा असल्याने पायीच यशवंतमाचीकडे कूच करावी लागणार होती.

वस्ताद काकांनी फौजेचे दोन भाग केले.

यशवंतमाचीच्या पाठीमागून अर्धी सेना जाऊन रात्रीच्या अंधारात दबा धरुन बसेल,इशारतीची खून मिळताच वाऱ्याच्या वेगाने यशवंतमाचीवर मागून हल्ला चढवायचा..उर्वरित सेना घेऊन सूर्यराव बेरडला गाठून मदतीची विनंती करुन समोरुन हल्ला करायचा..!

बस्स,अशी चोख योजना आखून पुढच्याच क्षणात सारी सेना वाटेला लागली..!

प्रत्येक मावळा शिस्तबद्ध होता.

शिस्त हा शिवरायांच्या फौजेचा आत्मा होता..!

दरम्यान,बाजींद च्या सेनेने प्रयत्नांची पराकाष्ठा करूनही सूर्यराव सापडत नसल्याने,अर्ध्या धारकर्यांना चंद्रगड कडे जाण्याची आज्ञा केली व पाच पन्नास धारकरी सोबत ठेऊन त्याने सूर्यराव ला शोधून काढण्यासाठी आपल्याजवळ असलेल्या बाजींद च्या गूढ विद्येचा वापर करुन माकडे,घारी-गिधाडे,किड्या मुंग्यांना सांकेतिक आवाज काढून बोलावण्याचा निर्णय घेतला....

बाजींद ने एकाग्र ध्यान करुन आत्मसात केलेल्या गूढ ज्ञानाने सांकेतिक आवाज आसपासच्या वातावरणात सोडले..........

कीटक,मुंगी,घार, गिधाड यांच्या पर्यंत त्यांच्या भाषेत बोलून त्यांना आपले कार्य करायला लावणारे गूढ ज्ञान...खरोखर विलक्षण होते सर्वकाही...!

बघता बघता जंगलातील अणुरेणु शहारले आणि मुंग्यांनी,घार गिधाडांची गर्दी बाजींद च्या भोवताली जमली.....

एक विलक्षण हास्य त्याच्या चेहऱ्यावर दिसत होते...जणू सृष्टीचा एक अशक्य भाग त्याचे स्वामित्व त्याच्याकडे असावे असे एकप्रकारचे हास्य होते ते....

त्याने त्या गूढ व विचित्र आवाजात सभोवतालच्या प्राण्यांना संदेश देणे सुरु केले....

सूर्यराव बेरड कुठे लपला आहे...त्याच्याकडे किती लोक आहेत...त्याच्याकडे लौकर जाण्याचा मार्ग काय...त्यांना जिथे आहे तिथे थोपवण्यासाठी मुंग्यांनी हल्ला चढवाव.. आणि या बदल्यात सर्व प्राण्यांना ताज्या मांसाची मेजवानी मिळेल असेही त्याने सांगून टाकले....."

त्याच्या त्या आदेशाने सर्व प्राणी त्वरित कामाला लागले व मजल दरमजल करत त्या गुप्त जागेत जिथे सूर्यराव यशवंतमाचीवर हल्ले करायची नियोजने करत होता तिथे पोचते झाले...

त्यागोदरच वस्ताद काकांच्या हेरांनी बातमी आणली की सूर्यराव बेरड कुठे लपला आहे...टाकटोक वस्ताद काका व धारकरी हाती पांढरे निशाण घेऊन सूर्यराव च्या गुप्त जागेत शिंग तुताऱ्या फुंकून सूर्यराव ला खून सांगू लागले...

शिवरायांची फौज ...?

नुकत्याच बाजींद च्या आकस्मित हल्ल्यातून वाचत गुप्त जागेत पुढे नियोजन करत बसलेल्या सूर्यराव ला शिवरायांच्या खूनेची चाहूल लागली व त्याने त्वरित निशाणबारदार पाठवून कोण,कुठून,कशासाठी आले आहे बातमी काढली.....,

बहिर्जी नाईकांची खास फौज वस्ताद काकांसह चर्चेसाठी सूर्यराव बेरड यांना भेटायला आली आहे...!

निरोप मिळाला...,

मोठ्या इतमामाणे सर्वांचे स्वागत झाले..!

इकडचे तिकडचे विषय संपवत काकांनी मूळ मुद्द्याला हात घातला...!

आमच्या एक हजार फौजेंसोबत जर तुमची हजार पाचशे फौज मिळाली तर यशवंतमाची सहज पडणार...!

उद्या सकाळी हिंदवी स्वराज्याचा भगवा झेंडा माचीवर फडकला तर तुम्हाला त्याचे सरदार नेमु हा शब्द आहे आमचा....!

हे ऐकून सूर्यराव च्या चेहऱ्यावर हास्य उमलले व तो बोलू लागला...!

काका,मला आपला कौल बिलकुल स्वीकार आहे..पण,यशवंतमाचीचा पाडाव करणे इतकी सोपी गोष्ट नाही.

शेकडो चोरवाटा,निष्ठवान पैलवानांची फौज यासह अजून एक खास गोष्ट त्यांच्या ताफ्यात नुकतीच सामील झाली आहे ती म्हणजे तुमचे गुप्तहेर म्हणून माचीत शिरलेल्या खंडूकडे प्राण्यांचे गूढ आवाज व त्यांना आपल्या सारखे काम करायला लावणारे विलक्षण ज्ञान लिहलेली वही आहे....आता आधीच बिकट असलेली माची अजून बिकट झाली आहे..."

हे ऐकताच काकांना खंडू ने बोललेले शब्द खरे वाटू लागले...पण ती वही केवळ बहिर्जींला देईन असे त्याचे वचन पण आठवले...ज्या खंडोजी ला मी ओळखतो..तो प्राण देईन पण वचन तोडणार नव्हता....पण,पण आता काय उरले होते...स्वतःच्या बांधवांच्या खांद्याला खांदा लावून कुस्ती खेळाला त्यांचे गळे चिरायला ज्याला काही वाटत नव्हते तो स्वराज्याशी हरामखोरी करायला मागे पुढे कसा पाहिलं याची खंत काकांना होती...दीर्घ श्वास घेऊन ते बोलले....

सूर्यराव..यावर दुसरा पर्याय ..??

सूर्यराव उत्तरला....

यावर पर्याय एकच...माचीच्या आतून कोणी जर गुप्तवाट दाखवली तर माची संपली म्हणून समजा....!!

हे विषय सुरु असताना आभाळात घारी गिधाडांची गर्दी होती..आसपास मुंग्यांची दाटी उडाली होती आणि पुढच्याच क्षणी सर्व फौजेवर मुंग्यांची तिखट डंके बसू लागले आणि सर्वच्या सर्व अंग झाडून धावू लागले....एकेकाला पन्नास पन्नास मुंग्या....सर्वजण ती जागा सोडून धावून पठारी भागात आले व त्या मुंग्यापासून सुटका करुन घेऊ लागले....

दुसऱ्याच क्षणी घारी गिधाडांनी वस्ताद काका व सूर्यराव यांच्यात झालेली बातचीत व सूर्यराव चे ठिकाण बाजींद ला सांगितले....

क्षणात बाजींद ने सोबतच्या धारकर्यांना तयारीचे आदेश दिले आणि तो वीरांचा लोंढा पुन्हा सूर्यराव वर पडणार होता...पण आता अजून एक शत्रू वाढला होता तो म्हणजे वस्ताद काका...!

पण असो....बाजींद च्या गुप्ततेशिवाय जगात काहीं महत्वाचे नाही...चला रे....तलवार उचलणारे हात धडापासून वेगळे झाले पाहिजेत.....त्यांच्या सोबत जन्गलातील साप,विंचू,अजगर,वाघ सिंह,हत्ती चे थवेच्या थवे चवताळून ,बेताल ओरडत,किंचाळत धाऊ लागले......असे वाटत होते की आता यांच्या आडवे जो कोणी येईल त्याचे तुकडे पण वाटणीला यायचे नाहीत.......!

इकडे यशवंतमाची अजूनही विजयाच्या धुंदीत होती.

वास्तविक शत्रू पुन्हा येईल म्हणून योजना करायच्या सोडून भीमा स्वतःच्या लग्नाची स्वप्ने पाहत होता...!

सकाळीच तो राजांना भेटायला गेला होता...समोर राजकुमारी सावीत्री पण होती....!

भीमाला पाहून राजे बोलले....!

भीमा,तू यशवंतमाचीची अब्रू ,मान काल राखलास.

प्रत्यक्ष शिवाजीराजांच्या सेनेला पराभूत करणे म्हणजे आदिलशाही दरबारी मानाची गोष्ट..!

पण,तुझी सावित्रीची अट मला मान्य नाही मला माफ कर....!

सावित्रीला सूर्यराव बेरदडाच्या हल्ल्यातून वाचवणारा खंडेराय हा तिने पती म्हणून स्वीकारला आहे...!

हे ऐकताच भीमा संतापला....काय...?

खंडेराय ..?

राजे...जीवावर उदार होऊन केवळ साऊ साठी मी लढलो...आजवर फक्त तीच्यासाठी जगलो..!

नाही...मी लग्न करेन तर साऊ शी....भलेही मला खंडेराय चा खून करायला का लागू नये...असे बोलून त्याने समशेर उचलली आणि तरातरा तालमीकडे खंडेराय ला गाठून मारायच्या उद्देशाने तो निघाला....!

जाताना सावीत्री फक्त माझी आहे अश्या आरोळ्याने सारी माची तालमीजवळ आली होती..!

धाडदिशी त्याने तालमीच्या दरवाजाला लाथ मारली आणि तो आत गेला....!

राजे व साऊ सोबत हजारो यशवंतमाचीचे नागरिक धावत तालमीजवळ आले होते...आता भीमा खंडेराय ला जीव मारणार...ते तालमीच्या दरवाज्यातून आत जायला जाणार इतक्यात त्याच दरवाजातुन एकाच वेळी 3-4 पैलवान धाडकन बाहेर फेकले गेले...आणि आपल्या प्रचंड हातात भीमा ला अंतराळी उचलून खुद्द खंडेराय तालमीतून बाहेर आला व त्याला सावित्रीच्या पायात आदळून त्याच्या छातीवर पाय ठेऊन बोलू लागला..

सावीत्री......सावीत्री तुझी नव्हे...जन्मोजन्मी फक्त या खंडेरायाची आहे....तिच्यासाठी मी माझ्या देवाला विसरेन एकवेळ हरामखोर कुत्र्या...!

असे म्हणत त्याने तलवार त्याच्या छातीवर रोखली...पण त्वरित साऊ पुढे झाली व ती रोखत म्हणाली...नको खंडोजीराव...याला प्राणदान द्या....

याने माची वाचवून उपकार केलेत सर्वावर....याला प्राणदान द्या.....राहिली गोष्ट या सावित्रीची....हि साऊ फक्त आणि फक्त तुमचीच राहील ..

असे म्हणत तिने घट्ट मिठी खंडेरायाला मारली....!

उपस्थित नागरिकांनी टाळ्या वाजवल्या व त्या विवाहाला जणू अप्रत्यक्ष संतमती दिली...!

भीमा व त्याच्या पाच पन्नास साथीदारांना यशवंतमाचीच्या फौजेने हाकलून माची बाहेर काढले..!

साऊ व खंडेरायाचे लग्न उद्याच सकाळी लावून दिले जाईल असे राजे यशवंतरावांनी जाहीर केले....!

सारी माची आनंदात होती पण अपमानाचा सूड घेण्याची तीव्र इच्छा मनी बाळगून भीमा व त्याचेJ साथीदार माचीबाहेर पडले......!

••● क्रमश ●••

© भाग क्र.२६ वा.

वाऱ्याच्या वेगाने जंगलातील हिंस्त्र प्राणी व किडा कीटक मुंग्यापासून ते बलाढ्य हत्ती पर्यंत सर्वच्या सर्व प्राणी बाजींद च्या हुकमाचे "बाजींद" होते..!

ज्यावर बाजींद ची तलवार रोखली जाईल त्याचा प्राण त्याच्या शरीरातून बाहेर काढणे हेच एकमेव काम त्यांचे होते.

वस्ताद काका व सूर्यराव बेरड यशवंतमाची वर हल्ल्याच्या वाटाघाटीत मश्गुल असताना दूरवर जंगली श्वापदांचा आवाज कानावर येऊ लागला,प्रत्येक क्षणी तो आवाज वाढतच होता.

त्या आवाजाने बेरड व काकांची तुकडी भयकंपित होऊन वर खाली आजू बाजू पाहू लागली.!

काही वीरांनी जुमानून उसण्या अवसानाने तलवारी उपसल्या... क्षण..दुसरा क्षण...मोठमोठी झाडे उपटून समोर दिसेल त्याच्यावर आदळत हत्तीचे कळप ,या झाडावरुन त्या झाडावर मुक्त झेपा घेत व त्याबरोबर आकाशपातळ दनानून सोडणाऱ्या डरकाळ्या फोडत वाघ सिंह दिसू लागले..सर्वच्या सर्व प्राणी बेफाम दौडत होते आणि मागोमाग बाजींद चे अश्वदल चौखूर दौडत येत होते..!

ते चित्र पाहताच भल्याभल्या सुरमा वीरांची छाती कचदिल होत होती..!

त्या वाघ सिंहाचा एका झेपत शेकडो वीर मरु लागले होते...हत्ती सोंडेत धरुन एका एका वीराला नारळ आपटून फोडतो तसे आपटत होते....!

केवळ मरणासन्न आर्त किंकाळ्या..आणि यातून जे वाचत होते ते बाजींद च्या तीरकमठयाचे शिकार बनत होते....!

अशा वेळी जो तो एकच शब्द बोलत होता...पळा..!

सारेच पळत सुटले होते...पण वेळ आणि काळ याचे गुणोत्तर इतके अचूक होते की पळणारा काही क्षणात भक्ष बनत होता.!

साराच गोंधळ..!

वस्ताद काका व सूर्यराव ला समजेना की काय प्रकार होत आहे...ते सुद्धा समजून घेण्याच्या अवस्थेत नव्हते...कुठेतरी गुप्त जागा शोधत ते सुद्धा धाऊ लागले....!

एक प्रचंड हत्ती सूर्यराव च्या मागे लागला.

त्याने त्याच्या घोड्याचा मागचा पाय उचलून घोड्याला हवेत भिरकावले.

सूर्यराव घोड्यावरून बाहेर फेकला गेला...!

सूर्यराव ने तलवार उपसली आणि त्या चवताळलेल्या हत्तीच्या सोंडेवर जोरदार हल्ला केला...!

सपदिशी झालेल्या वाराने हत्तीची सोंड तुटून पडली...!

शांतपणे वाहणारे नदीचे पाणी वादळी पावसाच्या पाण्याने लालभडक होऊन वहावे अगदी तसेच हत्तीच्या सोंडेतून रक्त पडू लागले...!

हत्ती ची ची ची ची करत मागे फिरला व गिरकी घेऊन खाली कोसळला... जागीच गतप्राण झाला होता..!

हत्ती मारला याचा उरात अभिमान घेऊन सूर्यराव ती रक्ताळ लेली समशेर घेऊन छाती फुगवून हसू लागला....

इतक्यात

बाजींद च्या तिर कमठयातुन सूर्यराव च्या मस्तकाचा वेध घेतलेला बाण सु सु सु करत आला व क्षणात सूर्यराव चे मुंडके धडावेगळे करत खाली कोसळला...!

इतक्या वेगाने आलेल्या बाणामुळे सूर्यरावला त्याचे शिर कधी तुटले हेच समजले नाही..!

शरीराशिवाय ते तलवार घेतलेले शरीर तसेच उभे होते.

ते दृश्य पाहून भल्याभल्यांची बोबडी वळाली.

आता सर्व संपल्यात जमा होते.

बाजींद ने सूर्यराव चा खात्मा करायची केलेली प्रतिज्ञा पूर्ण झाली होती.

त्याच्या मुखावर समाधान होते की बाजींद च्या गूढ ज्ञानाचा साक्षीदार आता संपला आहे...!

वस्ताद काकांनी सूर्यराव चे शिरावेगळे धड पहिले आणि त्यांचे क्षत्रिय रक्त उचंबळून आले..!

त्यांनी दोन्ही हातात पट्टे चढवले आणि आता मारु मरु युद्धाची आरोळी ठोकली....!

सुदर्शन फिरावे तसा पट्टा फिरत होता..!

जो आडवा येत होता त्याची खांडोळी उडत होती.

आसपास बिथरलेली जन्गली जनावरे सुद्धा त्या पट्ट्याच्या वर्तुळात जाऊ शकत नव्हती...!

वस्ताद काकांच्या आक्रमणामुळे बाजींद व काकांच्यातील अंतर कमी होऊ लागले..!

आता,बाजींद ला युद्धासाठी सज्ज व्हावे लागणार होते....त्यांनीही हातात पट्टे चढवले व काकांशी सामोरा गेला...!

पट्ट्या वर पट्टे आपटून ठिणग्या पडू लागल्या...कोण कोणाला कमी नव्हते...पण बाजींद ची निष्पाप श्रद्धा व तपश्चर्या नक्कीच काकांपेक्षा मोठी ठरली आणि एका वर्मी घावाने काकांचा पट्टा खोबणीतुन तुटला....!

संधी मिळताच काकांच्या छातीवर जोरदार लाथ घालून बाजींद उभा राहिला...!

त्या लाथेने तोल जाऊन काका खाली पडले....!

काका खाली पडते न पडते इतक्यात आसपास उभे असणाऱ्या वाघ,सिंह,लांडगे,कोल्हे एकाच वेळी त्यांच्यावर तुटून पडले...काकांनी आता आपले जीवन संपले आशा आवेशात डोळे घट्ट मिटले आणि मृत्यूस तयार झाले...!

ति जनावरे आता काकांच्यावर हल्ला चढवणार...

इतक्यात

जंगलाच्या पूर्व दिशेला तोंडाला काळे अवलान बांधून पांढऱ्याशुभ्र घोड्यावर उभा असणाऱ्या एका धीरगंभीर योध्याने चित्रविचित्र आवाज काढून जन्गलातील त्या बिथरलेल्या प्राण्यांना जागीच स्तब्ध केले....अजून अधिक तीव्र व गूढ आवाज ऐकून ते सारे हिंस्त्र प्राणी गुमान मागे सरकू लागले....!

अजून काही वेळ गेला आणि ते सारे प्राणी दाट जंगतलात निघून गेले.........

हे सारे दृश्य बाजींद पाहत होता..!

कोण...?

जो बाजींद च्या गूढ विद्येचा जाणकार आहे..?

जो मला माहिती नाही,पण बाजींद ची ती गूढ विद्या जाणतो....?

बाजींद ने हातातील पट्टे खाली टाकले आणि त्याच गूढ भाषेत केवळ त्या योध्याला समजेल असे विचारले...

"अरे,महान योध्या ?

तू कोण आणि काय तुझे नाव गाव....?

तुला हे बाजींद चे अती पवित्र ज्ञान कसे माहिती,जरा मला सांग कृपा करुन..."

त्याच्या प्रश्नावर त्या योध्याने त्याच भाषेत उत्तर दिले....."

मी कोण हे तुला सांगायची गरज नाही..आणि तू जसे म्हणतोस की हे ज्ञान बाजींद चे आहे...तर तुझ्या माहितीसाठी सांगतो....मला कुठल्या बाजींद ने ही भाषा शिकवली नाही.....ही भाषा मला शिकवली आहे ते माझ्या आत लपलेल्या योध्याने...माझ्या प्राणप्रिय ध्येयाने...या भाषेचा उगमच जर विचारशील.....तर ऐक........अश्या अनेक भाषा विद्या ज्या महान पुरुषापुढे थिटी पडतील असा पुरुष आहे..."राजा शिवछत्रपती "

राजा शिवछत्रपती......

खंडोजीच्या अंगावर काटे व डोळ्यात पाणी तरळत होते जेव्हा त्याच्या मुखातून शिवाजी महाराजांचे नाव येत होते...!

एकाग्र मनाने सखाराम व त्याचे सवंगडी ती कथा ऐकत होते.

भरल्या डोळ्यांनी ती कथा सांगत खंडोजी रडू लागला होता...!

काही क्षणात तो सावरला ...तो सावध झाला.....!

सखाराम बोलला....

खंडोजीराव...ज्या गूढ ज्ञानापाई तुमी सारं रामायण केलं ते गूढ ज्ञान बाजींद व्यतिरिक्त कुठल्या योध्याला माहिती होते ओ ??

कोण असा योद्धा होता जो वस्ताद काकांना वाचवायला एवढ्या जंगलात आला होता ज्याला पण बाजींद सारखी जनावरं बिथरुन टाकायची कला माहिती व्हती...?

खंडोजी शांतपणे सखाराम कडे पाहून हसू लागला....!

योद्धा....मी सांगतोय ना पहिल्या पासन....अरे त्यो योद्धा नव्हता....ना शिपाई होता....ना देव होता....ना राक्षस होता......तो साधा माणूसच होता रं...... फक्त त्याचा देव शिवाजी होता....त्या देवासाठीच त्यानं सार आयुष्य ओवाळून टाकलं होतं.....

ते होते...खुद्द बहिर्जी नाईक......

●क्रमश:●

© भाग क्र. २७ वा.

सखाराम आणि त्याचे सवंगडी स्तब्ध उभे होते.

गेले दोन चार दिस या खंडोजी आणि सावित्रीच्या तोंडून जे काही ऐकत आलोय त्याचे उद्यापन म्हणजे बहिर्जी नाईक होते कि असे वाटू लागले होते.

डोके सुन्न झाले होते चौघांची...!

ज्या माणसानं हिंदवी स्वराज्याची धुरा स्वतःच्या खांद्यावर पेलली पण कुठेही नाव प्रसिद्ध केले नाही.

काय विलक्षण माणूस असेल हा बहिर्जी...!

खंडोजी बोलू लागला..

लय अजब रसायन आहे बहिर्जी नाईक म्हणजे..!

10-10 दिस अन्नपाणी शिवाय राहतो,तर महिना महिना भर एकाच झाडावर दबा धरुन बसतो...!

धावायला लागला तर वाऱ्याच्या कानफाटीत मारल्यासारखे धावतो,पुराच्या डोहात खुशाल उडी मारतो..!

तलवार,भाला,फरीगगदा,पट्टा, विटटा,धनुष्य,असे काही चालवतो की समोर महासागर येऊदे शत्रूचा...!

शत्रूच्या राणीवशात जाऊन राहू शकतो,तर खुद्द औरंगाजेबाच्या दरबारात जाऊन त्यालाच कव्वाली ऐकून बक्षीस घेऊन येऊ शकतो...!

माणूस म्हणाल तर एकही माणसाचा गुण नाही,जनावर म्हणाल तर दिसतो माणसासारखा..!

मोठमोठ्या गोष्टीत अचूक निर्णय,सावध नियोजन आणि स्वतःच्या देखरेखीखाली प्रत्यक्ष घोडदौड...!

खर सांगतो गड्यानो...हा बहिर्जी नाईक जणू शिवरायांचा तिसरा डोळाच होता..!

आणि शिवराय त्याला इतके मानतात की महाराजांच्या राणीवशात एकमेव जिजाऊ माँसाहेब सोडून कोणी विना परवाना जाऊ शकत असतील ते म्हणजे बहिर्जी नाईक...!

गड्यानो,महाराजांचा नाईकांच्यावर इतका विश्वास की हा माणूस चुकून सुद्धा चूक करु शकणार नाही इतका दृढ विश्वास...!

पाची पातशाहिना रणांगणात चारी मुंडी चित करुन जेव्हा महाराज राज्याभिषिक्त झाले तेव्हा सुद्धा बहिर्जी नाईक समोर येऊ शकत नव्हते इतकी गुप्तता पाळत होते नाईक....!

महाराजांचा अभिषेक सुरु होता,महाराज मुक्त हस्ताने गरीब फकिराना ओंजळ भरभरून द्रव्य दान करत होते आणि एक म्हातारा फकीर त्या रांगेत उभा होता...!

जक्ख म्हातारा हुंदके देऊन रडत होता आणि डोळे भरून महाराजांना पाहत होता.....महाराजांनी जेव्हा त्या फकिरला पाहिले तेव्हा मात्र त्यांच्या अश्रूंचा बांध फुटला...!

ओठावर मिशा नव्हत्या तेव्हा पासून या बहिर्जी आणि मी हिंदवी स्वराज्याचे स्वप्न पाहिले....आणि आज मराठेशाही स्थापन होत आहे,राज्य आनंदात आहे,आणि ज्याने आजवर सारी संकटे आपल्या छातीवर झेलली तो बहिर्जी फकीर होऊन याचकांच्या रांगेत उभा आहे...!

काय बोलावे या प्रकाराला....कसली वेडी माणस असतील ती...!

एका मंदिराला फरशी दान दिली की साऱ्या घराण्याची नावे टाकणारे तुम्ही आम्ही त्या बहिर्जी नाईकांच्या काळजाला कधी समजू शकू का ?

स्वतःच्या बायकोला सुद्धा अगदी शेवटपर्यंत माहिती नव्हते की ज्याच्या सोबत मी सात जन्माचे बंधन बांधले आहे....तो खुद्द स्वराज्याच्या गुप्तहेरप्रमुख बहिर्जी नाईक आहे....इतकी कमालीची गुप्तता...!

आणि एवढा विलक्षण त्याग करुन राजे त्यांना देत तर काय होते ओ ...?

काहीच नाही....उलट प्रत्येक मोहिमेत जीवाचा प्रश्न...माघारी येईल का नाही शाश्वती नव्हती...!

हि वेडी खुळी माणसे अशी का जगली असतील ??

बस्स...एवढ्या एका प्रश्नाचे उत्तर ज्याला समजून येईल त्याच्या आयुष्याचे सोनं झाल्याशिवाय राहणार नव्हते....!

पण,ज्याच्या खांद्याला खांदा लाऊन हे सारे ज्याने भोगले होते त्या खंडोजीला मात्र समजून पण उमजत नव्हते....!

यशवंतमाची अजूनही मराठ्यांशी वैर घेऊन दिमाखात मिरवत होती आणि त्याच माचीच्या राजकुमारी बरोबर विवाहाच्या बोहल्यावर खंडोजी चढत होता...!

सारी यशवंतमाची आनंदात होती.

सर्वजण लग्न मंडपात जमा झाले होते.

राजकुमारी सावीत्री मनस्वी आनंदी होती.

खंडोजी चे स्वप्न पूर्ण होत होते...!

अंतरपाट धरुन पंडितजी मन्त्र म्हणू लागले.

देवा ब्राम्हणांच्या साक्षीने खंडोजी व सावीत्री कायमचे एक होणार होते.....!

सारा आनंदी आनंद होता....!

पण,इकडे बाजींद ने समोर उभ्या असलेल्या बहिर्जी नाईकांना पाहून मात्र स्वतःचे भान हरपले होते..!

ज्याच्या केवळ गोष्टी ऐकून रक्त उसळत असायचे,असा महान गुप्तहेर चक्क माझ्या समोर उभा आहे,ही कल्पनाच त्याला आनंदित करत होती..!

बाजींद व त्याची सेना तलवार दोन्ही हातात आडवी धरुन गुडघ्यावर बसली व मान खाली घेत बहिर्जी नाईकांना शरण गेली...!

नाईक पाय उतार झाले...तोंडाला बांधलेले काळे अवलान त्यांनी सोडले व धीरगंभीर पाऊले टाकत बाजींद जवळ आले व दोन्ही खान्दे धरुन उठवत म्हणाले.....!

बाजींद.....तुमच्या शौर्याच्या कथा मी जाणून आहे.

कोनापुढे तुम्ही झुकने हे तुम्हास शोभा देत नाही...उठा.!

बाजींद उत्तरला....नाईक...तुम्ही कोण आणी काय आहात हे केवळ आम्ही जाणू शकतो इतर कोणीही नाही.

केवळ आपली भेट घडावी या साठी आपल्या खंडोजी ला आम्ही चंद्रगड ला बोलवून घेतले व आमच्या पूर्वजांची व प्राण्यांचे अद्भुत आवाज ओळखण्याचे विज्ञान लिहलेली वही तुमच्या कार्यासाठी दिली...."

बहिर्जी हसले...ते मोठ्या विलक्षण पोट तिडकीने बोलू लागले......

गूढ ज्ञान....आणि स्वराज्य...!

माफ करा बाजींद......शिवरायांच्या हिंदवी स्वराज्याला आजवर ना कोणत्या गूढ ज्ञानाची गरज भासली होती ना इथून पुढे भासेल....अहो 350 महाराष्ट्र गुलामगिरीत धडपड करत होता.

जुलमी अगंतुकानी महाराष्ट्राची मसनवाट करुन टाकली असताना आमच्या शिवाजी राजांनी साधारण माणसाना घेऊन असामान्य इतिहास निर्माण केला.

गुलामगिरी मातीत घालून स्वाभिमानाचे ,भगव्या झेंड्याचे राज्य आणले ते केवळ मृतवत अंतकरणात स्वाभिमान जागृत करुन....लाथ घालाल तिथे पाणी काढाल ही भावना आमच्यात जागवून आमची मने मोठमोठी महायुद्धे जिंकायला तयार केली ती केवळ महाराजांनी....आणि अशी कणखर मने साक्षात कळीकाळाच्या सुद्धा हाका ऐकू शकतात तिथे ही जनावरांची भाषा जाणणे हे तर फार किरकोळ गोष्ट आहे गड्यानो....तुम्हाला जर शिकायचेच असतील ते देव,देश आणि धर्मासाठी हसत हसत मारु आणि मरु शकणारे शिवाजी शिकायला हवेत...!

बहिर्जी बेभान होऊन बोलत होते आणि बाजींद सर्वांगाचे कान करुन ते सर्व ऐकत होता.

आत्ता पर्यंत "बाजींद" हेच जगातील सर्वात श्रेष्ठ ज्ञान समजत असलेल्या बाजींद ला बहिर्जी नाईकांच्या तोंडून ब्रम्हज्ञान ऐकायला मिळत होते..!

पण,चंद्रगड ची गुप्तता आसेतु हिमाचल अबाधित राखणे हे बाजींद चे कर्तव्य होते.

नाईकांच्या हाकेला कधीही धावून येऊ असे आश्वासन देऊन बाजींद ने बहिर्जी नाईकांची रजा घेतली व टाकटोक तिथून चंद्रगड च्या रस्त्याला निघाले....!

नाईक मागे फिरले....आता त्यांची चवताळलेली नजर वळाली ते यशवंतमाचीकडे.....!

दरम्यान राजे येसजीरावांच्या व सावित्रीने केलेल्या अपमानाचा बदला घेण्यासाठी भीमा जाधव व त्याचे सहकारी यशवंतमाची च्या जंगलात फिरताना मराठ्यांच्या हाती लागले...!

वस्ताद काकांनी ते कोण कुठले याची खडा न खडा माहिती काढली..एका शत्रूचा शत्रू जर आपल्याला मिळाला तर तो मित्र होतो....!

काकानी जर भीमाने आम्हाला यशवंतमाची कडे जाणारी गुप्तवाटेने नेले तर यशवंतमाची ची जहागिरी त्याला देऊ असे कबूल केले..!

सुडाच्या संतापात चवताळलेल्या भीमाने हा कौल त्वरित स्वीकारला....!

आणि भीमाने यशवंतमाची कडे जाणारी गुप्तवाट मराठ्यांच्या फौजेला दाखवून दिली....!

इकडे यशवंतमाची त साऊ आणि खंडोजी चे विधिवत लग्न पार पडले होते...!

एका उंच डोंगराच्या पायथ्याला खंडोजी व ते चौघे थांबले...!

दम खात खंडोजी बोलला....

बरं मंडळी...रामराम घ्या आमचा...!

वर डोंगरावर एक मंदिर हाय...तिथं जो कोणी आसल त्याला "उंबराच फुल" ह्यो सांकेतिक परवलीचा शबुद सांगा...त्यो तुम्हास्नी म्होरं वस्ताद काकाकडं घेऊन जाईल...त्यांना सांगा तुमची अडचण,ते महाराजांच्या कानी त्वरित घालतील तुमची व्यथा...पर एका गोष्टीच भान पाळा.... चुकून बी मी तुम्हाला हितवर आणलय सांगू नगासा...!

जातो म्या,

परत भेट होईल असं वाटत नाय...लय कामं पडली हायती स्वराज्याची...माझी आण तुमची साथ आता हितवर च...!

सखाराम आश्चर्याने बोलला....अहो खंडोजीराव..आस का बोलताय ?

खंडोबाच्या आशीर्वादान जणू तुम्हास्नी आम्हा गरिबांच्या मदतीला धाडलय....तुमची कथा ऐकून रगात उसळतया गड्या....लय लय भोगलया तुम्ही खंडोजीराव.......पुढं काय झालं हे तर सांगा आण मग जावा...."

खंडोजी हासत बोलला....नाही सखाराम....सुर्य मावळला की मला जावे लागते रे.....आणि आजची ही माझी शेवटची रात्र...तुम्ही बिगीन वर जावा....तुमचा गाव कायमचा सुखी व्हणार....

डोळ्यात आलेले अश्रू पुसत खंडोजी तरातरा चालत जंगलात जाऊ लागला....त्याच्या त्या अधीर शब्दात एक प्रकारची उदासीनता जाणवली....सखाराम ला का कोणास ठाऊक असे वाटू लागले की जणू माझ्या कोणीतरी जवळचे मला सोडून जात आहे....!

●क्रमश:●

© भाग क्र. २८ वा.

खंडोजी नजरे आड झाला आणि ढगातून सहस्रो जलधारा पृथ्वीवर कोसळू लागल्या..!

पावसाचे पडणारे थेंब सखाराम,सर्जा,नारायण व मल्हारी ला भिजवू लागले...!

पण,आता शरीर भिजले तरी त्याचे काहीच चौघांना वाटत नव्हते,खंडोजी च्या मुखातून रायगड च्या जंगलात घडलेल्या एका अद्भुत अध्यायाचे श्रवण करुन ते चौघेही आकंठ त्यांच्या भूतकाळात भिजून गेले होते...!

अंगावर चांगलाच गारठा वाढू लागला आणि ते चौघेही त्या डोंगराच्या चढणीला लागले होते.

कोणी कोणाबरोबर बोलत नव्हते...निशब्द शांतता.

वरुन कोसळनाऱ्या सरी आणि चढणीने लागलेला दम व त्यामुळे होणारा श्वास उचश्वासाचा आवाज एवढेच ऐकू येत होते...!

सखाराम विचार करत होता की काय अदभूत कथानक घडले खंडोजी च्या आयुष्यात....!

ज्या प्रेमामुळे त्याने कर्तव्यात कसूर केली त्याच प्रेमाच्या आड किती भयानक संकटे येतात.....ज्या बाजींद च्या गूढ ज्ञानाचे आम्हीही दिवाने झालो होतो ते ज्ञान तर बहिर्जी नाईकांच्या पुढे काहीच नाही...आणि असे बहिर्जी नाईक ज्या शिवाजी महाराजांसाठी जीवन सुद्धा ओवाळून टाकत आहेत...ते शिवाजी महाराज कसले असतील....सखाराम विचार करता करता रडू लागला होता....पावसाच्या पाण्यात त्याचे अश्रू वाहून जात होते....मनात मात्र शिवरायांना डोळे भरुन पहायची आस निर्माण झाली होती..!

एव्हाना डोंगराचा चढ संपून पठार लागले आणि समोर पावसात धूसर दिसणारे मंदिराचे शिखर दिसू लागले ...मल्हारी बोलला....आरं ते समोर दिसते ते मंदिर बगा आलं....आता ह्यात कोण भेटणार देवालाच ठाऊक बाबांनो.....आज रात्री हितं थांबू आणि उद्या मातूर मागं फिरायचं आता....लय दिस झालं ही दरीखोरी पालथी घालतोय बाबांनो....बास ,मला काय आपण शिवाजी राजांच्या पर्यंत पोचू असं वाटत नाय.....!

त्याचा शब्द मध्येच खोडत सखाराम बोलला....नाय मल्हारी,आता तर महाराजांचं दर्शन घेऊनच जायचं....बस्स काहीही होवो,आपलं काम भलेही न होवो...महाराजांच्या पायावर डोकं टेकवू आन मगच धनगरवाडी गाठू....चला....!

ते सर्व त्या भव्य दगडी मंदिराच्या नंदी समोर उभे राहून आत बघू लागले..!

पावसाने बाहेर पाणीपाणी झाले होते मात्र मंदिराच्या गाभाऱ्यात एक मशाल तेवत होती.....!

चौघेही आत गेले....डोके झटकून पाणी हाताने पुसू लागले इतक्यात डोईला मावळी मुंडासे बांधलेला एक वृद्ध माणूस हातात मशाल घेऊन त्या चौघांजवळ आला....त्यांना पाहून त्याने त्यांना विचारले....कोण हाय रं बाबांनो तुमी...इतक्या रात्रीच कसं काय ह्या डोंगरावर...?

वाटसरू हायसा का रस्ता चुकून वर आलायसा....?

त्याच्या प्रश्नाणने सखाराम समोर होत बोलला....म्हातारबा रामराम....आम्ही टकमक धनगरवाडी चे धनगर...गावचे गावकारभारी हावोत....असे म्हणत सगळी हकीकत त्यांनी त्या म्हाताऱ्याला सांगितली व महाराजांना भेटून मदतीची मागणी करायला आम्ही निघालोय असे बोलतो न बोलतो इतक्यात...त्या म्हाताऱ्याच्या मागून 3-4 धिप्पाड मावळे सपासप तलवारी उपसून सामने आले व चौघांच्या नरड्यावर तलवारी रोखल्या...तो वृद्ध माणूस जरा मोठ्या आवाजात बोलला....ए खर सांगा नायतर तुमच्या मुंड्या धडावेगळ्या झाल्या म्हणून समजायच्या.....ह्यो डोंगर सहजा सहजी कोणाला गवसत नाय....इथं यायला कितीतरी गुपीत वाटा पार कराव्या लागत्यात....फक्त आमच्या हेरांनाच या वाटा ठाऊक असतात...बोला तुम्ही कोण नाहीतर सम्पला तुम्ही...!

आधीच डोंगर चढून दमलेल्या त्या चौघांना त्या आकस्मित हल्ल्याने पाचावर धारण बसली...त्या खंडोजीच्या नादाला लागून मरणाच्या दाढेत आलो असे त्यांना वाटू लागले...भीतीने चौघेही काही बोलत नव्हते.....

त्यांच्या गप्प बसण्याने ते मावळे अजून चिडले व चौघांना बेदम हाणू लागले...लाथा बुक्क्याचे प्रहार तोंडावर बसताच चौघेही जिवाच्या आकांताने ओरडू लागले ...इतक्यात नारायण ला अचानक खंडोजी चे शब्द आठवले...मंदिरात कोणी भेटले की परवली चा शबुद सांगा..."उंबराच फुल"

एका क्षणात नारायण ओरडू लागला.....उंबराच फुल....उंबराच फुल.....उंबराच फुल....!

तो शब्द कानी पडताच ते धारकरी जाग्यावर थांबले आणि नारायण कडे पाहत विचारु लागले...कोण कोण तुम्ही......?

पुढच्या क्षणी त्या चौघांनी हात जोडून त्या चौघांची माफी मागितली व तो वृद्ध माणूस बोलू लागला....

तुम्हाला अगोदर परवली शब्द सांगायला काय झाले होते ?

बिनकामी जीवानीशी गेला असता...चला आत या....असे म्हणून त्याने चौघांना आत घेतले..!

मंदिराच्या आत असणारी दांनपेटी त्या चौघांपैकी दोन मावळ्यांनी उचलली आणि एक मशालवाला आत उतरला....त्या पेटीच्या आत मधून दगडी पायर्या आत जाणाऱ्या होत्या...!

त्या चौघांनी सखाराम व त्याच्या साथीदारांना आत उतरवले आणि पेटीची दार लावून एका मागोमाग एक चालू लागले......बराच वेळ चालले आणि आत एका विस्तीर्ण कक्षात पोहचले...!

त्या कक्षात सर्वत्र समई तेवत होत्या,भिंतीवर ढाल तलवारी अडकवल्या होत्या...!

समोर लांबसडक बांबूच्या ठासणीच्या बंदुकीत दारू ठासत एक शिलेदार मग्न होता...

बाजूला एका मंचकावर ठेवलेल्या एका नकाशा भोवती मावळ्यांची बैठक सुरु होती...

सखाराम व त्याचे साथीदार भांभवल्या नजरेने सारे पाहत होते...एका कक्षातून दुसऱ्या कक्षात काही मावळे जडी बुटी कुटून औषध बनवत होते..तर काहींच्या समोर नकली दाढी मिशी..फकीर सन्याश्याची वस्त्रे पडली होती....!

ज्याने सखाराम व त्याच्या साथीदारांना त्या गुहेत गुप्तवाटेने आणले तो वृद्ध माणूस हसत हसत सखाराम ला बोलला....गड्यानो,ही आमची हेरांनी गुप्त जागा.

इथे आम्ही स्वराज्यातील सर्व हेराकडून आलेल्या निरोपाचे पृथकरण करतो व योग्य कारवाई करतो..!

इथून केवळ रायगड नव्हे तर साऱ्या स्वराज्यातील हेरांना काय हवे नको ते पोचवले जाते..!

येड्यानो,परवली शब्द सांगितल्या शिवाय आपले काम होत नाही,हे माहिती असून सुद्धा तुम्ही वेळ केला सांगायला...हकनाक जीव गेला असता कि...तो वृद्ध पुन्हा हसू लागला व ते सर्व चालत पुन्हा एका तिसऱ्या कक्षात वळाले....!

सखाराम ने मनात विचार केला की आपण हेरच आहोत असा बहुतेक सर्वांचा समज झालेला दिसतोय....पण,जर हेर नाही हे कळाले तर पुन्हा मारतील या विचाराने तो गप्प झाला....

त्या कक्षात काही फितूर हरामखोर दगाबाज लोकांना पकडून त्यांना उघडे करुन पट्ट्याच्ने मारले जात होते...आर्ट किंकाळ्या व रक्ताचे डाग याने तो कक्ष हादरुन गेला होता....

भयभीत नजरेने सखाराम ते पाहत त्या वृद्ध माणसाच्या मागे चालत परत दुसऱ्या कक्षात जाऊ लागले.....

त्या कक्षात समोर दोन भालाईत पहारा देत उभा होते...त्यांना पाहून त्या वृद्धांने त्यांना सवाल केला....

वस्ताद काकांना भेटायचे आहे.....नाईकांच्या खासगीतील परवली च्या शबुद घेतल्यात या चौघजनाणी... नाईकांची खास माणसे असावीत...यांचे काही काम आहे महाराजांच्या कडे...वस्ताद काकांना वर्दी द्या.....उंबराच फुल उगवलं आहे....!

त्या पहारेकऱ्यांनी मान हलवली आणि दरवाजा उघडून आत गेले.....आणि काही क्षणात बाहेर आले व सांगितले की त्या चौघांना फक्त आत पाठवा बाकीजन निघून जावा वर मंदिरात...!

जी....असे म्हणत तो वृद्ध मागे फिरला व सखाराम व त्याचे साथीदार त्या कक्षात गेले व बाहेरुन कक्ष बंद केला गेला....!

समईच्या मंद प्रकाशात समोर आई तुळजाभवानीची मूर्ती दिसली...बाजूलाच तलवारी,भाले,बरचें,कट्यारी पूजल्या होत्या....!

वस्ताद काका हात मागे बांधून पाठमोरे उभे होते...त्या चौघांची चाहूल लागताच ते मागे वळाले.....अतिशय धीरगंभीर मुद्रा कल्लेदार मिशा,वार्धक्याने पंढरी पडलेली दाढी पण डोळ्यात विलक्षण तेज...अंगापिंडांने मजबूत असणारी काकांची शरीरयष्टी पाहिली आणि खंडोजीने काकांचे जे वर्णन सांगितले होते त्याची अनुभूती आली...!

रामराम गड्यानो....जय भवानी ...असे बोलत काकांनी त्या चौघांना नमस्कार घातला.

त्या चौघांनी पण रामराम घातला.

समोरच्या लाकडी मंचकावर बसायची खून करत काका बोलले....बसून घ्या.....उंबराच फुल कवा कवा तर उगवत आमच्या ठाण्यात...!

सखाराम व ते चौघेही हसू लागले....!

वस्ताद काका बोलले.....बोला मंडळी,काय काम आणले आहे तुम्ही ?

तुम्ही जो परवली चा शब्द घेताय त्या अर्थी तुम्ही बहिर्जी नाईकांच्या एकदम विश्वासातील लोक आहात....शब्द कसा व कोणी दिला हे विचारायचा सुद्धा आमचा हक्क नसतो जेव्हा हा शब्द घेऊन कोणी येतो...!

ज्या अर्थी हा शब्द तुम्ही बोलला,त्याअर्थी कोणतेही कारण न सांगता तुमचे काम केलेच पाहिजे...!

काकांच्या त्या बोलण्याने सखाराम व त्याच्या साथीदारांना कळून चुकले की खंडोजी जे बोलत होता त्यातील शब्द आणि शब्द खरा आहे....एक दीर्घ श्वास घेऊन सखाराम ने सारी कहाणी सांगितली...!

टकमक टोक-कडेलोट-नरभक्षक वाघ-वस्तीवर हल्ले...सर्व काही सांगून फक्त एकदा महाराजांची भेट घडवा अशी विनंती केली...!

काकांनी शांतपणे सर्वकाही ऐकून घेतले आणि मोठा उचश्वास टाकत बोलले....चला,तुमची समस्यां लय मोठी आहे,पण लई पुण्याचे काम आहे हे...तुमची वाडी वस्ती सुखी झाली पाहिजे...उद्या दिवस उगवायला आपण रायगड च्या चित दरवाजातुन गडावर जाऊ..

.!

आता काहीतरी खाऊन झोपी जा...सकाळी भल्या पहाटे निघू...!

सखाराम व त्याच्या मित्रांना आनंद गगनात मावत नव्हता...चार दिवस मरमर चालून इथवर आल्याचे चीज होईल असे वाटत होते आता...खंडोजी ला भेटून त्याच्या पण पायावर डोकं टेकवायच आपण...गावात बोलवून मिरवणूक काढायची त्याची असा विचार करत ते चौघेही झोपी गेले....!

पहाट झाली...हेरांचे ते मुख्य ठाणे मात्र रात्रदिवस जागेच असते.

कोणाला तरी पकडून आणून मारत असत तर कोणी हेर जखमी होऊन उपचाराला येत होता..कोणी भावी योजनांचे,युद्धाचे नियोजन करत होता तर कोणी कपडे काढून व्यायाम करत होता..!

वस्ताद काका व ते चौघे लवकर तयार झाले व त्या कक्षातून निमुळत्या होत गेलेल्या चोरवाटेने बाहेर पडू लागले..!

एका विस्तीर्ण गुहेत ती चोरवाट येऊन संपली..समोरच एक तपस्वी कुबडी घेऊन समाधिस्त झाला आहे असे दिसत होते...त्याच्याकडे पाहत वस्ताद काका बोलले.....जय रोहिडेश्वर....!

काकांच्या त्या आरोळीने समाधीचे ढोंग करुन बसलेला तो हेर जागा झाला व बोलला....जय जय रघुवीर समर्थ...."

आणि दुसऱ्या क्षणी ते दोघेही हसू लागले...!

ती गुहा बाहेरुन खुली होती.

सकाळची कोवळी किरणे गुहेच्या आत येत होती.

उगवणाऱ्या सुर्यनारायणाकडे पाहत वस्ताद काका बोलले...चला फक्त अर्ध्या फर्लांगावर चित दरवाजाच्या हमरस्त्याला आपण लागू....!

ते अवघड कडेकपारी ओलांडून चालत चित दरवाजाजवळ आले.

पाऊस रिमझिम कोसळत होता त्यामुळे वाटेवरचे गस्तीचे पथक दिसले नाही...पण चित दरवाजाजवळ कोणीही दिसत नव्हते..!

काका समोर आले व त्यांनी मोठ्या आवाजात सूचना केली....कोण आहे का ???

दरवाजा खोला...?

हे शब्द कानी पडताच एक धिप्पाड मावळा दरवाज्यावरुन हातात असलेली ठासणीची बंदूक त्या पाच जणांवर रोखत बोलला.....

"खबरदार....पुढे यायचं नाय बिलकुल...बंदूक गच्च भरल्या दारुनं... फुडं ईशीला तर एका डागात ढगात पोचशीला....तुमास्नी एकदाच ईचारतो...परवली चा शबुद सांगा.....जर चुकलासा तर मेलासा... इचार करुन सांगा.....सरळ चित दरवाज्यात येतायसा....बगू सांगा शबुद.....

असे म्हणताच वस्ताद काका हसले व म्हणाले......पौर्णिमेचा चंद्र....."

क्रमश...

© भाग क्र. २९ वा.

वस्ताद काकांचा शब्द निशाण धरलेल्या शिलेदाराला ऐकू जाताच त्याने ठासणीची बंदूक खाली करत खाली आवाज दिला...." ए खोल रं दिंडी दरवाजा....परवली चा शबुद बरोबर हाय..."

रायगड च्या चित दरवाज्याचा दिंडी दरवाजा उघडला गेला आणि एक मावळा बाहेर येत म्हणाला..."रामराम शिलेदार.....काय बेत गडावर येण्याचा...?

त्याच्याकडे हसत वस्ताद काका बोलले...बहिर्जी नाईकांची खास माणसे आहेत ही...परवली चा शब्द उंबर फुल हाय..."

उंबर फुल...बर बर मग तुमास्नी कोण आडीवणार.....या या आत या...असे म्हणत तो मावळा आत गेला पाठोपाठ वस्ताद काका व सखाराम सह त्याचे साथीदार आत गेले....!

आत प्रवेशाताच मावळयाने दिंडी दरवाजा आतून बंद करुन घेतला.

आत निमुळती होत गेलेल्या दिवडीत धिप्पाड भालाईत उभे होते.

तोफांची तोंडे चिखलाने लिपुन बंद केली होती.

बाजूला पाच पन्नास पहारेकरी हशम तलवारी कमरेला अडकवून कामात गुंग होते...!

शिवशाही ची शिस्त पाहण्यासारखी होती.

कोणीही बेशिस्त नव्हते..!

समोरच एका धिप्पाड धारकऱ्याने वस्ताद काका ला ओळखले व लगबगीने धावत तो जवळ आला आणि मुजरा करत बोलला....मुजरा वस्ताद काका...!

लई दिसान गडावर येन केलासा ..!

बरं वाटलं तुमचं दर्शन घेऊन...!

वस्ताद काका हसत बोलले..आरं नाईकांची खास माणस हायती सोबत...जरा खासगीत वर्दी देऊन महाराजांची भेट घालायची हाय.....

व्हय व्हय घाला घाला...नाईकांच्या माणसासनी कोण आडीवनार...आस म्हणत तो धारकरी बाजूला झाला आणि काका तरातरा चालू लागले...सोबत सखाराम व त्याचे साथीदार पण चालू लागले...!

भर पावसात रायगड चढणे म्हणजे साक्षात स्वर्गाच्या पायऱ्या चढत देवाच्या दर्शनाला जाणे होय...!

राजधानी ला साजेसा किल्ला म्हणजे रायगड..!

सह्याद्रीचा मूर्तिमंत अविष्कार...!

धो धो पावसाने रायगडचे अभ्यंगस्नान पाहणे म्हणजे पर्वणीच..!

वळणा वळणा वर छोटे छोटे धबधबे निर्माण झाले होते.

अश्या मावळी पावसात पण ठायी ठायी काथ्याच्या गोंणपाटाची गोची करुन हातात भाला घेऊन राजधानीचे रक्षण करणारे शिवशाहीचे धिप्पाड भालाईत हिंदवी स्वराज्याच्या शिस्तीचे प्रदर्शन करत होते..!

अशा पावसात रायगड चा चढ चढून धाप तर लागत होती मात्र पावसाच्या पाण्यात येणारा घाम सुद्धा वाहून जात होता..!

अश्या पडत्या पावसात सखाराम मात्र मनोमन आनंदी होता.

ज्या शिवरायांची कीर्ती सारा हिंदुस्थान गातोय त्या माझ्या राजाच दर्शन व्हणार ही सखाराम साठी साधी गोष्ट नव्हती.

सात पिढ्या जरी प्रयत्न केला असता तर स्वराज्याच्या राजधानीत प्रवेश सुद्धा मिळवता आला नसता.

त्यो कोण कुठल्या जन्मीचा सोबती म्हणून खंडोजी भेटला वाटेत म्हणून हे दिवस बघायला मिळत होते.

खरोखर सखाराम व त्याचे साथीदार खंडोजी ला मनोमन धन्यवाद देत होते...!

पण,त्याच्या आयुष्यात पुढे काय झालं हे मातूर ईचारायच राहिलंच... सखाराम ने अंदाज बांधला की बहुतेक सावीत्री आणि खंडोजी च लगीन झालं असलं आणि बहिर्जी नाईकांनी यशवंतमाची जिंकून खंडोजीलाच सरदार केला असलं तिथला...म्हणून तर रायगडच्या दऱ्या डोंगरात सारे शिर्के आणि खंडोजी फिरत बसल्यात...चला कायबी म्हणा..लक्ष्मी नारायणाची जोडी हाय खंडोजी आणि सावीत्रीची...!

लय खस्ता खाल्या बिचार्यांनी...पण,त्या "बाजींद" च्या वहीच काय झालं असलं पुढं....दिल असलं म्हणा ते बी खंडोजी नं परत बाजींद ला...तसा गप बसणारा नव्ह खंडोजी..."

विचारांची चक्रे फिरत होती आणि वस्ताद काका रायगडावरील सरकारी दफ़्तरात पोहोचले...!

अनेक जणांचे अनेक विषय ऐकत मोठमोठे हवालदार मश्गुल होते,तर टाक दवत समोर ठेऊन लिखाणाची कामे करणारी मुनिमजी पण व्यस्त होते...!

काका हेर खात्याच्या कक्षाकडे वळाले आणि अनेक हेर तिथे स्वराज्यातून आलेल्या माहितीची प्रतवारी करत बसले होते...!

वस्ताद काकांना पाहूंन समोर बसलेले पंत काका उठले व म्हणाले...वस्ताद यावे....काहीच वर्दी नसताना प्रत्यक्ष तुम्ही रायगडी येण्याची तसदी घेतली...नक्कीच कारण महत्वाचे असावे....!

पंतांच्या याबोलण्यावर काका म्हणाले....होय पंत... ही चार मंडळी गस्तीच्या हेरांना दिसली...चौकशी केली तर "उंबरफुल" हा परवली चा शब्द सांगितला...

उंबर फुल.....?

बापरे.....म्हणजे प्रत्यक्ष बहिर्जींच्या एकदम जवळची माणसे आहेत तर.....बोला काय करावे यांच्यासाठी.....

मग,वस्ताद काकांनी सखाराम च्या धनगरवाडी चे दुखणे,टकमक टोकाची व्यथा आणि नरभक्षक वाघांचा बंदोबस्त ही कहाणी सविस्तर सांगितली...व या लोकांना महाराजांना सुद्धा भेटायचे आहे....!

काकांनी टाक दवतेत बुडवून सारा मजकूर समोरच्या भूर्ज पत्रावर लिहला आणि सविस्तर मायना बनवला आणि खास बहिर्जी नाईकांचा शिक्का मारुन खाली परवली चा शब्द मोडी लिपीत लिहला आणि बोलले....

उद्या सकाळी महाराजांचा दरबार आहे... उत्तरेत पाठवलेल्या हेरांची माहिती आली आहे....त्याच्या जोडीलाच हा कागद महाराजांना दाखवतो....

आज रात्री सरकारी विश्रांती गृहात मुक्काम करुद्या या लोकांना....आपण चर्चा करु थोडी की टकमक टोकावरुन कडेलोट बंद करावी...!

कारण बऱ्याच तक्रारी आल्या ज्यांना शिक्षा झाली त्यांच्या नातलगांच्या की आम्हाला अंतिम विधी ला किमान देह तरी मिळूदे...अजून महाराजांच्या कानी ही बातमी नाही...पण मागच्या महिन्यात केलेल्या कडेलोटा बद्धल स्वता बहिर्जी नाईक सुद्धा अस्वस्थ होते असे दिसून आले....!

मोठा श्वास घेत वस्ताद काका बोलले...ठीक आहे,कडेलोट शिक्षा कायमचीच बंद करायचा अर्ज करा...मुख्य हेर प्रमुख नात्याने पहिले अनुमोदन ची सही मी करतो...बाकी अंतिम निर्णय महाराज देतील सकाळी...!

सखाराम व त्याच्या साथीदारांना सरकारी दुकानातून नवीन मावळी कपडे,अंथरुणाचे पांघरुणाचे साहित्य देऊन त्यांच्या भोजनाची व विश्रांतीची सोय सरकारी अतिथी गृहात करुन वस्ताद काका पुन्हा सरकारी कचेरीत आले व पंत काकांच्या समवेत महत्वाच्या चर्चेत मश्गुल झाले....!

सकाळ झाली.....सूर्यनारायण नभोमंडळात दाखल झाला मात्र रायगड च्या डोक्याला वेढे देऊन बसलेले काळे कभिन्न पावसाळी ढग आणि धुक्याने सूर्यकिरणे रायगड ला स्पर्श करु शकत नव्हती..!

समोर हाताच्या अंतरावरील दिसणे मुश्किल इतके दाट धुके...!

पण,चांगले उजडले होते...!

अश्या दाट धुक्यात पण हातात मशाली घेतलेली मावळे मंडळी गस्त घालून रायगड ला पहारा देत होती...!

दरम्यान,एक हशम सरकारी अतिथीगृहात आला व सखाराम ला तयार रहा म्हणून सांगितले.

सरकारी दुकानातून दिलेले नवे कपडे घालून दरबारात जायचे आहे अशी वर्दी देऊन हशम निघून गेला..!

सखाराम व त्याचे साथीदार खूप खूप आनंदी होते..!

सखाराम व साथीदार तयार झाले व सरकारी अतिथीगृहातून बाहेर पडले व समोर उभ्या असलेल्या मावळयाला बोलले....शिलेदार...हित जगदीश्वर महादेवाचं देऊळ कुठं हाय जी...?

अमास्नी दर्शन मिळल का ओ ?

यावर तो हशम बोलला..सरळ समोर जावा...कोणी अडवलं तर परवली चा शबुद सांगा आणि दर्शन घ्यायला जायचं हाय अस सांगा...जावा सरळ होळीचा माळ लागलं...बाजारपेठ ओलांडली की समोरच जगदीश्वर मन्दिर...जावा..."

त्याचे उत्तर ऐकून ते चालू लागले....सखाराम च्या मनात आनंदाच्या किती लकेरी उठल्या असतील याची कल्पना करुन पहा...!

एक साधा मेंढपाळ हिंदुस्थानातील बलाढ्य राजसत्तेच्या राजधानीत खुद्द महादेवाचे दर्शन घ्यायला निघाला होता...

कोणत्या महादेवाचे दर्शन घ्यावे...ज्या महादेवाच्या आशीर्वादाने शिवरायांनी साधारण माणसे हाताशी धरुन दिल्ली हादरुन सोडली...भगव्या झेंड्याचा धाक असेतु हिमाचल बसवून रायगडी स्वाभिमानाचे सिंहासन निर्माण केले त्याचे दर्शन घ्यावे....की ज्याच्या अस्तित्वाने हिंदुस्थानातील बाराही जोतिर्लिंगे आजही टिकून राहिल्या त्या दस्तूरखुद्द राजश्री शिवाजीराजे भोसले नावाच्या महादेवाचे दर्शन घ्यावे....केवळ मनाची घालमेल....!

आजवर ज्याच्यामुळे मंदिराचे कळस,अंगणातील तुळस,गळ्यातल्या माळा, कपाळावरील टिळे आणि उरात जग जिंकायची ईर्षा टिकून राहिले ते शिवाजी राजे साक्षात तमाम हिंदुस्थानाचेच जगदीश्वर महादेव होते यात मात्र शँका नव्हती..!

डोळ्यात आलेले पाणी पुसत सखाराम होळीच्या माळावर आला.

अनेक कुणबी आपापल्या मंडई लावण्यात व्यस्त होते.

बाजारात शिस्तबद्ध गर्दी दिसू लागली.

धुक्यामुळे माणसे विरळ होती पण अस्तित्व जाणवत होते..!

पेठ ओलांडली आणि पेठेच्या डाव्या हाताकडून एक वाऱ्याचा मोठा झोत सखाराम च्या मुखावर आला तसा सखाराम व त्याचे साथीदार दचकले....पाठोपाठ त्यांच्या कानात कोणीतरी गुण गुंण गुणगुणल्याची जाणीव त्यांना वाटली तसे चौघेही घाबरलेल्या नजरेने त्या डोंगराच्या विस्तीर्ण टोकाकडे बघत उभे राहीले....तितक्यात समोरुन घोड्यावरून येत असलेल्या एका धारकऱ्याने चौघांना थांबवले व विचारले...ए कोण रं तुम्ही....?

त्याच्या बोलण्याने भानावर आलेल्या सखाराम ने " उंबर फुल..परवली शब्द सांगितला व जगदीश्वर दर्शन कारण सांगितले...."

हे ऐकताच धारकरी बोलला....बर बर नाईकांच्या खासगीतले लोक वाटतं... जावा जावा..."

थोडा वेळ थांबत पाठमोऱ्या झालेल्या घोडेस्वाराला थांबवत सखाराम बोलला.....शिलेदार....या बाजूचा रस्ता कुठशी जातो ओ....?

घोड्याचा लगाम खेचत गोल गिरकी घेऊन तो धारकरी त्या रस्त्याकडे पाहत बोलला....आर बाबांनो तिकडं नका बघू....तिकडं गेलेली माणस माघारी येत नाहीत.....टकमक टोक हाय तिकडं...टकमक टोक......

त्या शिलेदाराचे ते शब्द कानावर पडताच सखाराम व त्याच्या सवंगड्याच्या अंगावर भीतीने सर्दिशी काटा आला...!

●क्रमश:●